چا‌لش‌های رانت و فساد سیاسی برای جامعه مطلوب اسلامی با رویکردی به آراء امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق و اندیشه امام خمینی (ره)، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، ایران.

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، ایران (نویسنده مسئول).

3 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد یادگار امام خمینی (ره)، شهر ری، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر به دنبال بررسی چالش­های رانت و فساد سیاسی در جامعه اسلامی است که به طور موردی، دیدگاههای امام خمینی (ره) را مورد تأکید قرار می­دهد. سؤال پژوهش این است: بر مبنای رویکرد امام خمینی، رانت و فساد سیاسی از چه راههایی باعث عدم تحقق جامعه مطلوب اسلامی می‌شوند؟ پاسخی که مطرح می­شود این است: رانت انواع مختلفی از رانت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دارد که از نظر امام خمینی (ره)، مصادیق متعدد رانت شامل بی­عدالتی در دستیابی به منافع، تبعیض و رابطه گرایی، قوم و خویش­سالاری، بی­قانونی و عدم توجه به شایسته­سالاری است. تبعات رانت نیز بر هم خوردن تعدیل در نظام اسلامی، افزایش فاصله طبقاتی، گسترش محرومیت و نادیده گرفتن حاکمیت قانون و از همه مهم­تر، نادیده گرفته شدن احکام شرع است که همگی چالشی برای تحقق جامعه مطلوب اسلامی محسوب می­شوند. پیشنهاد این است که تنقیح بحث رانت از منظر فقهی و بررسی آثار مخرب آن در حوزه سیاست و اجتماع راهکاری برای آشکار شدن و شناختن این وجه از فساد در جامعه اسلامی و مبارزه با آن است. روشی که مورد استفاده پژوهش حاضر قرار گرفته است، توصیفی-تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


اسحاقی، سید حسین (1384)، «نگاهی به پدیده رانت و رانت‌جویی در ایران»، مجله رواق اندیشه، شماره 45.
افضلی، عبدالرحمن (1391)، «فساد اداری و تأثیر آن بر توسعه: علل، پیامدها و راهکارهای برون رفت»، مجله حقوقی بین­المللی، سال بیست و هشتم، شماره 45.
آقا نظری، حسن (1383)، «عدالت اقتصادی از نظر افلاطون، ارسطو و اسلام»، نشریه اقتصاد اسلامی، شماره 14.
تانزی، ویتو (1387)، مسأله فساد، فعالیت­های دولتی و بازار آزاد، ترجمه بهمن آقایی، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره­های 149-150، بهمن و اسفند.
حاجی یوسفی، امیرمحمد (1376)، «رانت، دولت رانتیر و رانتیریسم: یک بررسی مفهومی»، نشریه اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره 125 و126.
درخشه، جلال؛ فخاری، مرتضی (1395)، گستره مفهوم عدالت در اندیشه امام خمینی. فصلنامه پژوهشنامه انقلاب اسلامی، دوره 6، شماره 18.
درویشی، فرهاد (1387)، «انقلاب اسلامی و رانت سیاسی»، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 42 و 43.  
دریشی، فرهاد (1387)، انقلاب اسلامی و رانت سیاسی، فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 43 و 42، صص 365-327.
فرج پور، مجید (1383)، فقر، فساد و تبعیض، موانع توسعه در ایران، تهران: نشر رسا.
فضلی­نژاد، سیف­الله، احمدیان، مرتضی (1389)،« اقتصاد رانتی در ایران و راههای برون رفت از آن»، مجله اقتصادی-ماهنامه بررسی مسائل و سیاست­های اقتصادی، دوره دهم، شماره 11 و 12.
فیسمن، ریموند، میگل، ادوارد (1388)، تبهکاران اقتصادی، ترجمه فرخ قبادی، تهران: نشر نگاه معاصر.
کوچک­زاده، فرهاد (1398)، دین و نگاه دینی امام خمینی(ره) به عنوان رهبر جامعه اسلامی از مقوله فساد. نشریه بصیرت:33-16.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارلکتب الاسلامیه، 1367.
موسوی خمینی، روح الله (1385)، صحیفه امام خمینی تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی قدس سره.
موسوی خمینی، روح الله (1415)، کتاب البیع، جلد 3، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
منابع لاتین
Andersson, S. (4004) “Corruption in Sweden: Exploring Danger Zones and Change.” Department of Political Science, Ume University
DiPiazza, A. Samuel (2008), "Confronting Corruption", January.
Huntington, Samuel (1968); Political Order in Changing Societies, New Haven, Yale University Press.
Kpundeh, S. and Levy, B. (2004); Building State Capacity in Africa: New Approach, Emerging Lessons.
Myrdall, G (1968), Asian Dram,. New York, Pantheon.
World Bank (1997),“Helping Countries Combat Corruption, The Role of The World Bank, Poverty Reduction and Economic Management.