مقایسه تحلیلیِ عملکرد نظارتی نمایندگان مجلس شورای اسلامی‌طی ادوار اول تا دهم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره).

3 استاد گروه علوم سیاسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

4 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه الزهرا (س).

چکیده

در این نوشتار سعی شده است به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که نمایندگان هر یک از ادوار اول تا دهم مجلس شورای اسلامی‌به لحاظ وظایف نظارتی چه عملکردی از خود نشان داده‌اند و ترکیب سیاسی مجلس به عنوان یکی از مهمترین متغیرها چه تأثیری بر این امر داشته است؟ فرض پژوهش بر این است که مجالسی که اکثریت نمایندگان آن همسو با دولت هستند از عملکرد نظارتی ضعیف‌تری نسبت به مجالس غیر همسو برخورداراند. روش این پژوهش به صورت مطالعه تطبیقی کمی‌است که با جمع‌آوری اطلاعات به شیوه‌ی کتابخانه‌ای و اسنادی و با استفاده از آمارهای توصیفی انجام شده است. یافته‌های پژوهش حکایت از آن دارد که در روند کلی تغییرات آماری مربوط به عملکرد نمایندگان، ترکیب سیاسی عامل تعیین کننده نبوده و متغیرهای وابسته به زمان از تأثیر بیشتری برخورداراند. همچنین هر چند ادوار مختلف مجلس عملکردهای متفاوتی از خود به ثبت رسانده اند لیکن در نگاه کلی میزان استفاده از ابزارهای نظارتی به مرور زمان افزایش یافته است.

کلیدواژه‌ها


 
آقایی جیرهنده، عباس؛ بسطامی، رضا (1387). مجلس شورای اسلامی‌دوره‌ی دوم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، معاونت قوانین.
امیرآبادی فراهانی، احمد (13/8/1397). مصاحبه با برنامه ده و ده دقیقه باشگاه خبرنگاران جوان.
پایگاه اینترنتی معاونت نظارت مجلس شورای اسلامی‌به آدرس: https://nezarat.parliran.ir.
پزشکیان، مسعود، «ادبیات گفت و گو در دانشگاه‌های ما از دست رفته است/ مخالف استیضاح فرجی دانا بودم/ از هیچ سهمیه ای استفاده نکردم»، پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، 19 آذرماه 1397.
جهان محمدی، رضـا ‌(1389‌). مـجلس شورای اسلامی‌دوره سوم‌، تهران‌: مرکز اسناد‌ انقلاب‌ اسلامی‌.
خباز، محمدرضا (6 مرداد 1398). مصاحبه با خبرآنلاین.
خبرآنلاین، 15 خرداد 1391، «ترکیب سیاسی خانه ملت از آغاز تا کنون/فراکسیون​ها در 9 دوره مجلس چگونه تشکیل شدند؟».
خبرگزار تسنیم، ۱۱ اسفند ۱۳۹۴، «بازخوانی آرایش سیاسی ۹ دوره مجلس شورای اسلامی».
خبرگزاری میزان، 9 اسفند 1394، «ترکیب طیف‌های سیاسی در مجلس دهم چگونه است؟»
خلاصه گزارش اقدامات نظارتی مجلس شورای اسلامی‌در دوره دهم (7/3/1395 تا 15/2/ 1397)، معاونت نظارت، 1397.
خواجه سروی، غلامرضا؛ شارعی، محمد محسن (1394). تاریخ تحولات سیاسی مجلس شورای اسلامی، تهران: انتشارات سرو اندیشه.
خوش زاد، اکبر (1386). مجلس شورای اسلامی‌دوره اول، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
رسایی، حمید (1392)، «بررسی آماری عملکرد مجلس هفتم در اولین نطق حمید رسایی»، پایکاه اطلاع رسانی حمید رسایی، 12/08/1392،
روزنامه ایران، 20/12/1390، «آرایش سیاسی مجلس نهم»، سال 18، ش5030.
زارعی، علی؛ فوزی، یحیی (بهار 1396). «تحلیل بافت سیاسی، اجتماعی و تخصصی نمایندگان مجلس شورای اسلامی؛ ادوار اول تا پنجم»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره اول، صص 45-76.
سجادی پور‌،‌ هادی (1388). مجلس شورای اسـلامی‌دوره چـهارم، تـهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
سید حسین نقوی حسینی (22 اسفند 1396). مصاحبه با ایسکانیوز.
طیری قاضی، فاطمه (1380). استیضاح در نظام سیاسی ایران، تهران: روزنگار، 1380.
عظیمی‌دولت آبادی، امیر (1387). منازعات سیاسی نخبگان و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی‌ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
فوزی، یحیی (بهار 1395). «چارچوبی برای بررسی عوامل مؤثر بر عملکرد دولت در جمهوری اسلامی‌ایران»، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 34، صص 25-46.
فوزی، یحیی؛ زارعی، علی (زمستان 1396). «تحلیل بافت سیاسی، اجتماعی و تخصصی نمایندگان مجلس شورای اسلامی؛ ادوار ششم تا دهم»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال هشتم، شماره چهارم، صص 83-108.
قانون اساسی جمهوری اسلامی‌ایران.
کارنامه نظارتی دوره هشتم مجلس شورای اسلامی، معاونت نظارت مجلس شورای اسلامی، خردادماه 1391.
کریمی‌قدوسی، جواد (۲۷ تیر ماه ۱۳۹۶). مصاحبه با افکار نیوز.
کواکبیان، مصطفی (13/05/1397). مصاحبه با ایلنا.
گزارش اقدامات نظارتی مجلس شورای اسلامی‌در اجلاسیه اول دوره دهم مجلس (7/3/ 1395 تا 15/2/1396)، معاونت نظارت، گزارش 17.
مارش، دیوید؛ استوکر، جری (1384). روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره اول، 7/3/ 1359 تا 6/3/ 1363.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره دوم، 7/3/ 1363 تا 5/3/1367.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره سوم، 7/3/1367 تا 6/3/1371.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره چهارم، 7/3/1371 تا 6/3/1375.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره پنجم، 12/3/1375 تا 4/3/1379.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره ششم، 7/3/1379 تا 6/3/1383.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره هفتم، 7/3/1383 تا 5/3/1387.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره هشتم، 7/3/1387 تا 3/3/1391.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره نهم، 7/3/1391 تا 4/3/1395.
مشروح مذاکرات مجلس شوراى اسلامى دوره دهم، 8/3/1395 تا 6/9/1397.
نظارت پارلمانی (1) مطالعه تطبیقی کارنامه نظارتی ادوار هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهشهای مجلس - معاونت پژوهشهای سیاسی، شماره گزارش 14918، تیر 1395.
نظری اجمالی بر عملکرد مجلس هفتم: خرداد 1383 تا بهمن 1386، تهران: اداره کل فرهنگی و روابط عمومی‌مجلس شورای اسلامی، 1386.
وبر، ماکس (۱۳۸۲). روش‌شناسی علوم اجتماعى، ترجمه حسن چاووشیان، تهران: انتشارات مرکز.
Giddens, Anthony (1976). New Rules of Sociological Method: A Positive Critique of interpretative Sociologies. London: Hutchinson.