نئومرکانتیلیسم آمریکا، مواضع ج.ا.ا. و نقش قطر در بحران‏های منطقه‏ ای در خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش ‏آموخته دکترای روابط بین الملل

چکیده

مقاله پیش‏روبه نئومرکانتیلیسم آمریکا، مواضع جمهوری اسلامی ایران و نقش قطر در بحران‌های منطقه‏ای در خلیج فارس باتمرکز بر بحران‌های منطقه‏ای به‏ویژه بحران دیپلماتیک 2017 می‌پردازد. این مقاله براین فرضیه استواراست که سیاست‏های نئومرکانتیلیسم ایالات متحده عامل اصلی ایجاد بحران‌ها در این منطقه می‏باشد و قطر به‏عنوان شریک منطقه‏ای آمریکا این بحرانها را دامن می‏زند؛. بدون توجه به‏اینکه کاهش امنیت ملی و منطقه‏ای از تبعات تعقیب چنین سیاستی می‏باشد. این کشور در خلال بحران مذکور دریافت که سیاست‏های امنیتی آمریکا، دارای ماهیتی نئومرکانتیلیستی و فاقد هرگونه وجه امنیت‏زایی در خلیج فارس می‏باشد.  قطردر ژوئن 2017 باگرفتارآمدن در محاصره همسایگان عرب و بحران دیپلماتیک، تنها توانست تاحدزیادی از پتانسیل ایران برای رفع ممنوعیت پرواز و تأمین نیازهای اساسی خود بهره ببرد. براین‏اساس خروج تدریجی قطر از نقاط بحران‏خیز مانند سوریه و یمن و گرایش بیشتر به ایران، از ثمرات مواضع اصولی و هشدارهای ایران در قبال سیاست نئومرکانتیلیسم آمریکا درمنطقه خلیج فارس می‏باشد. پس در این مقاله از یک سو، بحران دیپلماتیک 2017  نقطه عطفی برای سنجش درستی ادعای آمریکا درمورد ایجاد امنیت در این منطقه محسوب می‏شود و ازسوی دیگر برتلاش‏های ایران به‏عنوان یک قدرت منطقه‏ای مبنی بر همگرایی کشورهای همسایه حول محور "استقرار امنیت در خلیج فارس بدون مداخله قدرت‏های فرامنطقه‏ای" صحه می‏گذارد. 

کلیدواژه‌ها


احمد،ضیاءالدین(1365).نگاهی به جنبش ناسیونالیسم عرب،ترجمه حیدر بوذرجمهر، تهران، وزارت ارشاد اسلامی.
ازغندی،علیرضا (1376). روابط خارجی ایران، تهران، قومس.
اسدی،بیژن(1393).خلیج فارس و مسائل آن، تهران، سمت.
اسمیت، استیو(1394). سیاست خارجی، نظریهها،‌ بازیگران و موارد مطالعاتی، تهران، سمت.
امامی،محمدعلی(1389). عوامل تأثیرگذار خارجی در خلیج فارس،‌تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
امین،عبدالامیر(1370). منافع بریتانیا در خلیج فارس، ترجمه علی رجبی یزدی، تهران، امیرکبیر.
امینی،محمداسماعیل(1387)«بررسی جایگاه استراتژیک اسرائیل دراستراتژی خاورمیانه‌ای امریکا«،‌ روزنامه ایران.2تیر، 4.
بیل، جیمز(1371). شیر و عقاب، ترجمه فروزنده برلیان، تهران، فاخته.
ثقفی عامری، ناصر الف.(1386)«ناتوی جدید در معادلات بین المللی»، مجموعه مقالات  ناتو و محیط امنیتی ایران. (1)1، صص 29-15.
ثقفی عامری، ناصر ب.(1386)«حضور ناتو در افغانستان»، مجموعه مقالات ناتو و محیط امنیتی ایران. (1)1، صص 177-175.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال؛ رضایی، نیما(1396). بررسی کنش گفتاری امنیتی کردن انقلاب اسلامی‌توسط رؤسای جمهور ایالات متحده، رهیافت انقلاب اسلامی، (41) 11،صص: 26-3.
