نقش توانمندسازی بر افزایش مشارکت اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین بعد از انقلاب اسلامی(مطالعه موردی : شهرستان پاکدشت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی ، فرهنگی اجتماعی، دانشگاه جامع امام حسین(ع)،تهران، ایرا ن

2 گروه علوم سیاسی ،جامعه شناسی و مسائل ایران،واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایرا ن.(نویسنده مسئول)

3 گروه علوم سیاسی-جامعه شناسی سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

رشدجمعیت و افزایش بی رویه مهاجرت به شهرها خصوصا شهرهای بزرگ باعث بروز مشکلات و مسائل زیادی فراروی شهر و مدیریت شهری، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه شده است. شهرستان پاکدشت به علت نزدیک بودن به شهر تهران و شکل گیری حاشیه نشین، دارای محلات فقیر نشین ست که موجب پیامدها و آسیب های اجتماعی ، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در این منطقه شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه توانمندسازی در مناطق حاشیه نشین بر افزایش مشارکت اجتماعی شهر پاکدشت تدوین شده است. پژوهش از نوع توصیفی تحلیل و از نظر روش اجرا پیمایشی است.جامعه آماری پژوهش کلیه ساکنان  شهرستان پاکدشت ( محله استاد شهریار) بودند که از این تعداد با استفاده از جدول کوکران 379 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده دراین پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بوده است و کلیه مراحل تحلیل و تبیین اطلاعات با استفاده از نرم افزار آماری Spss انجام شده است. نتایج به دست آمده نشان داد بین توانمند سازی و مشارکت اجتماعی رابطه مثبت وجود دارد و تاثیرات مثبت بسیاری بر مناطق حاشیه نشین داشته باشد.

