حاکمیت بر فضای سایبر از منظر حقوق بین‌الملل و نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، ضمن بررسی فضای سایبر به واکاوی چالش‌های فراروی حاکمیت در فضای سایبر از منظر حقوق بین‌الملل و ایران پرداخته است که نتایج حاصل از پژوهش نشان‌دهنده آن است که فضای سایبر، قدرت حکومت­ها و دولت­های ملی و نیز حاکمیت آن‌ها بر فضای ملی را به چالش می­کشد. فضای سایبر می‌تواند به تولد و رشد نیروهای ضد حکومتی، کاهش مقبولیت حکومت­ها نزد شهروندان، افزایش قدرت مانور نیروهای ضد حکومتی چه در مقیاس شهروندی و فضای ملی و چه در مقیاس فراکشوری و جهانی و به‌طورکلی امکان تهدید، تضعیف، سقوط و جابه‌جایی دولت­ها و حکومت­های ملی و ارزش­های موردنظر آن‌ها و جایگزینی نیروهای رقیب و نیز کاهش اقتدار حاکمیتی آنان منجر شود. از این‌رو با توجه به قابلیت فضای سایبر و ویژگی­های ساختار حاکمیتی در جهان و ایران، کشور ایران نیز در معرض این چالش­ها و تهدیدات قرار گرفته است که باید حاکمیت و دولت­ به تکاپو افتاده تا از پس این چالش برآیند و تهدیدات علیه خود را کاهش داده یا از بین ببرند؛ بنابراین با توجه به فرصت­ها و قابلیت­های فضای سایبر به شناسایی تهدیدات علیه حاکمیت پرداخته و در جهت مقابله با آن تدابیر مناسب اتخاذ شود و در خصوص نحوه حاکمیت بر فضای سایبر، می‌توان گفت ایران بایستی همچون کشورهای دیگر هم از روش قانون‌گذاری ملی و هم از روش‌های مورد توافق جامعه بین‌المللی استفاده نماید.

کلیدواژه‌ها


احمدی­نیاز، حسین(1385)، نقش سازمان­های بین­المللی بر حاکمیت دولت­ها، تهران، نشر پرتو بیان.
حافظ­نیا، محمدرضا(1393)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، چاپ چهارم، مشهد، انتشارات پاپلی.
سلیمانی­پورلک، فاطمه(1392)، قدرت نرم در استراتژی خاورمیانه­ای آمریکا، چاپ سوم، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کریم­پور آکردی، غلامرضا( 1393)، تهاجم فرهنگی و استراتژی جنگ نرم، تهران، انتشارات زعیم.
مجتهدزاده، پیروز(1391)، فلسفه و کارکرد ژئوپولیتیک(مفاهیم و نظریه­ها در عصر مجازی)، تهران، انتشارات سمت.
نگری، آنتونیو و هارت، مایکل(1397)، امپراتوری، ترجمه رضا نجف­زاده، تهران، انتشارات قصیده­سرا.
حاجی زین العابدینی، محسن(1387)،  حاکمیت براینترنت و مدیریت اطلاعات، اطلاع رسانی و کتابداری، تهران، شماره 19.
ضیایی، سیدیاسر؛ شکیب‌نژاد، احسان(1396)، قانونگذاری در فضای سایبر، مجله حقوقی بین المللی، دوره 34، شماره57.
عبدالمطلب،عبداله؛ اسماعیلی،مصطفی(1390)، از هژمونی تا قدرت نرم در سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، پیاپی14.
قادری­حاجت، مصطفی و نصرتی، حمیدرضا(1392)، فضای سایبر؛ چالش‌های فرا روی حاکمیت و امنیت پایدار، پژوهشنامه جغرافیای انتظامی، سال اول، شماره 2.
مجتهدزاده، پیروز و حافظ­نیا، محمدرضا(1378)، برابرسازی معنایی واژگان جغرافیای سیاسی، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره اول.
مقتدر, یونس, کتابی, محمود (1397). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و قدرت نرم ایران. رهیافت انقلاب اسلامی, (45)12.
پایان نامه:
باقری(1397)، پدیده­های ناامنی نرم­افزاری و امنیت هستی­شناختی در جمهوری اسلامی ایران(تأثیر فضای سایبر بر هویت فردی و ملی)، پایان­نامه دکتری، گروه علوم سیاسی، دانشگاه شهید باهنر.
بهمنی، محمد سعید(1391)، تأثیر اقدامات در فضای سایبری بر امنیت ملی کشورها با تأکید بر سایت ویکی­لیکس، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته روابط بین­الملل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
زمانیان، جواد(1390)، براندازی نظام در فضای سایبری، پایان­نامه کارشناسی ارشد، گروه حقوق، موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی شهید اشرفی اصفهانی.
شهبا، حجت(1396)، نقش قدرت سایبری در هندسه قدرت جمهوری اسلامی ایران، پایان­نامه کارشناسی ارشد، گروه علوم سیاسی دانشگاه باهنر کرمان.
عزیزی­فر، محمدجواد(1395)، تأثیر فضای سایبر بر مولفه­های جغرافیایی سیاسی امنیت ملی با تأکید بر (حاکمیت، اقوام و هویت)، پایان­نامه دکتری، گروه جغرافیا سیاسی، دانشگاه خوارزمی.
 
Bell, david (2001) An Introduction to cyber culture,Rutledge publication.
Cox, Kevin & others (2008) The SAGE Handbook of Political Geography.
SAGE Publication, London, UK.
Dodge, Martin & Rob kitchen (2001) Mapping Cyberspace, Rutledge publication.
Everard, Jerry (2000) Virtual StatesThe Internet and the boundaries of the
nation-state
, Rutledge publication.
The white house (2003) The national Strategy to secure cyberspace, Washington.
Folke, C. Hahn, T. Olsson, P. & Norberg, J. (2005) Adaptive Governance of
Social-Ecological Systems
. Annual Review of Environment and Resources,30..
W.Bell,Tom(1999) , Polycentric Law in the New Century, "Policy," publication of The Center for Independent Studies, St Leonards, Australia, Autumn.