تاثیر رابطه نخبگان سیاسی حاکم و روشنفکران بر توسعه فرهنگ سیاسی پس از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 گروه حقوق، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران، دکترا

چکیده

تعامل و تقابل نخبگان سیاسی و روشنفکران نقش مؤثری در توسعه فرهنگ سیاسی جامعه دارد. تعامل و همسویی میان نخبگان سیاسی و روشنفکران و رشد نقادانه گفتمان روشنفکری و بهره­گیری نخبگان سیاسی از ایده­های روشنفکران یکی از مشخصه­های دموکراسی­ها به شمار می­رود. این در حالی است که در ایران پس از انقلاب اسلامی، عمدتاً روابط  نخبگان سیاسی و روشنفکران دارای چالش­های فراوانی بوده است و همین امر نیز توسعه فرهنگ سیاسی را تحت تأثیر قرار داده است. این مقاله با طرح این سؤال که روابط نخبگان سیاسی حاکم پس از انقلاب اسلامی از چه راه­هایی بر روند توسعه فرهنگ سیاسی اثر گذاشته است، درصدد بررسی آسیب­شناسانه روابط نخبگان سیاسی و روشنفکران است تا از این طریق راهی برای بهبود و توسعه فرهنگ سیاسی در چارچوب گفتمان انقلاب اسلامی پیدا کند. به زعم این مقاله، عدم درک روشنفکران از ارزش­های بومی و سنتی جامعه ایرانی و در سوی مقابل، عدم تمایل نخبگان سیاسی به ورود روشنفکران به عرصه قدرت  از جمله عوامل تأثیرگذار بر توسعه فرهنگ سیاسی پس از انقلاب بوده است. روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است که به شیوه کتابخانه­ای و اسنادی به گردآوری مطالب اقدام شده است.