کلیدواژه‌ها


ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا (1380) بررسی رابطه بین اعتماد و مشارکت اجتماعی در نواحی روستایی شهر کاشان، نشریه نامه علوم اجتماعی، شماره 17: 22-1.
اکبریان مهدی ، فتحی لیلا (1391) مشارکت مردم اساس توسعه اجتماعی، مجله تخصصی پژوهش و سلامت ،مرکز تحقیقات توسعه اجتماعی و ارتقای سلامت گناباد ،دوره ی 2، شماره ی 1، بهار و تابستان 1391.
بهادری، ج.(1386)، دسته بندی عملکردی سیاست های اجرایی توانمندسازی اسکان غیر رسمی و کاربرد عملی آن در شهرک سعدی شیراز، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته شهرسازی،دانشگاه شیراز.
ﺑﻬﺮاﻣــﻲ، رﺣﻤــﺖ اﷲ، ﺗﺎﺑﺴـتان(1388)، ﻋﻮاﻣــﻞ ﻣــﻮﺛﺮ ﺑﺮﺷــﻜﻞ ﮔﻴــﺮی ﺣﺎﺷــﻴﻪ ﻧﺸــﻴﻨﻲ وﺗــﺎﺛﻴﺮآن ﺑﺮاﻣﻨﻴــﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ؛ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردی،شهر ﺳﻨﻨﺪج "  ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺨﺼﺼﻲ ﻣﺴﻜﻦ وﻣﺤﻴﻂ روﺳﺘﺎ، اﻧﺘﺸﺎرات ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺴﻜﻦ اﻧﻘﻼب اسلامی ، ﺷﻤﺎره126 .
پوراحمد، احمد و وفایی، ابوذر (136) تأثیر مدرنیسم بر ساختار کالبدی ـفضایی شهر ایرانی ـ اسلامی (مطالعه موردی: شهر کاشان)، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال 7، شماره 20: 76-63.
توکلان, علی و انوشیروان مهری، ۱۳۹۶، توانمندسازی ساکنان مناطق حاشیه‌نشین، سومین کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری، شیراز، موسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی.
توسلی ، عباسعلی، 1384، مفهوم سرمایه های اجتماعی در نظریه هاتی کلاسیک و جدید ، فصلنامه علوم اجتماعی شماره .26
تیمورنژاد،کاوه، مسایلی، فاطمه؛ تاجیک، محمدرضا؛(1392نقش مدیریت محله در جلب مشارکت اجتماعی،مطالعات مدیریت شهری، شماره 14 ، صص 15-26.
خاتم، اعظم (1381). سهم مردم سهم دولت در طرح‌های توانمندسازی و بهسازی محله. نشریه هفت شهر، سال 3، شماره 9 و 10، تهران. ص30
داداش پور، حسین آبادی،س، پورطاهری،م(1391)، تحلیل نقش توانمند سازی ساکنان در بهسازی کالبدی- محیطی سکونتگاههای غیررسمی نمونه موردی :محدوده شرق کال عیدگاه سبزوار،نشریه جغرافیا و برنامه ریزی ،دانشگاه علوم محیطی و معماری، سال 16،شماره 41، پاییز، صص 95-127.
دانشمندی، علی؛ 1377، نقش نهادهای مدنی در توسعه اجتماعی، مجموعه مقالات اولین همایش تدوین برنامه سوم، سازمان برنامه و بودجه، جلد سوم.
ربانی، رسول و افشار کهن، جواد(1381) ، حاشیه نشینی و مشارکت شهری (مطالعه موردی: منطقه ارزنان اصفهان در سال 1380)، فرهنگ اصفهان ،شماره 24: 101-95.
رضازاده، راضیه؛ محمدی آیدغمیش، فاطمه؛ رفیعیان، مجتبی (1391) توسعه اجتماعی محلی با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مشارکتی رویکرد دارایی مبنا (مطالعه موردی: محله امام‌زاده حسن، منطقه 17 تهران)، مدرس علوم انسانی ـ برنامه‌ریزی آمایش فضا، دوره 16، شماره 2: 55-37.
رفیعیان ،مجتبی ، سیف الدینی، فرانک ،(1384)، راهبردهای ساماندهی اسکانهای غیررسمی شهری و برنامه مداخله در شهر بندرعباس، مجله بین المللی علوم مهندسی،صص 16، 1
زیاری،ک،نوذری،آ(1388)،ساماندهی و توانمندسازی اسکان غیررسمی شهر اهواز(کوی منبع آب)،پژوهشهای جغرافیای انسانی،شماره 68، تابستان، صص 21-36.
سرور،رحیم؛روستا،مجید،(1393)، اصول و مبانی توانمندسازی مناطق نا بسامانشهری،شهرری،نشر:دانشگاه آزاد اسلامی،چاپ اول
صرافی،مظفر( 1382 )، به سوی تدوین راهبرد ملی ساماندهی اسکان غیررسمی، از پراکنده کاری گزینش تا همسوئی فراگیر، در فصلنامه هفت شهر سال سوم،شماره نهم و دهم صص 3-6
صرافی،مظفر(1382)، بازنگری ویزگی های اسکان خودانگیخته در ایران در جستجوی راهکارهای توانمندسازی،مجموعه مقالات سمینار حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی، دانشگاه علوم بهزیستی.
طالبی دلیر, معصومه و محبوبه غفوری (1393) سرمایه اجتماعی، مشارکت اجتماعی و توانمندسازی، کنگره ملی پژوهش‌های کاربردی علوم انسانی اسلامی، گرگان، مرکز علمی و کاربردی خانه کارگر گرگان.
طوسی، محمد علی(1370)، مشارکت در مالکیت و مدیریت،انتشارات مرکز آموزش اقتصاد کشاورزی و توسعه-شماره 36
عباسی کارجگان، داوود و اسدی، محمودرضا (1392) رابطه توانمندسازی شهروندان منطقه 18 تهران با مشارکت در مدیریت شهری، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 3: 93-75.
قزل سوفلو؛ ملیحه و انتظام، سیدعلی اکبر (1394) بررسی رویکرد توانمندسازی در سازمان‌دهی حاشیه شهر نمونه موردی: شهرک مهدی‌آباد مشهد، همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران یزد، بهمن ماه.: 25-1.
مرادزاده، عبدالباسط؛ قاسمی، محمد؛ سالارزهی، حبیب الله؛ یعقوبی، نرمحمد؛ بذرافشان، جواد (1397) توانمندسازی اجتماع محور: ارزیابی ظرفیت سرمایۀ اجتماعی ذینفعان محلی،مدیریت سرمایه اجتماعی، دوره 5، شماره 4: 522-503.
حبیب، فرح( 1383 ). رویکرد پایداری در متن شهر سازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره نهم، شماره 1، بهار.
رهنما، محمد رحیم( 1388 )، برنامه ریزی مناطق مرکزی شهرها(اصول، مبانی، تئوریها، تجربیات و تکنیک ها)، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
سیف الدینی، فرانک( 1375 )، برنامه ریزی محلی و مشارکت مردم در توسعه کشاورزی، مجموع مقالات اولین کنفرانس اقتصاد کشاورزی در ایران، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
شرکت عمران و بهسازی شهری(1381)، همایش تخصصی، فصلنامه هفت شماره 8، تابستان ، صص 98-114
لرنر،دانیل،(1964)،گذر به جامعه سنتی:نوسازی خاورمیانه،ترجمه:غلامرضا سروری، پژوهشکده مطالعات راهبردی،چاپ اول.
لرنی . منوچهر(1383)، آسیب شناسی امنیت، تهران، ناشر: پیام پویا، چاپ اول، پاییز.
نوری نشاط، سعید،(1388) مقدمه ای بر اصول و روش های توانمندسازی محلی، تهران، برگ زیتون.
هادیزاده بزاز . مریم، حاشیه نشینی و راهکارهای ساماندهی آن در جهان ، مشهد، ناشر: شهرداری مشهد، چاپ اول، تابستان 1382.
 
Bendar, R. L. and Peterson, S. R. (2006). Self esteem paradoxes and innovations in clinical theory and practice Washington, AC American Psychological Association
Garau, P. ,(2005) ,A home in the city,Elliot D. Sclar-Gabrielly. Carolina Earthscan
Huchzermeyer, Marie, (2004): "from“contravention of laws” to “lack of rights”: redefining the problem of informal settlements in South Africa", Habitat International 28.
Khalifa , M., (2015), Evolution of informal settlements upgrading strategies in Egypt: From negligence to participatory development, Ain Shams Engineering Journal, Volume 6, Issue 4, December 2015, Pages 1151–1159.
Narayan D. (2002), Empowerment and Poverty reduction; a source book, the World Bank press
  Magigi, Wakuru, B.B.K. Majani, (2006):"Community involvement in land regularization for informal settlements in Tanzania:A strategy for enhancing security of tenure in residential neighborhood", Habitat International 30
Norman, J.(2002)، Reid How People Power Brings Sustainable Benefits to Communities USDA Rural Development Office of Community Development June.
Parker, R (1985),measuring social participation ,American sosiological Review. vol.84,Issue,864-873
Pooley, J. , Cohen ,L ,&Pike, L (2205) can sense  of community inform Social Science Journal ,42(1) ,71-79 
Thomas kenneth, W & Velthouse, A, 1990, Cogntive Elements of Empoverment: An Interperetive Model of Interinsic Task Motivation, Academy of Management Review. Vol.15.No.4.pp.666-681
UN-HABITAT (2003) ,The challenge of slums, Global Report On Human settlement.