بررسی نظام‌سازی سیاسی در خلافت اسلامی(بررسی نقش دبیران) و نظام‌سازی در جمهوری اسلامی‌ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو علمی و دانشجوی دکتری دانشگاه پیام‌نور

2 استاد دانشگاه پیامنور (نویسنده مسئول)

3 دانشیار دانشگاه پیام‌نور

4 استاد دانشگاه پیام‌نور

چکیده

هدف اصلی این پژوهش بررسی تطبیقی جایگاه دبیران ایرانی در نظام‌سازی سیاسی خلافت اسلامی و کادرهای متخصص اداری و سازمانی پیش از انقلاب در نظام‌سازی در یک دهۀ نخست ج.ا.ا. بوده است. هدف مقاله آن بوده تا با مقایسۀ دو دورۀ تاریخی و الگوهای نظام‌سازی آنها نشان دهد که چگونه تداوم سنت سیاسی می‌تواند موجب حفظ ساختارهای اداری-بورکراتیک جامعه بشود یا این که با انقطاع در سنت و نهادهای سیاسی، اختلالهای کارکردی را در جامعه موجب گردد. رویکرد مقاله تاریخی-تطبیقی بوده و از روش اسنادی برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شده، مقاله در جمع بندی به این نکته رسیده که فرآیند دولت سازی بعد از تحولات انقلابی مستلزم برخی تداومهای ساختاری بوده که در غیاب آنها امکان پذیر نبوده است. براین اساس استقرار و نظم سیاسی نوین امکان پذیر نمی شد مگر با کاربست تجربۀ سیاسی کادرهای تخصصی نهادها و سازمانهای دولت مدرن که با بصیرت و دقت نظر عُقلای انقلاب، از جمله حضرت امام، امکان استفاده از آنها فراهم شد. بی تردید در خلاء چنین امکانی فرآیند تکوین نظم سیاسی در ایران پساانقلابی دچار نقصان می شد و چه بسا بحرانهایی غیرمنتظره و لاینحل را ایجاد می کرد.

کلیدواژه‌ها


  1. ابن اسفندیار (1366)، تاریخ طبرستان، تصحیح اقبال آشتیانی، تهران، کلالۀ خاور

    ابن خلدون (1390)، مقدمه، ترجمۀ گنابادی، تهران، علمی و فرهنگی

    ابن طقطقی (1389)، تاریخ فخری، ترجمۀ گلپایگانی، تهران، علمی و فرهنگی

    احمــد امــین (بــی تــا)، ضــحی الاســلام، بیــروت ، دارالکتــاب العربــی

    اسماعیلی، خیرالله (1380 )، دولت موقت، تهران، مرکز اسنادانقلاب اسلامی

    اشرف، احمد؛ بنوعزیزی، علی (1388)، طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمۀ فارسانی، تهران، نیلوفر

    انصاری بزمی (1390)، مدخل دیوان، در دانشنامه جهان اسلام، جلد 4، ص675

    برزین، سعید(1374)، زندگینامه سیاسی بازرگان ، تهران، مرکز

    بهار، رهار (1394)، آیا ساواک به انقلاب پیوست؟، عصراندیشه، شماره ۵، صفحه ۱۶

    بیهقی، ابوالفضل (1374)، تاریخ مسعودی(بیهقی)، تصحیح خطیب رهبر، تهران، مهتاب

    بودون، ریمون، بوریکو، فرانسوا (1385)، فرهنگ جامعه شناسی انتقادی، ترجمۀ نیکگوهر، تهران، فرهنگ معاصر

    تفضلی، احمد (1387)، جامعۀ ساسانی، ترجمۀ دیزجی، تهران، مرکزدانشگاهی

    تفضلی، احمد (1389)، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران، سخن

    حاتمی منش، محمد علی (1387)،نظام دیوانی اسلامى در سده نخست هجری، مجلۀ تاریخ اسلام، سال پنجم، شماره چهارم، زمستان 1387، 39 ـ 62

    جــاحظ ، ابــوعثمــان (1308)، التاج، ترجمۀ حبیب االله نوبخت، تهران، تابان

    جفری، آرتور (1386)، واژگان دخیل در قرآن، ترجمۀ بدره‌ای، تهران، توس

    جلیلیان، سجاد (1396)، نقش طبقه متوسط جدید در روند شکلگیری انقلاب اسلامی بین سال های57-1320، پویش در آموزش علوم انسانی، 2(6)، 1-11.

    خامنه‌ای، سید علی، مجموعه بیانات، منتشره در تارنمای رسمی (khamenei.ir)

    خواجه نظام الملک (1378)، سیرالملوک، تصحیح هیوبرت دارک، تهران، علمی و فرهنگی

    خوارزمی، ابوعبدالله (1389)، مفاتیح العلوم، ترجمۀ خدیوجم، تهران، علمی و فرهنگی

    راوندی، مرتضی (1378)، تاریخ اجتماعی ایران (جلد 4) ، تهران، امیرکبیر

    سرکاراتی، بهمن (1391)، دیوان برید، در دانشنامه جهان اسلام، ج 1، ص 1153

    سمعانی (1382ق.)، الانساب، جلد 10، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه

    صبوری کاشانی، منوچهر(1374) جامعه‌شناسی سازمان‌ها،تهران، شب‌تاب

    غفرانی، علی (1391)، دیوان جند، در دانشنامه جهان اسلام، ج2، ص 567

    فقیه، مهدی (1391)، تاریخ فکر توسعه در ایران، نشریۀ اجتماع و توسعه، شماره 18، تابستان 91، ص 24-25

    فیرحی، داود (1391)، تاریخ تحول دولت در اسلام، قم، دانشگاه مفید

    قلقشندی (1326ق.)،صبح الأعشى فی صناعة الإنشاء،جلد 1، بیروت، دارالعلم

    کلی، جان (1388)، تئوری حقوقی در غرب، ترجمۀ راسخ، تهران، طرح نو

    کوزر، لیوئیس (1368) زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی ، ثلاثی، تهران، علمی

    کوئن بروس،(1384)،  درآمدی بر جامعه شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران، توتیا

    ماوردی (1383)، الاحکام السلطانیه، ترجمۀ انصاری، تهران، علمی و فرهنگی

    متز، آدام (1388)، تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری، ترجمۀ ذکاوتی، تهران، امیرکبیر

    مقدس، علی اصغر (1385)، تغییر ساختار طبقات اجتماعی در دوران قبل از انقلاب اسلامی (دوران پهلوی) و بعد از انقلاب تا 1375 ، در مجموعه مقالات کنگره تبیین انقلاب اسلامی (ایدئولوژی رهبری و فرآیند انقلاب اسلامی)، ج 2، ص 371. تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

    منشی، نصرالله (1383)، کلیله و دمنه، تصحیح مینوی، تهران، دانشگاه تهران

    میرترابی، سعید (1396)،تحلیل شیوه ها و ابعاد نهادسازی در روند ساخته شدن دولت پس از انقلاب از منظر نهادگرایی تاریخی، نشریۀ دولت پژوهی سال سوم بهار 1396 شماره 9، ص 1-43

    نظامی عروضی (1388)، چهار مقاله، تهران، زوّار

    وبر، ماکس (1387)، دین، قدرت، جامعه، ترجمه تدین، هرمس.

    هانتینگتون، ساموئل (1370)، سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران، نشر علم

    -------- (1378) برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی، ترجمه رفیعی، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی

    1. Steffensmeier , H. Brady, D.Collier (2009), The Oxford Handbook of Political Methodology, Oxford, the Oxford university press