جایگاه عدالت در حقوق مدنی ایران( مطالعه موردی جبران خسارت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه حقوق، واحد بین الملل کیش، دانشگاه آزاد اسلامی، جزیره کیش، ایران

2 استادیار گروه حقوق، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)/

3 استادیار گروه حقوق، واحد دماوند، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

هر قانون و قاعده ای که به جهان حقوق وارد می شود، فارغ از قضاوت عقل و عدالت نیست.این مقاله با فرض پذیرش عدم بی نیازی حقوق از عدالت مشخص می کند کدام نظریه از مفاهیم ارائه شده از عدالت مدنظر حقوق در تبیین مقرراتش بالاخص بحث جبران خسارت بوده است؟ در واقع عدالت به مثابه ی یک عنصر با مفهوم بی طرفی در حقوق مدنی و تناسب جبران خسارت با زیان وارده در نظر گرفته شده است. تنها قاعده ی ناقض، تناسب توافق طرفین است که عدالت با آن مشکلی ندارد به شرطی که طرفین قرارداد در جایگاه برابری باشند و به محض اینکه نابرابری یا سواسفاده از شرایط یکی از طرفین در میان باشد، عدالت ورود کرده و با نادیده گرفتن توافق و با اعمال قاعده ی بی طرفی به اعمال تناسب بین ضرر وارده با خسارت در نظر گرفته شده می پردازد. در نتیجه عدالت با نقش گسترده ی خود ایجاد کننده ی پتناسیل هایی برای منعطف کردن قوانین و توافقات طرفین قرارداد است. در بحث جبران خسارت دیدگاه تناسب و بی طرفانه داشتن از عدالت مطمح نظر بوده که این مفهوم حتی می توانداز توافق طرفین نیز فراتر رود و به بیانی عدالت برتر از قانون  پدیدار شود. در نتیجه این نظریه رکن مشروعیت و اعتبار بخشیدن به قوانین را هم به عهده بگیرد.

کلیدواژه‌ها


  1. ارسطو( 1371) سیاست، ترجمه حمید عنایت، چاپ سوم، تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.

    10.داراب پور، مهراب؛ ادیب، علی اکبر(1392) تاثیر عدم قابلیت پیش بینی در روند اجرایی قراردادهای تجاری. مجله تحقیقات حقوقی، شماره 63.

    11.راسخ، محمد( 1381)، حق و مصلحت، تهران: انتشارات طرح نو.

    12.رحیمی، حبیب الله؛ علیزاده، سعیده( 1396) ماهیت و مبنای تعدیل در حقوق ایران و فیدیک، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال ششم، شماره 21.

    13.کلی، جان(1382)، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمه محمد راسخ، تهران: طرح نو.

    14.فهیمی، عزیزالله( 1380)فلسفه حقوق،مجله پژوهش های فلسفی-کلامی، شماره 9 و 10.

    15.قنواتی، جلیل( 1389) اصل آزادی قراردادها و شروط غیرعادلانه، تهران: مطالعات فقه و اصول، شماره 1/85.

    16.کاتوزیان، ناصر( 1377)، فلسفه حقوق، ج1 تا 3، تهران: شرکت سهامی انتشار.

    17.کاتوزیان، ناصر( 1382) حقوق مدنی، خانواده، ج 1، تهران: نشر میزان.

    18.کاتوزیان، ناصر(1369) حقوق انتقالی: تعارض قوانین در زمان،تهران، نشرکانون وکلای دادگستری. چاپ دوم.

    19.ماکس، کارل( 1396)کارمزی و سرمایه: ارزش، قیمت و سود. مترجم: میرجواد سید حسینی و نفیسه نمدیان پور، تهران: انتشارات لحظه، چاپ دوم.

    2.انجی هابز(1382) جمهوری افلاطون، مترجم: ابوالفضل حقیری، تهران: انتشارت علم،چاپ هفدهم.

    20.نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد(1374) اخلاق ناصری، تهران: انتشارات خوارزمی، چاپ پنجم

    21.نامور، سوده. حسنی، علیرضا( 1397) مقایسه ی تطبیقی وجه التزام در حقوق فرانسه و ایران، نشریه علمی تخصصی شباک، شماره 7.

    22.واعظی، احمد(1388) نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.

    3.بیات، عبدالرسول( 1386) فرهنگ واژه ها، قم: انتشارت اندیشه و فرهنگ دینی، چاپ سوم.

    4.تبیت، مارک( 1384) فلسفه حقوق، ترجمه حسن رضایی خاوری، مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامی رضوی.

    5.توسلی، حسین( 1391)  رابطه ی حق و عدالت، فصلنامه ی علمی پژوهشی دانشگاه قم، سال هشتم، شماره اول.

    6.جان رالز( 1388) نظریه عدالت، مترجم: سید محمد کمال سروریان، مرتضی، ناشر: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، چاپ اول.

    7.جوان، موسی( 1389 ) مبانی حقوق، تهران: نشر علم، ج 1، شماره 12.

    8.حسینی کوهساری، سید اسحاق( 1378) رابطه ی عدالت و حقوق در اسلام، مجله مجتمع آموزش عالی قم، سال اول، شماره 4.

    9.دفتر همکاری حوزه و دانشگاه( 1368) درآمدی بر حقوق اسلامی، تهران؛ انتشارات سمت.

    1. 23. Carvajal Arenas, Lorena (2011), Good Faith in The Lex Mercatoria: An Analysis Of Arbitral Practice And Major Western Legal Systems, The Thesis is For The Award Of The Degree Of Doctor of Philosophy of The University of Portsmouth, University of Portsmouth School of Law.

    24..Schlangen, Walter (1973); Demokratie und bürgerliche Gesellschaft, W.Kohlhammer GmbH Verlag, Stuttgart.

    1. Locke, John (1988); Two treatises of government, ed. Peter Laslett, Cambridge, Cambridge university press.

    26.Heidelberg, Breyer Friedrich & Gigliotti, A. Gary (1980), Empathy and Respect for the Right of Others, New Jersey, U.S.A.