سعادت انسان دراندیشه‌های فلسفی و حکومتی صدرالمتألهین و امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

2 دانشیار، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، ایران

چکیده

مهم‌ترین هدف مشترک انسان‌ در زندگی، رسیدن به «سعادت» و ایجاد جامعه‌ای «سعادتمند» است. هرچند اکثر این جوامع در یافتن این اکسیر به بیراهه رفته‌اند.‌اندیشمندان مسلمان به ویژه صدرالمتالهین و امام خمینی(ره) در این خصوص و نقش حکومت در بسترسازی این مهم نظریات بسیاری ابراز نموده‌اند. هرچند نحوه وصول به سعادت در صدرا بیشتر دارای صبغه فردی است و در نگاه و‌اندیشه امام خمینی(ره) فردی، اجتماعی، سیاسی و حکومتی است، لکن هر دو معتقدند سعادت امری حقیقی، اختیاری، دست‌یافتنی و دنیوی – اخروی، در دو بُعد علم و عمل است و در تبیین الگوهای حکومتی و سیاست ورزی در نیل به سعادتمندی جامعه ضمن آنکه رسالت تمامی انبیای الهی و اولیاءالله(ع) را ایجاد حکومت الهی برای نیل به سعادتمندی جامعه می­دانند، به الگوهای حکومت اسلامی در ابعاد مختلف پرداخته و آن را منطبق بر فطرت الهی و تعالیم آسمانی مبتنی بر وحی می‌دانند. در این پژوهش، ضمن گردآوری اطلاعات با روش اسنادی ومطالعات کتابخانه‌ای به تحلیل و تبیین دیدگاه‌های صدرالمتألهین وامام خمینی(ره) به عنوان دو متفکر بزرگ اسلامی در باب نقش حکومت در «سعادت» و «سعادتمندی» دنیوی و اُخروی جامعه پرداخته و با بررسی نظرات ویژه و نکات مشترک آنان، به الگوی ساختاری سعادتمندی جامعه اشاره می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن سینا، شیخ الرئیس، (1364)، الاضحویه فی المعاد، تصحیح حسین خدیو جم، چاپ دوم، تهران، انتشارات اطلاعات.
ابن فارس، ابوالحسین احمد،(1422 هـ)، معجم مقابیس اللغه و جمل اللغه، قاهره.
ابن مسکویه، احمد ابن محمد(1381)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، تهران: نشر اساطیر.
ابن منظور، محمد بن مکرم،(1405 ق)، لسان العرب، قم: نشر ادب حوزه.
اردبیلی، عبدالغنی(1381)، تقریرات فلسفه امام خمینی(ره)، ج 1 و 3، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، نوبت چاپ چهارم.
ارسطو،(1378)، اخلاق نیکو ماخوس، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران: طرح نو.
امام خمینی،(1370)، آداب الصلوه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی،(۱۳۷۴)، کلمات قصار، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی،(۱۳۷۷)، ولایت فقیه، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی،(۱۳۷۸ الف)، تفسیر سوره حمد، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی،(۱۳۷۸ب)، سرالصلوة معراج السالکین و صلوه العارفین، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی،(۱۳۸۲)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی،(۱۳۸۴)، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی،(۱۳۸۵)، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج 5، 7،  10، 13 و 20.
امام خمینی،(۱۳۸۶)، شرح دعای سحر، ترجمه سیداحمد فهری، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی،(1388)، نقش نماز در شخصیت جوانان، قم، نشر زائر.
امام خمینی،(1394)، ولایت فقیه؛ حکومت اسلامی: تقریر بیانات امام خمینی(س)، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
امام خمینی،(بی تا)، کشف الاسرار، بی جا، بی نا.
امام خمینی، سید روح‌الله(1362)، طلب و اراده، ترجمه و شرح سید احمد فهری، تهران: مرکز انتشارات علمی و فرهنگی.
آذرطوس، سیده عالیه،(1392)، غایت اصلی حکومت از دیدگاه امام خمینی(ره)، ماهنامه علمی- ترویجی معرفت، فروردین ماه، شماره ۱۸۴، ص 80-63.