رخش، سودابه الف. (1390) «ایران‌هراسی در منطقه بهانه‌ای برای فروش تسلیحات آمریکایی»،‌ ملت ما.(4)2، صص  7-4.
رخش،‌سودابه ب.(1390) «پایگاه‌های نظامی‌در همسایگی ایران گزارشی از گستردگی پایگاه‌های در اطراف ایران»، ملت ما. (6)3، صص  9-5.
جعفری، علی(1393). ناتو در خاورمیانه و خلیج فارس: منافع  و امنیت ملی ج.ا.ا.، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.
جنات، هدی (1396). »دلیل اصلی خشم از قطر که قبلاً نشنیده اید«، ترجمه علی موسوی خلخالی، دیپلماسی ایرانی، قابل دسترس در : http://www.irdiplomacy.ir
حیدری، جهانگیر(1393). "تحلیل عوامل مؤثر بر پویش‌های ژئوپولیتیک قطر وتأثیر آن بر امنیت ملی ایران"، مطالعات سیاسی جهان اسلام. (12)3، صص 66-37.
خبرگزاری ایسنا(1396). ترامپ: قطر حمایت از "تروریسم" را فوراً متوقف کند، 20 خرداد.
ژید، شارل(1370). تاریخ عقاید اقتصادی، ترجمه کریم سنجابی، تهران، دانشگاه تهران.
سهرابی، عبدا...(1392). قطر، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
شادلو، شیده (1393). بررسی حمله ی عربستان به یمن (بعنوان بحران اخیر منطقه ی خلیج فارس)، با تأکید بر موازین حقوق بین الملل، مطالعات خلیج فارس 4(1)، صص 72-54.
شادلو، شیده؛ کاویانی، رضا؛ عبایی کوپایی، محمود (1398). بحران دیپلماتیک قطر و تضعیف طرحهای استراتژیک آمریکا در خلیج فارس، امنیت‏پژوهی، ش 65:  183- 159.
شهابی،سیف‌الرضا(1386).دیدگاههای شورای همکاری خلیج فارس، تهران، اطلاعات.
طباطبایی،سیدمحمد (1393).«تحول مفهوم امنیت در ناتو پس از جنگ سرد براساس مکتب کپنهاگ»، مطالعات راهبردی جهانی شدن.14(5)، صص  43-7.
عبدالله پور، محمدرضا؛ آذربوون، سیف‌اله(1398). تقابل استراتژیک میدان‌های منطقه‌ای در بحران سوریه، رهیافت انقلاب اسلامی‌، ( 47) 13،صص0-107.
عبداللهی‌نژاد، محمدشمس‌الدین؛ متقی، ابراهیم (1398). واکاوی اندیشه مقاومت ج.ا.ا. در برابر ایالات متحده آمریکا، رهیافت انقلاب اسلامی‌، ( 46) 13، صص 22-3.
عسگری، مهدی (1396). تبیین معمای امنیتی خاورمیانه و امکان همکاری امنیتی ایران و غرب، رهیافت انقلاب اسلامی‌،(41) 11،  صص132-115.
علایی، حسین (1388). "تأثیر پیمان آتلانتیک شمالی بر امنیت ملی ج.ا.ا.،" جغرافیا، (23)7، صص 162-149.
معاونت امور حقوقی و مجلس نهاد ریاست جمهوری( 1381). قانون اساسی جمهوری اسلامی‌ایران.
قدیری اصل، باقر(1364). سیر اندیشه‌های اقتصادی، تهران، دانشگاه تهران.
گزانسکی، یوئل (1393) «ایران بالستیک می‌شود»، ایران رصد.(3)2،  صص 47-45.
متقی، ابراهیم و دیگران(1390  )«امنیت سازی در عصر نئومرکانتیلیسم اقتصادی»، آفاق امنیت .(10) 4، صص 119-101.
متقی، سمیرا (1397). تبیین کارایی تحریمهای اقتصادی وضع شده علیه جمهوری اسلامی‌ایران از منظر اقتصاد سیاسی، رهیافت انقلاب اسلامی‌، شماره 42: صص 106- 89.
