مجلس خبرگان قانون اساسی و گفتمان هویت؛ اصالت هویت مکتبی و اعتبار هویت ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

قانون اساسی سنگ­بنای نظام سیاسی و مبنای تعریف و تحدید حدود ارزش­ها و مرزهای سیاسی و هویتی هر ملتی­است. پرسش اصلی مقاله این است که در مجلس خبرگان قانون اساسی چه تصویری از ارکان هویت ملی ایرانی مسلط بوده است؟ و با بهره­گیری از روش تحلیل گفتمان و با استفاده از اسناد مجلس نهایی قانون اساسی و خاطرات نمایندگان آن تلاش کرده­ایم تا تصویر هژمون از عناصر هویت ملی ایرانی درمجلس خبرگان قانون اساسی را نشان دهیم. روش پژوهش تفسیری و اسنادی است و بر این اساس از اسناد مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی و خاطرات نمایندگان این دوره بهره گرفته­ایم. ایده (فرضیه) مقاله این است که گرچه اسلام دال مرکزی گفتمان هویتی قانون اساسی است اما لاجرم به عناصر عرفی هویت ایرانی چون زبان ملی، نمادها، تنوعات و لایه­های مختلف فرهنگ ایرانی توجه شده و روایتی مکتبی از آنها عرضه شده است. در این روایت «هم­کیشی» مبنای اصلی همبستگی ملی است، امت­گرایی بر ملی­گرایی سیاسی اولویت دارد بگونه­ای که جمهوری اسلامی خود را به دفاع از وطن امت اسلامی متعهد می­داند و در بحث ایرانی­الاصل بودن و تابعیت نیز که از اوصاف دولت مدرن است غیر از ولی فقیه سایر مدیران و حاکمان باید دارای صفت ایرانی­الاصل باشند. مجلس خبرگان اساسی کوشیده است تا نسبت طبیعی و تاریخی زبان فارسی با زبان­های محلی را در اصل پانزده قانون اساسی نشان دهد.

کلیدواژه‌ها


- اکرمی، سیدکاظم(1389)، خاطرات سید کاظم اکرمی،تهران، نشر سوره مهر.
- جلال‌الدین فارسی(1385)، ‌متن سخنرانی نقدی بر پیش‌نویس قانون اساسی، بی جا.
 - حسینی شیرازی، سید منیرالدین(1383)، خاطرات حجت‌الاسلام و المسلمین سید منیرالدین حسینی شیرازی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- حقدار، علی‌اصغر(1383)، مجلس اول و نهادهای مشروطیت (صورت مذاکرات، مصوبات، اسناد، خاطرات و تاریخ نگاری دوره اول مجلس شورای ملی)، تهران، نشر مهر نامگ.
- خزعلی، ابوالقاسم(1382)، خاطرات آیت الله ابوالقاسم خزعلی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- خلیلی، محسن(1385)، بازیابی هویت ملی در مذکرات مجلس اول مشروطه، در کتاب: انقلاب مشروطه و هویت ملی، تهران، انتشارات تمدن ایرانی.
- خمینی، سید روح اللّه(1379)، صحیفه امام، تهران، جلدهای4،5،6، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
- رحیمی، مصطفی(1389)، قانون اساسی مشروطه و اصول دموکراسی، تهران، نشر نیلوفر.
- رشیدیان، محمد، نظرات و خاطرات خبرگان قانون اساسی، در گفتگو با محمد رشیدیان، قم، فصلنامه حکومت اسلامی، سال یازدهم، شماره اول، 1385.
- زرنگ، محمد(1384)، سرگذشت قانون اساسی در سه کشور (ایران، فرانسه و آمریکا) تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران(1368) تهران، 4جلد، اداره کل     امورفرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
- علیزاده، عبدالرضا(1387)، مبانی رویکرد اجتماعی به حقوق ، تهران، نشر سمت.
- عمید زنجانی، عباسعلی(1385)،  حقوق اساسی ایران، تهران، دانشگاه تهران.
- فاضلی، حبیب اله(1400)، قانون سیاست است،  تهران، انتشارات نگارستان اندیشه.
- فاضلی، حبیب اله (1394)، فرهنگ زبانی در گفتمان مشروطیت، تهران، فصلنامه مطالعات ملی،ش61.
- فارسی، جلال‌الدین(1385)، ‌مصاحبه با جلال الدین فارسی، قم، مجله شاهد باران،شماره5.
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (1358)، انتشارات معاونت تدوین و تنقیح قوانین و مقررات ریاست جمهوری.
- قائمی، علی(1385)، گفتگو با علی قائمی از اعضای مجلس خبرنگان قانون اساسی، قم، مجله شاهد یاران، شماره 8.
 - کاتوزیان، ناصر(1388)، از کجا آمده‌ام، آمدنم بهر چه بود؟، تهران، شرکت سهامی انتشار.
- کاتوزیان، ناصر(1358)، نقدی تحلیلی بر پیش‌نویس قانون اساسی، تهران، انتشارات جنبش.
- گرجی، علی اکبر(1388)، در تکاپوی حقوق اساسی، تهران، نشر جنگل.
- مقدم مراغه­ای، رحمت الله(1386)، سالهای بحرانی نسل ما (خاطرات مهندس رحمت اله مراغه‌ای) تهران، نشر علم.
- منتظری، آیت الله حسینعلی(1387)، جایگاه قانون اساسی، در اسلام(دیدگاه علما و کارشناسان)، تهران، مجله چشم‌انداز ایران، شماره مردادماه.
- نوزری، حسینعلی(1385)، نگاهی تحلیلی به روند تحول هویت در قالب‌های سه‌گانه هویت سنتی، مدرن و پست مدرن، فصلنامه مطالعات ملی، ش 26.
- ورعی، سیدجواد(1385)، مبانی و مستندات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، قم، ‌دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری.
- یزدی، محمد(1375)، قانون اساسی برای همه، تهران، امیرکبیر.
- یزدی، محمد(1380)، خاطرات آیت الله محمد یزدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
 
منابع لاتین
-Grim, dieter (2016), Constitutionalism, London, oxford uni press.
- Griggs, Steven and Daivid Howarth (2011), Discourse and Practice: Using the Power of Well Being, Evidence Policy, Vol.7, No.2.
- Marianne W Jørgensen, ‎Louise J Phillips (2002), Discourse Analysis as Theory and Method, sage pub.
- James paul Gee (2005), An Introduction to Discourse Analysis, London, Routledge.