بررسی مقایسه‌ای مفهوم عدالت در اندیشه ایرانشهری و انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری تخصصی،علوم سیاسی،اندیشه سیاسی،دانشکده حقوق و علوم سیاسی،واحدعلوم و تحقیقات،دانشگاه آزاداسلامی تهران،ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی،دانشکده علوم سیاسی،واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاداسلامی،تهران،ایران

چکیده

عدالت از مفاهیم اساسی و بنیادین در اندیشه سیاسی و شیوه حکومت گری، به عنوان آرمانی بشری همواره مورد توجه و تأمل منظومه‌های فکری و اندیشمندان گوناگون بوده است.هدف پژوهش حاضر این است که مروری اجمالی بر سیر تحول مفهومی عدالت در چند خاستگاه اندیشه‌ای تاثیرگذار درطول تاریخ انداخته و ضمن بررسی و تبیین جایگاه آن در دو اندیشه ایرانشهری و انقلاب اسلامی، نظرات و دیدگاه‌های برخی از صاحب نظران هرکدام از این دو ساحت اندیشه‌ای در تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران زمین را در برابر روی خوانندگان و علاقه مندان این عرصه قرار دهد. پرسش اصلی این پژوهش این است که: مفهوم و مؤلفه­ی عدالت در اندیشه ایرانشهری و انقلاب اسلامی چگونه شاخص بندی شده و معرفی می‌شود؟فرضیه پژوهش نیز این خواهد بود که عدالت یا همان «داد» در اندیشه ایرانشهری با مفهوم «اشه» پیوند خورده و منظور از آن، حفظ نظام هستی و کیهانی است که در عرصه اجتماعی به شکل امنیت و دفع ظلم معنا می‌یابد.از دیگر سو مفهوم عدالت در اندیشه انقلاب اسلامی که برگرفته از منابع اصیل دین اسلام است، به معنای قرار گرفتن هر چیز در جای خویش و بهره مندی بشر از آن استحقاقی که بواسطه خلقتش به او داده شده است، معنا و قوام می‌یابد.ضمنا روش مورد استفاده در این پژوهش،روش کیفی با رویکردی تحلیلی توصیفی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


