آینده فقه و احکام سیاسی در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)؛ رویکردی آینده‌پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

فقه سیاسی به عنوان منبع صدور احکام و بر مبنای اجتهاد پویا، نقش مؤثری در تأسیس نظام اسلامی در دوره معاصر و همچنین راهکارهای تداوم آن در اندیشه امام خمینی (ره) ایفا می‌نماید. پس از اینکه فقه سیاسی توسط امام خمینی (ره) به عنوان مبنایی برای تأسیس حکومت اسلامی به کار گرفته شد و منجر به شکل­گیری جمهوری اسلامی گردید، ابعاد فقه بسیار گسترده شد و تنها به حوزه­های سیاسی محدود نماند. سؤالی که پژوهش حاضر مطرح می­کند این است: فقه سیاسی در اندیشه امام خمینی (ره) از چه راه‌هایی می‌تواند مصالح آینده نظام اسلامی را بر مبنای مصلحت عموم جامعه به پیش ببرد؟ فرضیه نوشتار این است: فقه سیاسی در اندیشه امام خمینی (ره)، محافظه­گرا نیست و با در نظر گرفتن مصالح اجتماعی، احکام جدیدی را وضع می­کند که در راستای مصالح جامعه اسلامی مطرح می­شوند. روش مقاله حاضر توصیفی-تحلیلی است که با گردآوری داده­ها از طریق منابع اسنادی و کتابخانه­ای تدوین شده است.

کلیدواژه‌ها


ابن زهره، حمزه بن علی (1417)، غنیه النزوع، قم: موسسه الامام الصادق (ع).
احمدی سفیدان، حسین (1397)، مناسبات امر سیاست و اخلاق در اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) با تأکید بر کتاب شرح چهل حدیث، رهیافت انقلاب اسلامی، سال دوازدهم، شماره 44، صص 42-27.
جمال­زاده، ناصر، جعفری هرستانی، علی (1396)، بازتعریف حزب مطلوب و نقش آن در جامعه سیاسی از دیدگاه رهبران جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه پژوهش­نامه انقلاب اسلامی، سال هفتم، شماره بیست­و­چهارم، صص 103-85.
دیانت، محسن، نجات پور، مجید (1396)، توسعه از دیدگاه جریان اسلام­گرای شریعتمدار پس از انقلاب اسلامی، رهیافت انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 41، صص 155-136.
شیرخانی، علی، ابراهیمی ورکیانی، محمود (1396)، فقه سیاسی و الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت، سیاست متعالیه، سال ششم، شماره بیستم، صص 140-121.
شیرودی، مرتضی، محمدی ضیاء، علی (1396)، واکاوی مناسبات میان اخلاق و سیاست در اندیشه امام خمینی (ره) مبتنی بر نظریه دو فطرت، فصلنامه پژوهش­نامه انقلاب اسلامی، سال هفتم، شماره 33، صص 58-43.
صافی گلپایگانی، لطف­الله (1375)، امامت و رهبری، قم: انتشارات حضرت معصومه(س).
طباطبایی حکیم، سیدمحسن (1410)، منهاج الصالحین، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
عمید زنجانی، عباسعلی (1377)، فقه سیاسی، تهران: نشر امیر کبیر.
فوزی،یحیی (1384)، اندیشه سیاسی امام خمینی، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری.
کلانتری، ابراهیم، موسوی، سعید (1397)، ارزیابی تطور اندیشه سیاسی امام خمینی (ره) (با تأکید بر نظریه ولایت مطلقه فقها)، فصلنامه پژوهش­نامه انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره بیست و نهم، صص 204-181.
گرجی، ابوالقاسم (1375)، تاریخ فقه و فقها، تهران: نشر سمت.
مازندرانی، علی اکبر (1429)، دلیل تحریر الوسیله فی احکام الاسره، تهران: مؤسسۀ تنظیم ونشر تراث الامام الخمینی.
محقق کرکی، علی بن حسین عاملی (محقق ثانی) (1411)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: تحقیق و نشر مؤسسۀ آل­البیت.
مصباح یزدی، محمدتقی (1369)، حکومت اسلامی و ولایت فقیه، چاپ اول، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1388)، نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، قم: انتشارات موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی (1376)، آشنایی با علوم اسلامی، قم: انتشارات صدرا.
موسوی الخمینی ،روح الله (1381)، تهذیب الاصول(تقریر ابحاث بقلم آیه الله جعفر سبحانی)، ج2، تهران: مسسه نشر آثار امام خمینی (ره).
موسوی الخمینی، روح الله (1421)، کتاب البیع، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی .
موسوی خمینی (1378)، صحیفه امام (ره)، دوره 22 جلدی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام (ره)، ناشر مؤسسه چاپ و نشر عروج.
موسوی خمینی، روح­الله (1361)، صحیفه نور، ج 4، تهران: انتشارات وزارت ارشاد.
موسوی خمینی، روح­الله (1363)، کشف اسرار، تهران: چاپخانه اسلامیه. 
موسوی خمینی، ‌روح­الله (1373)،  ولایت فقیه. چاپ اول. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی.
موسوی خمینی، روح­الله (1378)، صحیفه امام. جلد 15، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نجفی، محمدحسن (1362)، جواهرالکلام. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نوربخش، بهمن، ساعی، احمد، میرترابی، سعید (1398)، جایگاه حکمرانی خوب در اسناد بالادستی جمهوری اسلامی ایران و اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)، رهیافت انقلاب اسلامی، سال سیزدهم، شماره 48، صص 130-11.
ورمزیار، گلپری (1389)، قواعد فقهی، همدان: انتشارات کوثر.