تحلیل رابطه دین و دولت در اندیشه اسلام تمدنی و اندیشه اجتماعی فتح الله گولن و نصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی ، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس ،ایران

2 دانشیار گروه علوم سیاسی ، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی ، چالوس ، ایران

3 استادیار گروه علوم سیاسی ، واحد چالوس ، دانشگاه آزاد اسلامی ، چالوس ، ایران .

چکیده

با توجه به الگوی سه گانه رابطه دین و دولت در اندیشه سیاسی شیعه، اسلام سنتی سید حسین نصر و اسلام اجتماعی و تمدنی فتح الله گولن مبتنی بر چه الگویی است؟ فرضیه­ای که در پاسخ به پرسش اصلی مورد سنجش و آزمون قرار می گیرد آن است که: رابطه دین ودولت در اسلام نصر مبتنی بر رابطه ادغام و اتحاد و رابطه دین و دولت در اسلام اجتماعی و تمدنی فتح الله گولن مبتنی بر الگوی تعامل می باشد. یافته­های پژوهش نشان می دهد که اسلام سنتی سید حسین نصر عناصر و شاخص­هایی چون: حکمت خالده، شهود، وحی الهی، وحدت باطنی و متعالی، الهامات قدسی و شریعت می­باشد. در مقابل، اسلام اجتماعی و تمدنی فتح­الله گولن دارای عناصری چون: لیبرالیسم، دموکراسی، دین و شریعت، عدالت، اعتماد، استقلال و آزادی، توسعه­باوری، علم­گرایی، تعامل، تسامح، سیاست دفاعی، ناسیونالیسم، حق انتخاب، فردگرایی، مدنیت، سکولاریسم و لائیسیته می­باشد. وجه تشابه اسلام سنتی نصر و اسلام اجتماعی و تمدنی فتح­الله گولن در تاکید آنها بر اسلام است، اما به عنوان تمایز باید گفت که در اسلام تمدنی و اجتماعی گولن تجدید پذیرفته می­شود و در اسلام سیاسی نصر ستیز حد اکثری با غرب و مدرنیته و تجدد دارد و اساساً سنت الگو و مبنای عمل است. اسلام سیاسی نصر، دینی است و قائل به پذیرش تجدد نیست، اما  اسلام اجتماعی گولن سکولار و الزاماً اسلامی نیست و احتمال رسیدن آن به اسلام سیاسی بسیار کم است.

کلیدواژه‌ها


ابوزید، نصر حامد (1393) چنین گفت ابن عربی، ترجمه سید محمد راستگو،تهران: نشر نی.
ارس، بولنت و عمر کاها (1381) جنبش اسلام لیبرال در ترکیه: اندیشه­های فتح الله گولن، ترجمه اسدالله اطهری، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال نهم،شماره 32.
حقیقت، سید صادق (1385) مبانی دولت در اسلام، تهران، انتشارات سمت.
شجاعی زند، علیرضا (1376)، مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی دین: بررسی جامعه شناختی مناسبات دین و دولت در ایران اسلامی، تهران: نشرتبیان.
طاهری خنکداری، محمد و توسلی رکن­آبادی، مجید (1396) تضمنات سیاسی و اجتماعی اندیشه سیاسی سید حسین نصر، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، سال سیزدهم،شماره 41.
عابدی گناباد، رضا (1395) اسلام اجتماعی فتح االه گولن، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال دوم، شماره 7، صص 60- 35.
علیخانی، علی اکبر (1390) اندیشه سیاسی متفکران مسلمان : اسلام تمدنی فتح الله گولن، با همکاری جمعی از محققان، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
عمید زنجانی،عباسعلی (1376)  دیدگاه حکومتی در نظریة حسبه، مجله حکومت اسلامی، شماره سوم.
کدیور، محسن (1376) نظریه‏های دولت در فقه شیعه، تهران، نشر نی.
مجیدی، حسن؛ پیروزفر، مهدی (1396)، نشانگان اسلام تمدنی فتح الله گولن، مجله پژوهش­های سیاسی جهان اسلام ، شماره 19.
نصر، سید حسین (1383) معرفت و امر قدسی،ترجمه فرزاد حاجی میرزایی،تهران: نشر سوفیا.
نصر، سید حسین (1383) نیاز به علم مقدس، ترجمه حسن میانداری،ویراست احمد رضا جلیلی،تهران: نشر طه.
نصر، سید حسین (1392) آرمان­ها و واقعیت­های اسلام، ترجمه انشالله رحمتی،تهران: نشر سوفیا.
نصر،سید حسین (1393) دین و نظم طبیعت، ترجمه انشالله رحمتی، تهران: نشر نی.
نوازنی، بهرام (1393) فتح الله گولن و جنبش اجتماعی – سیاسی وی در ترکیه، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال سوم، شماره 10.
واسعی،علیرضا (1395) اسلام تمدنی و تمدن اسلامی، قم: مرکز مطالعاتی حوزه.
واعظی، احمد (1378)  حکومت دینی: تأملی در اندیشة سیاسی اسلام، قم، نشرمرصاد.