کلیدواژه‌ها


  • ازغندی، علیرضا (1372)، مکتب نخبه گرایی و بانیان آن، مجله سیاست خارجی، شماره 4، صص 745-723.
  • ازغندی، علیرضا (1376)، ناکارآمدی نخبگان سیاسی بین دو انقلاب، تهران: نشر قومس.
  • ازکیا، مصطفی (1377)، جامعه‌شناسی توسعه، تهران: نشر کلمه.
  • آبراهامیان، یرواند (1386)، اسلام رادیکال و مجاهدین ایرانی، ترجمه فرهاد مهدوی، آلمان: نشر نیما.
  • آبراهامیان، یرواند، اشرف، احمد و کاتوزیان، محمدعلی (1382)، جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران، ترجمه: محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
  • آزاد ارمکی، تقی (1380)، مدرنیته ایرانی: روشنفکران و پارادایم عقب­ماندگی ایران، تهران: نشر اجتماع.
  • آزادارمکی، تقی (1379)، اندیشه نوسازی در ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • برزین، سعید (1378)، جناح­بندی سیاسی در ایران، تهران: نشر مرکز.
  • بشیریه، حسین (1381)، جامعه‌شناسی سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی، تهران: نشر نگاه معاصر.
  • پدرام، مسعود (1382)، روشنفکران دینی و مدرنیته در ایران پس از انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران: نشر گام نو.
  • توسلی، غلامعباس (1373)، «جامعیت مفهوم توسعه و رابطه آن با فرهنگ»، فصلنامه فرهنگ توسعه، شماره 15.
  • حسینی، جواد (1379)، واگرایی و همگرایی سه گرایش در رویارویی از ریشه‌ها، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  • خرمشاد و نجات­پور، محمدباقر و مجید (1395)، جریان روشنفکری دینی و توسعه پس از انقلاب اسلامی، فصلنامه پژوهش­های انقلاب اسلامی، دوره 5، شماره 16، صص 144-121.
  • خواجه سروی، غلامرضا، صمیم، رضا، کاوند، رضا (1395)، تیپ شناسی نحوه مواجهه روشنفکران و نخبگان ایرانی با تمدن غرب، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره نهم، شماره 2، صص 158-131.
  • راد، فیروز (1382)، جامعه‌شناسی توسعه فرهنگی، تهران، انتشارات چاپخش.
  • روشه، گی (1378)، تغییرات اجتماعی، ترجمه: منصور وثوقی، تهران، نشر نی.
  • سرپرست سادات، ابراهیم (1393)، تطورات فهم روشنفکران ایرانی از سنت بحران، سنت و خودآگاهی روشنفکری، فصلنامه پژوهش­های راهبردی، سال سوم، شماره 11، صص 56-30.
  • سرزعیم، علی (1383)، «مشابهت سیاست مدرن و اقتصاد مدرن»، ماهنامه آیین، سال اول، شماره دوم، آذر 1383.
  • سروش، عبدالکریم (1393)، فربه­تر از ایدئولوژی، تهران: صراط.
  • سروش، عبدالکریم (1377)، رازدانی و روشنفکری و دینداری، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
  • سریع القلم، محمود (1386)، فرهنگ سیاسی ایران، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • سریع‌القلم، محمود (1380)، عقلانیت و آینده توسعه یافتگی ایران، تهران، انتشارات مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
  • سعید، ادوارد (1380)، نقش روشنفکر، ترجمه حمید عضدانلو، تهران: نشرنی.
  • سیونگ‌یو، دال (1381)، فرهنگ سیاسی و توسعه مطالعه تطبیقی ایران و کره جنوبی، تهران، خانه سبز.
  • شادلو، عباس (1388)، انقلاب اسلامی ایران از پیروزی تا تحکیم؛ ناگفته‌های تاریخی از تشکیل شورای انقلاب و دولت موقت تا سقوط بنی صدر 1360-1357، تهران: نشر وزراء.
  • شریعتمداری، علی (1383)، روشنفکر کیست؟، دماوند: نشر دانشگاه آزاد اسلامی.
  • شیخ­زاده، حسین (1384)، نخبگان و توسعه ایران، تهران، انتشارات باز.
  • عابدی اردکانی، محمد (1393)، توسعه نیافتگی سیاسی از منظر فرهنگ سیاسی نخبگان در ایران، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال نهم، شماره چهارم، صص 169-133.
  • غفاری، غلامرضا (1385)، «مدخلی بر سرمایه اجتماعی»، مجله سیاست داخلی، سال اول، شماره اول، زمستان 1385.
  • غلامی، نجف علی (1385)، کالبد شکافی روشنفکری در ایران، هفته­نامه پگاه، شماره 202.
  • مجتهد شبستری، محمد (1381)، نقدی برای قرائت رسمی از دین، تهران: نشر طرح نو.
  • مجتهد شبستری، محمد (1389)، مجموعه کامل قرائت نبوی از جهان، تنظیم فرشاد نوروزی، بی جا: انجمن احیاگران فلسفه.
  • مجیدی، حسن، باباهادی، محمدباقر و فیضی، رضا (1397)، آسیب­شناسی روشنفکری در ایران از دیدگاه حضرت آیت­الله خامنه­ای، فصلنامه رهیافت­های انقلاب اسلامی، سال دوازدهم، شماهر 42، صص 24-3.
  • مددپور، محمد (1388)، سیر تفکر معاصر: تجدد و دین زدایی در فرهنگ و هنر منورالفکری سکولار و روشنفکری دینی، تهران: نشر سوره مهر.
  • نجات­پور و احمدی، مجید و کمیل (1396)، تحول گفتمانی توسعه در جریان روشنفکری دینی، فصلنامه سیاست، سال چهارم، شماره چهاردهم، صص 59-34.
  • نقیب‌زاده، احمد (1380)، تأثیر فرهنگ ملی بر رفتار سیاسی ایرانیان، تهران، مرکز بازشناسی اسلام و ایران.

آدرس سایت­ها:

  • بیانات رهبری در دیدار با معلمان، 12/3/1395. قابل بازیابی در سایت به آدرس: http://farsi.khamenei.ir
  • بیانات رهبری در دیدار با مداحان، 17/12/1396. قابل بازیابی در سایت به آدرس: http://farsi.khamenei.ir
  • بیانات رهبری در دیدار با دانشجویان، 7/3/1397. قابل بازیابی در سایت به آدرس: http://farsi.khamenei.ir
  • بیانات رهبری در دیدار با دانشجویان، 22/2/1377، قابل بازیابی در سایت به آدرس: http://farsi.khamenei.ir