-                      افلاطون:1390،جمهور،ترجمه فواد روحانی،تهران،چاپ سیزدهم،انتشارات علمی و فرهنگی
-                      امینی؛علی اکبر:1394،مفهوم و جایگاه دادگری در اندیشه ایرانی اسلامی با تکیه بر شاهنامه،همایش ملی علوم انسانی
-                      اخوان کاظمی، سهام:1378،مقدمه‌ای بر جایگاه عدالت در اندیشه‌های سیاسی اسلام، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، ش دهم، تابستان
-                      اخوان کاظمی، بهرام:1380،عدالت و خودکامگی در اندیشه سیاسی خواجه نظام الملک،فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه تهران،دوره 54 زمستان
-                      بشیریه،حسین:1382،عقل در سیاست،تهران،نشر نگاه معاصر
-                      پروانه،محمود:1394،نقد گفتمان دولت سازندگی،فصلنامه علمی-تخصصی اندیشه ولایت،س اول،ش اول،بهار و تابستان
-                      تراب زاده جهرمی،محمدصادق و دیگران،1396،فهم اندیشه رهبری برباره عدالت،تهران،نشر دانشگاه امام صادق(ع)
-                      جمشیدیها،غلامرضا وشکوه دیباجی:1395،مفهوم عدالت از دیدگاه فارابی و ابن خلدون،مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی
-                      بی تالیس،رابرت:1385،فلسفه راولز،ترجمه خشایار دیهیمی،تهران،انتشارات طرح نو
-                      عنایت،حمید:1384،بنیاد فلسفه سیاسی در غرب،تهران،چاپ چهارم،انتشارات زمستان
-                      جونز،و.ت:1388،خداوندان اندیشه سیاسی،ترجمه علی رامین،تهران،چاپ هفتم،انتشارات امیرکبیر
-                      قائدی،محمد و گلشنی:1395،روش تحلیل محتوا از کمی گرایی تا کیفی گرایی،فصلنامه روش و مدل‌های روان شناختی،س هفتم،ش بیست وسه
-                      غنی نژاد،موسی:1381،درباره هایک،تهران،نشرنگاه معاصر
-                      طباطبایی،سیدجواد:1392،خواجه نظام الملک طوسی، انتشارات مینوی خرد، تهران
-                      طباطبایی،سیدجواد:1388،درآمدی برتاریخ اندیشه سیاسی در ایران، انتشارات کویر،چاپ دهم، تهران
-                      طباطبایی،سیدجواد:1379،ابن خلدون وعلوم اجتماعی،تهران،چاپ دوم،انتشارات طرح نو
-                      طوسی،خواجه نظام الملک:1391،سیاستنامه،به کوشش جعفر شعار،انتشارات امیرکبیر،چاپ شانزدهم
-                      قزلسفلی،محمدتقی وصبامعاش ثانی وحمید مقری:1391،فرمانروایی به مثابه عدالت:تأملی دراندیشه  خواجه نظام الملک، فصلنامه مطالعات سیاسی،ش17،دوره5،پاییز91
-                      حاتمی،محمدرضاورحمانی،عدالت دراسلام،تهران،انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی
-                      خمینی،روح الله:1370،صحیفه نور،،جلد7 و8
-                      مطهری،مرتضی:1394،مهدویت، انتشارات بینش مطهر،تهران
-                      مطهری،مرتضی:1394،عدالت،انتشارات بینش مطهر،تهران
-                      مطهری،مرتضی:1387،آینده انقلاب اسلامی ایران،تهران،چاپ بیست و نهم،انتشارات صدرا
-                      بیانات رهبری در دیدار قشرهای مردم به مناسبت ولادت امیر المؤمنین: 17/10/1371
-                      دیدار با مسئولان وکارگزاران به مناسبت عید سعید مبعث: 19/9/1375
-                      بیانات رهبری در دیدار با مسئولان به مناسبت عید سعید مبعث: 1/11/1371
-                      بیانات رهبری با اقشار مردم به مناسبت نیمه شعبان:  3/7/1381 ،
-                      نرم افزار حدیث ولایت،مجموعه رهنمودهای مقام معظم رهبری،مرکزتحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
-                      -قریشی ،فردین ومحمد باقر علیزاده ورحیم زایر کعبه :1396،تحول گفتمان عدالت در ایران:مطالعه موردی دولت‌های محمود احمدی نژاد و حسن روحانی،فصلنامه جامعه شناسی اقتصادی و توسعه،دوره 6،ش 2،پاییز و زمستان
-                      -خواجه سروی،غلامرضا:1386،فراز و فرود گفتمان عدالت درجمهوری اسلامی،نشریه دانش سیاسی،دوره3،ش6،پاییز و زمستان
-                      -نیکنام،احمد و محمدرضا هلالی:1384،دولت عدالت،قم،چاپ جهارم،انتشارات تسنیم اندیشه
-                      -حسین زاده،محمدعلی:1386،گفتمان‌های حاکم بر دولت‌های جمهوری اسلامی،تهران،مرکز اسناد انقلاب اسلامی
-                      -رستمی،محمدعلی:1384،عدالت از دیدگاه اندیشمندان اسلامی و غربی،مجله جستارهای اقتصادی،ش4،پاییز و زمستان
-                      مهاجر نیا، محسن:  1388، فلسفه عدالت در اندیشه سیاسی مقام معظم رهبری، فصلنامه قبسات، ش 51، بهار 88
-                      خسروپناه، عبدالحسین: 1396، منظومه فکری آیت الله خامنه ای، ج دوم، انتشارات فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ چهارم، تهران
-                      فوزی، یحیی: 1393، عدالت در اندیشه سیاسی اسلام: مفهوم‌ها و راهبردها، فصلنامه اندیشه سیاسی در اسلام، س اول، ش 1، پاییز
-                      جلیلی، علیرضا و محمدعلی متفکر آژاد و فیروز فلاحی:  1397 ، عدالت اجتماعی از دیدگاه هایک، رالز، شهید مطهری و شهید صدر، دو فصلنامه علمی پژوهشی جستارهای اقتصادی ایران، ش 29، بهار و تابستان 97
-                      رضایی راد، محمد: 1389، مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی، انتشارات طرح نو، چاپ دوم، تهران
-                      کوه کن،محمودرضا:1396،روند تبیین اندیشه سیاسی ایرانشهری،انتشارات پژوهش‌های فرهنگی
-                      پولادی، کمال: 1394، تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام و ایران، انتشارات مرکز،چاپ پنجم،تهران
-                      ابن مسکویه، احمدبن محمد:1355،جاویدان خرد،مترجم:نقی الدین محمودشوشتری،انتشارات دانشگاه تهران
-                      خرمشاد، محمدباقر و روح الله اسلامی؛1392 فراز وفرود حکومتمندی در عصرساسانیان (نامه تنسر و کارنامه اردشیر بابکان)، فصلنامه علمی پژوهشی جستارهای سیاسی معاصر،سال چهارم،شماره 8
-                      رستموندی،تقی:1387، آزاوداد: آسیب شناسی سیاسی شهریاری در شاهنامه،فصلنامه سیاست نظری، سال اول زمستان و بهار
-                      جوانشیر،ف.م (فرح الله میرزایی):1380،حماسه داد(بحثی در محتوای سیاسی شاهنامه)، نشر فردوسی
-                      مسکوب،شاهرخ:1395،ارمغان مور، انتشارات نی،چاپ چهارم
-                      کزازی،میرجلال الدین:1388،سخنرانی درباره شادی در شاهنامه، فرهنگسرای ابن سینا،اردیبهشت ماه
-                      کزازی،میرجلال الدین:1393،ج9،نامه باستان،انتشارات سمت،چاپ چهارم،تهران
-                      کزازی،میرجلال الدین:1396،ج8،نامه باستان،انتشارات سمت،چاپ ششم،تهران
-                      کزازی،میرجلال الدین:1394،ج7،نامه باستان،انتشارات سمت،چاپ چهارم،تهران