ریشه‌های شکل‌گیری دولت پریبندال در ایران در دوره پهلوی دوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه مازندران

2 عضو هیئت علمی گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران

3 عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران

چکیده

 این مقاله ریشه‌های شکل گیری دولت پریبندال در ایران در دوره پهلوی دوم را تحلیل می‌کند. دولت پریبندال به مثابه یکی از مصادیق دولت‌های فاسد، گونه ای از دولت است که در آن نخبگان قدرت و کارگزاران حکومت ، حقوقی مازاد بر حقوق خود را در سطح سیستم سیاسی مطالبه می‌کنند. مقاله حاضر بر این پرسش اصلی تمرکز می‌کند که «ریشه‌های شکل گیری دولت پریبندال در زمان پهلوی دوم چیست؟» فرضیه مقاله ریشه‌های شکل گیری چنین دولتی را در عوامل فرهنگی، سیاسی و اقتصادی می‌پندارد. نوع تحقیق کیفی و رویکرد مقاله توصیفی-تحلیلی و روش تحقیق مبتنی بر تحلیل اسنادی است. یافته‌ها حاکی است که شکل گیری دولت پریبندال در دوره پهلوی دوم واجد ریشه‌های متنوع فرهنگی شامل نظام ادراکات نخبگان و فرهنگ سیاسی آمریت–تابعیت  مبتنی بر کلاینتالیسم (حامی‌پروری)، اجتماعی ناشی از بحران سرمایه اجتماعی( اعتماد)، سیاسی شامل بحران مشروعیت و نیز ریشه اقتصادی ناشی از رانتیریسم (دولت تحصیلدار یا دولت با درآمدهای نفتی)  و دولت بزرگ بوده است.

کلیدواژه‌ها


آوری ، پیتر ( 1369 ) .تاریخ معاصر ایران : از تاسیسی سلسله پهلوی تا کودتای 28 مرداد 1332 ، جلد 1 و 2 ، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی ، تهران : حیدری  
انصاری، احمد علی مسعود (1371)، من و خاندان پهلوی، چ 2، تهران: نشر فاخته
بهزادی، علی (1377)، شبه خاطرات، تهران: انتشارات زرین
بهنود، مسعود (1369)، از سید ضیاء تا بختیار، تهران: انتشارات جاویدان
بهنود، مسعود (1378)، کشته شدگان بر سریر قدرت، تهران: نشر علم
بیل، جیمز (1371)، عقاب و شیر، ترجمه مهوش غلامی، تهران: کوبه
پهلوی، محمدرضا (1350)، مأموریت برای وطنم، چ 3، تهران: شرکت سهامی‌کتاب‌های جیبی
خوان لینز و شهابی، هوشنگ (1380)، نظام‌های سلطانی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نشر و پژوهش شیرازه
زونیس، ماروین (1370)، شکست شاهانه، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو
سفری، محمدعلی (1376)، قلم و سیاست، تهران: نشر نامک
شمسینی غیاثوند، حسن (1383)، «پهلوی‌ها و سلطانیسم ماکس وبر»، ماهنامه اندیشه و تاریخ سیاسی ایران معاصر، سال سوم، شماره 22، تیر
صمیمی، مینو (1368)، پشت پرده تخت طاووس، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: اطلاعات
طلوعی، محمود (1372)، پدر و پسر: ناگفته‌ها از زندگی و روزگار پهلوی ها، تهران: نشر علم
عالیخانی، علینقی (1377)، یادداشت‌های علم (امیراسدالله)، ج1، تهران: انتشارات مازیار–معین
عظیمی‌، فخرالدین ( 1372 ) .بحران دموکراسی در ایران ، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی ، تهران ، البرز.
علم، امیراسدالله (1377)، یادداشت‌های علم، ج3، تهران: نشر مازیار
علم، امیراسدالله (1371)، گفتگوهای من با شاه، ترجمه گروه مترجمان، تهران: انتشارات طرح نو
فردوست، حسین (1386)، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج2، چ18، تهران: اطلاعات
فوران، جان (1392)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران، از صفویه تا سال‌های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، چ14، تهران: نشر موسسه خدمات فرهنگی رسا
کاتوزیان، محمد علی (1379)، «رژیم‌های سلطانی: مورد رژیم پهلوی در ایران»، مترجمان امیرمحمد حاجی یوسفی و محمد سعید قائنی نجفی، مجلۀ اطلاعات سیاسیاقتصادی، شماره‌های 153 و 154.
کاتوزیان، محمدعلی (1395)، تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمه علیرضا طیب، چ12، تهران: نشر نی
گراهام، رابرت (1358)، ایران، سراب قدرت، ترجمه  قاسم صنعوی، تهران: نشر کتاب سحاب
مصلی نژاد، عباس (1389)، فرهنگ سیاسی ایران، چ14، تهران: نشر فرهنگ صبا
معتضد، خسرو (1378)، هویدا، ج2، تهران: انتشارات زرین
میلانی، عباس (1382)، معمای هویدا، تهران: اختران.
هامبلی ، گادوین ( 1388 ) .یکه سالاری محمدرضاشاه ، از مجموعه تاریخ کمبریج ، ترجمه مرتضی ثاقب فر ، دفتر 2 از جلد 7 ، تهران : جامی‌.
Joseph, A, R.(1987 ), Democracy and Prebendal Politics in Nigeria: The Rise and Fall of The  Second  Republic, New York ,Cambrige University Press..
Marvin Zonis (1971), The Political Elite of Iran, (Princetion University Press)           
Beblavi, Hazem/ Luciani, Giacomo (1987), The Rentier State. London and New York: Croom Helm.
Acemoglu, Daron/ Robinson, James A. (2005), The Economic Origins of Democracy an  Dictatorship. Cambridge, UK: Cambridge University Press.              
Ayubi, Nazih, N. (2009), Over-stating the Arab State, Politics and Society in the Middle East. London and New York: I. B. Tauris and Co Ltd. 
Fallaci ,Oriana (1973), The Mystically Divine Shah of Iran (interview),Chicago  Tribune ,December 30 ,sec 2 ,p  1