مرادی، داود(1380).«از جنگهای صلیبی تا 11 سپتامبر و پس از آن»، مجموعه مقالات دوازدهمین همایش بینالمللی خلیج فارس دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه.
مسعودی، حیدرعلی (1397). «فرهنگ راهبردی آمریکا و امنیتی سازی مجدد ایران در دوره ترامپ»، امنیتپژوهی ، ش 61: 136-115.
هادیان،‌ حمید(1386).«ناتو و خاورمیانه»، ناتو و محیط امنیتی ایران.(1)1 ، صص  111-135.
Al Arabiya English (2017) Pentagon: Iran Is the Biggest Security Threat to the Region`s Stability, 10march
Burton, A (1994), Burdens of History: British Feminists, Indian, Women, and Imperial Culture, USA, University of North Carolina press.
Cordesman, Anthony H (2015), “Military Spending and Arms Sales in the Gulf”, Center for Strategic and International Studies (CSIS) April 28, 2015
Euronews (2017) Report: Donald Trump says it is Time to call on Qatar to end its Funding   on Terrorism, 9 June.
Foxnews (2017) Report: Donald Trump sings $ 110 billion arms Deal with Saudi Arabia, May
Friedman, George (2015) The Middle Eastern Balance of Power Matures, Geopolitical weekly, date:31 March
Gasiorowski, Mark (2007); The New Aggressiveness in Iran s Foreign Policy, Middle East Policy,  No.2.
Hildreth, Steve (2010). Missile Defense and NATO Lisbon Submit, USA, Congressional Research Service.
Halliday, Fred (2005) Middle East in International Relations: Power, Politics and Ideology (The Contemporary Middle East), UK: Cambridge University Press
Kaabi, Yousef (2011). The Iranian Century: The Tension between Iran and the Gulf State, USA, Naval Postgraduate School.
Kamrava, Mehran (2013). Qatar, Small state, big politics, USA : Cornell University Press.
Karil, Terry Lynn (2014) Oil- led Development: Social, Political, Economic consequences, Encylopedia of Energy, Vol 14.
Khatib, Lina (2013) Qatar's foreign policy: the limits of pragmatism, International Affairs, Vol, 98, No2
Kinninmont, Jane (2015) Iran and GCC, Royal Institute of International Affairs.
Kitchen, Nicholas (2010) Systemic Pressures and Domestic Idea: A Neoclassical Realist Model of grand Strategy Formation, Review of International Studies, No 1: 117-143.
Knight, Michael (2013) Rising to Iran Challenge, GCC military capability and US security cooperation, USA: Washington Institute for near east policy.
Legrenzi, Matteo (2007).” NATO in the Gulf”, Middle East Policy. (14).5, P.P. 69-75.
Lynch, M. (2017), “Three big lessons of the Qatar crisis”, Washington Post, 14 July, Available: https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2017/07/14/three-big-lessons-of-the-qatar-crisis
Mankoff, Jeffery (2012). “The politics of USA, Missile Defense Cooperation with Europe and Russia”, International Affairs. (88)18. P.P. 335-350.
Mankoff, Jeffery (2012) The politics of USA, Missile Defense Cooperation with Europe and Russia, International Affairs, Vol 88: 335-350
Mearsheimer`s Interview , available at: wwwlobelogecom
Mellisen, J (2005) The new public diplomacy, Soft Power in International Relations, UK: Palgrave
Mojtahed-Zadeh, Pirouz (1990), Political Geography of the Strait of Hormuz, London: SOAS.
Povel ,Barry & Saab , Bilal (2015) Artful Balance: Future US Strategy and Force Posture in the Gulf, USA: Atlantic Council
Powers, Shawn (1991). The Geopolitics of the News: The Case of the Al Jazeera Network, USA, University of Southern California.
Shadloo, Shideh, Kaviani. Reza (2017).factors concerning the phenomenon of Pan-Arabism in Iran, International Journal of Political Science, No: 3, 71-81.
SIPRI Military report (2011).
Soltani, Fakhredin (2010). Foreign Policy of Iran after Islamic Revolution, Journal of politics and law, No. 2:199-206.
White House, Fact Sheet: The Istanbul Cooperation Initiative, June 2004 Available at: https://georgewbush-whitehousearchivesgov/