علل انفعال نخبگان سیاسی در دوره پهلوی و تأثیر آن بر بحران کارآمدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ( دانشجوی دکتری علوم سیاسی_ اندیشه های سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاداسلامی، تهران، ایران )

2 (استادیار گروه علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران، نویسنده مسئول)

چکیده

پژوهش حاضر درصدد است علل انفعال نخبگان سیاسی در دوره پهلوی دوم را مورد بررسی قرار دهد و تأثیر آن را بر بحران کارآمدی و پاسخگویی نشان دهد. بر همین اساس، سؤال پژوهش حاضر این است: انفعال نخبگان سیاسی در دوره پهلوی تحت تأثیر چه عواملی بوده و چه تأثیری بر بحران کارآمدی و پاسخگویی در دوره محمدرضا شاه داشته است؟ فرضیه این است: ویژگی­های روانی محمدرضاشاه از جمله نیاز به اطاعت، سرسپردگی و پذیرش متملقان از یک سو و همسویی ایدئولوژیکی، منافع مشترک طبقاتی و گروهی نخبگان سیاسی ابزاری، از سوی دیگر باعث انفعال نخبگان سیاسی منتقد و افزایش شکاف میان توده مردم و حکومت شده بود. در واقع یافته­های پژوهش حاضر از منظر نخبگانی به شکاف نخبگان سیاسی از جامعه و مردم و پیوند آنان با دستگاه حکومت پهلوی اشاره می­کند که در نهایت به گسترش فاصله حکومت از منافع عموم منجر شده بود و پاسخگویی حکومت را از بین می­برد که در نهایت به بحران کارآمدی و پاسخگویی منتهی شد. ویژگی­های روانی محمدرضاشاه نیز به دلیل خودشیفتگی و تأیید اجتماعی از سوی نخبگان ابزاری یکی دیگر از عوامل بحران پاسخگویی است. پژوهش حاضر از روش توصیفی-تحلیلی بهره می­برد که در نهایت به شیوه اسنادی و کتابخانه­ای به جمع­آوری اطلاعات پرداخته است و از منظر تحلیلی به بررسی موضوع می­پردازد.

کلیدواژه‌ها


- ازغندی، علیرضا (1376)، ناکارآمدی نخبگان سیاسی ایران بین دو انقلاب، تهران: نشر قومس.
- ازغندی، علیرضا (1382)، بازیگران رسمی قدرت سیاسی ایران، فلصنامه مطالعات خاورمیانه، صص 403-959.
- اسفندیاری بختیاری، ثریا (1380)، کاخ تنهایی، ترجمه نادعلی همدانی، تهران: نشر زریاب.
- انصاری، محمدمهدی (1386)، نخبه­پروری سیاسی، تهران: نشر دادگستر.
- ایروانی، شهین (1393)، مقدمه­ای بر تبیین ماهیت نظام آموزش و پرورش ایران از آغاز دوره مدرن­سازی تا امروز، پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، سال اول، شماره 4، صص 83-110.
- آموزگار، جهانگیر (1375). فراز و فرود دودمان پهلوی، اردشیر لطفعلیان، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
-آبراهامیان، یرواند (1378)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی-محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
- بشیریه، حسین (1375)، «ایدئولوژی و فرهنگ سیاسی گروه­های حاکم در دوره پهلوی»، فصلنامه نقد و نظر، شماره 3و 4، تابستان و پاییز 1377، صص160-145.
- بشیریه، حسین (1378)، جامعه مدنی و توسعه سیاسی در ایران، تهران: نشر علوم نوین.
- پهلوی، محمد رضا (۱3۷۹)، پاسخ به تاریخ، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: زریاب.
- پورمحمدی املشی، نصرالله، محمدی، رضا، محمدی، عسگر (1393)، تغییرات فرهنگی در دوره آتاتورک و رضاشاه، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، سال شانزدهم، شماره 63، صص 117-99.
- پیر دیگار، ژان (1375)، ایران در قرن بیستم، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: نشر البرز.
-حاجی یوسفی، امیرمحمد (1377)، «دولت و توسعه اقتصادی در ایران»، مجله مطالعات راهبردی، سال اول، شماره اول، پاییز 1377، صص 201-179.
- خوشحال، امیر، عابدینی، صمد (1389)، جایگاه و خاستگاه نخبگان سیاسی و فکری در میان دو انقلاب [از انقلاب مشروطه 1285 تا انقلاب 1357ه.ش] و نقش حاکمیت دربار در آن، فصلنامه مطالعات جامعه­شناسی، سال سوم، شماره نهم،  صص 136-115.
- رحمانی­زاده دهکردی، حمیدرضا و زنجانی، محمدمهدی (1395)، دولت مدرن و خودکامگی (بررسی موردی دولت رضاشاه)، فصلنامه دولت­پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال دوم، شماره 6، صص 212-175.
-روشه، گی (1378)، تغییرات اجتماعی، ترجمه: منصور وثوقی، تهران، نشر نی.
- زونیس، ماروین (۱۳۷۲)، شکست شاهانه؛ ملاحظاتی درباره سقوط شاه، اسمعیل زند- بتول سعیدی، تهران: نشر نور.
- شهرام­نیا، امیرمسعود، اسکندری، مجید (1389)، ناکارآمدی نخبگان سیاسی در کارآمدسازی روند توسعه ایران در عصر پهلوی، تحقیقات تاریخی، فصلنامه گنجینه اسناد، سال بیستم، دفتر اول، صص 105-74.
- شیخ­زاده، حسن (1385)، نخبگان و توسعه در ایران، تهران: انتشارات مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
- علم، اسدالله (۱۳۷۱ )، گفتگوهای من با شاه: خاطرات محرمانه امیر اسدالله علم، تهران: گروه طرح نو.
- عظیمی، فخرالدین (1372)، بحران دموکراسی در ایران؛ 1332-1320، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری، تهران: نشر البرز.
- علوی­تبار، علیرضا (1386)، «روشنفکران ایرانی، مدرنیته و غرب»، مجله کیان، سال هفتم، شماره 36، فروردین و اردیبهشت 86, ص22-25.
- غنی­نژاد، موسی (1377)، تجدد طلبی و توسعه در ایران معاصر، تهران: نشر مرکز.
- فوران، جان (1392)، مقاومت شکننده؛ از صفویه تا سالهای پس از انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات رسا.
- طلوعی، محمود (1372) بازیگران عصر پهلوی از فروع تا فردوست، تهران: نشر علم.
 
- فردوست، حسین(۱۳۷۲)، ظهور و سقوط سلسله پهلوی، تهران: نشر اطلاعات.
- نجاتی، غلامرضا (1371)، تاریخ بیست و پنج ساله ایران، تهران: نشر رسا.
- هویدا، فریدون (1373)، سقوط شاه، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: نشر اطلاعات.