جمشیدی، محمد حسین،(1384)، ‌اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، تهران،  پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
حسین پور، رسول(1393)، بازنگاهی به تجرد نفس، تهران: سمت.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1387)، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه حسین خداپرست. قم: نوید اسلام.
 رسولی شربیانی، رضا و همکاران(1392)، «تبلور انسان‌شناسی صدرایی در نهضت امام خمینی(ره)»، حکمت صدرایی، دوره 2، شماره 3، صفحه 42-31.
سهروردی، شهاب‌الدین،(1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،ج2.
شهرزوری، شمس الدین محمد،(1380)، شرح حکمه الاشراق، تصحیح و مقدمه دکتر حسین ضیائی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم(1362)، المبداء والمعاد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم(1363)، مفاتیح الغیب، تصحیح علی نوری، تهران، ‏انتشارات وزارت فرهنگ و آموزش عالى، انجمن اسلامى حکمت و فلسفه ایران، ‏ موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى‏.
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم(1378)، تفسیر قرآن کریم، تحقیق محمد خواجوی، قم: بیدار، چاپ چهارم.
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم(1382 ش)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح سید مصطفی محقّق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
شیرازی، صدرالدین محمد بن ابراهیم(1383)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، قم: انتشارات مصطفوی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین،(1360)، قرآن در اسلام، مصحح رضا ستوده.تهران : دارالکتب الاسلامیه.
عبداله، عبدالمطلب؛ اسماعیلی، مصطفی(1394) «حکومت سعادت گرا در‌اندیشه سیاسی علامه طباطبایی(ره)»، مجموعه مقالات ولایت و امامت از منظر علامه طباطبایی(ره)،دانشگاه علامه طباطبایی.
فارابی، ابونصر،(1361)،‌اندیشه‌های اهل مدینه فاضله، ترجمه: سید جعفر سجادی، تهران: انتشارات طهوری، چاپ دوم.
فوزی، یحیی(1388)،‌اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)، قم: نشر معارف.
قرشی بنایی، علی‌اکبر(1412 ق)، قاموس القرآن، چاپ ششم، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کاپلستون، فردریک،(۱۳۶۸)، تاریخ فلسفه، ترجمه سید جلال الدین مجتبوی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، ج۱.
لک زایی، نجف،(1381)،‌اندیشه سیاسی صدرالمتألهین، قم: بوستان کتاب.
محمدرضایی، محمد؛ الیاسی، محمدقاسم،(1387)، «سعادت حقیقی از دیدگاه ملاصدرا»، فصلنامه فلسفه و کلام اسلامی آئینه معرفت، دانشگاه شهید بهشتی.
مسعودی، جهانگیر؛ یزدان بخش، علی اصغر،(1393)، حاکم مدینه فاضله صدرالمتألهین در قیاس با ولی فقیه امام خمینی(ره)، فصلنامه علمی-پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی،  سال هشتم، شماره 27.
مطهری،  مرتضی،(1362)، مجموعه مقالات، قم،  دفتر انتشارات اسلامی.
میرعابدینی، مهدی؛ هادی گودرزی، رئوف(1392)، «نظریه سعادت و جایگاه سیاست در‌اندیشه امام خمینی(ره)»، فصلنامه آفاق امنیت، سال ششم، شماره 21 ص15.
واعظی، علی،(1391)، مبانی انسان شناسی جکومت دینی از منظر حکمت متعالیه، فصلنامه علمی-پژوهشی کلام اسلامی، فصل بهار، شماره 81، ص 72-55.
هاشمی دولابی، قدسیه سادات؛ حقی، علی،(1394)، جایگاه سیاست در‌اندیشه امام خمینی(ره) و صدرالمتألهین، فصلنامه علمی-پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 31.