بررسی ریشه های وقوع انقلاب اسلامی: آمریکایی شدن سیاست خارجی شاه (سیاست دوپایه نیکسون)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشیار بخش تاریخ، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران (نویسنده مسئول)

چکیده

این مقاله به بررسی علل و چگونگی «وابستگی» در سیاست خارجی محمدرضاشاه پهلوی با تاکید بر سیاست دوپایه نیکسون-کسینجر می‌پردازد. فرضیه اصلی مقاله این است که سیاست خارجی شاه در دکترین مورد نظر بر مبنای برداشت شاه از هویت ملی و شکل دهی به یک دولت ملی بوده و همین امر به ائتلاف و وابستگی تمام عیار به آمریکا و در نهایت سقوط این دولت انجامید. داده های تحقیق نشان می دهد که شاه تلاش کرد تا یک دولت ملی و یکپارچه ملی برمبنای عناصر سه گانه سکولاریسم، باستان‌گرایی و غرب‌گرایی در دنیای دو قطبی تشکیل دهد. لازمه چنین دولتی از دید شاه مسلح کردن تمام عیار آن از طریق آمریکا بوده است که بویژه پس از اعطای جایگاه در دکترین نیکسون محقق شد. همین امر نیز در نهایت یکی از پاشنه آشیل های پهلوی دوم و نقد انقلابیون به آن بوده که به سقوط نظام سلطنتی و پیروزی انقلاب  اسلامی منجر شد. روش تحقیق در این مقاله کیفی از نوع توصیفی-تحلیل است و داده ها از طریق کتابخانه ای و فیش برداری جمع آوری شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


ازغندی،علیرضا(1379).تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران.تهران: انتشارات سمت.
اسکاچپل، تدا(1382، « دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران»،ترجمه محمدتقی دلفروز، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره 19، صفحه 141-119.
آبراهامیان،یرواند(1377).ایران بین دو انقلاب.ترجمه کاظم فیروزمند،حسن شمس آوری ومحسن مدیر شانه چی،تهران:نشر مرکز
آموزگار، جهانگیر(1375). فراز و فرود خاندان پهلوی.ترجمه اردشیر لطفعلیان. تهران: مرکز نشر ترجمه و کتاب
آوری، پیتر(بی تا).تاریخ معاصر ایران.جلد دوم،ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی،تهران:عطایی.
باتامور، تام(1366).جامعه شناسی.ترجمه منوچهر صبوری کاشانی،تهران:کیهان
بصیرت منش، حمید،هاشمی تروجنی، سید محمد(1379)، تاریخ معاصر ایران‌ از دیدگاه امام خمینی‌.تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
پهلوی، محمد رضا(1379). پاسخ به تاریخ.ترجمه حسین ابوترابی،تهران: زریاب.
جـمشیدی‌،ایـرج‌،(بی تا) مصاحبه با امام،تهران،انـتشارات پیـشگام.
حقیقت، سید صادق و همکاران(1384).انقلاب اسلامی،چرایی و چگونگی رخداد آن‌.تهران: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها، معارف
داد، سی .اچ (1363)،رشد سیاسی،ترجمه عزت الله فولادوند،تهران:نشر نو
داوری، رضا (1363).شمه ای از تاریخ غربزدگی ما.(وضع کنونی تاریخ ایران)،تهران:سروش
داوری، رضا(1365). ناسیونالیسم و انقلاب.تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر پژوهش و برنامه ریزی فرهنگی
داوری،رضا(1365) ناسیونالیسم وانقلاب.تهران:وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر پژوهشها و برنامه ریزی فرهنگی.
رفیع‌زاده‌،منصور(1377)، شاهد: از‌ شاه‌ تا دخالتهای آشکار امریکا در ایران ،ترجمه وحید ایمن،تهران:انتشارات زربـاب
سمیح، فارسون(1379).فرهنگ سیاسی جمهوری اسلامی ایران ،ترجمه مهرداد مشایخی،تهران:باز:موسسه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
فوکو،میشل(1377).ایرانی‌ها چه رویائی در سر دارند.ترجمه‌ حسین‌ معصومی‌ همدانی، تهران: انتشارات هرمس
کاتوزیان، محمد علی همایون(1392). اقتصاد سیاسی ایران:از مشروطیت تا سلسله پهلوی.ترجمه محمدرضا نفیسی، چاپ نوزدهم، تهران: نشر مرکز.
گیدنز، آنتونی(1380).پیامدهای مدرنیت.ترجمه محسن ثلاثی،تهران: نشر مرکز
نجاتی،غلامرضا(1371). تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران.جلد دوم، تهران: انتشارات رسا.
نقیب زاده،احمد(1379).دولت رضا شاه و نظام وایلی. تهران: نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی
نوائی، فرهاد (1385). روانکاوی ریشه های استبداد در خانواده وتأثیر آن بر سیاستگذاری سادیستی درسیاست داخلی ومازوخیستی در سیاست خارجی (1357-1320).پایان نامه کارشناسی ارشد، سیاستگذاری عمومی، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
نوروزی، نورمحمد. تحول گفتمان سیاسی وپویش الگوی رفتار سیاست خارجی ایران،پایان نامه کارشناسی ارشد روابط بین الملل،دانشگاه تهران ،دانشکده حقوق و علوم سیاسی،شهریور 1382.
هالیدی،فرد(1358).دیکتاتوری وتوسعه سرمایه داری درایران.ترجمه فضل الله نیک آیین، تهران:امیر کبیر
Mc Gown, Patrick j. "Adoptive foreign policy Behavior: An Empirical Approach": n jams N .Rosenau, comparing foreign policies: theories, findings, and method, (New York: sage publication, inc., 1974)
Ramazani, Rohollah, Iran's foreign policy: A study of foreign policy in modernizing nation's .Charlottesville; university press of Virginia, 1975.