سیاست گذاری روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه با تاکید بر سوریه « بر اساس نظریه همگرایی منطقه‌ای»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکده علوم سیاسی و روابط بین الملل واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار دانشکده علوم سیاسی و روابط بین الملل واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول).

3 دانشکده علوم سیاسی و روابط بین الملل واحد علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

با توجه به این نکته که یک واحد سیاسی جهت حفظ و ادامه حیات خود نیازمند وجود یک همگرایی منطقی میان اجزای سازنده­اش است؛ دولت‌های  خاورمیانه جهت مقاومت در برابر واگرایی که توسط دول خارجی به آنها تحمیل شده است نیازمند به ایجاد یک همگرایی میان خود هستند. همین موضوع سبب گردیده تا میان بعضی از بازیگران منطقه برای نمونه ایران و سوریه علیرغم نداشتن زبان و فرهنگ و نژاد مشابه یک همگرایی منطقه­ای شکل گیرد. عامل اصلی و زمینه­ی همگرایی منطقه‌ای در روابط ایران و سوریه را می­توان اتخاذ سیاست خارجی یکسان در برابر اسرائیل و همچنین حمایت از حزب الله لبنان و جنبش های مقاومت فلسطینی دانست. این نزدیکی روابط در راستای تأمین امنیت ج. ا.ایران و همچنین سوریه در برابر اسرائیل می باشد که در این راهبردهای ضد صهیونیستی، حزب الله لبنان نقش کلیدی را در سیاست خارجه ایران و سوریه بازی می کند که توانسته است ضربه‌های کاری را چه به لحاظ سیاسی و چه به لحاظ نظامی بر اسرائیل وارد آورد. با این حال این همگرایی با موانعی مواجه است برای نمونه عربستان به عنوان یکی از مهم­ترین موانع همگرایی منطقه­ای ایران و سوریه سعی دارد تا با به کارگیری ابزار سیاسی، اقتصادی و اعتقادی مانع این همگرایی گردد. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


اردکانی، محمدعابدی، راستین دل، نجیب­الله(1396)، راهبردهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در برقراری همگرایی درخاورمیانه و موانع آن، فصلنامه رهیافت­های سیاسی و بین المللی، سال هشتم، شماره­ی 3، ص146
بارکین، ساموئل جی(1393)، سازمان­های بین­المللی: تئوری­ها و نهادها، ترجمه مصطفی انتظارمهدی و عبدالمجید سیفی، تهران: کویر
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال(1393)، نظریه­های همگرایی منطقه­ای و رژیم­های بین المللی، تهران: انتشارات مخاطب
رجبی، سهیل(1391)، واکاوی جایگاه و نقش استراتژیک سوریه در مناسبات منطقه­ای و بین­المللی با نیم نگاهی به تحولات اخیر در سوریه، مقالات پانزده خرداد، دوره­ی سوم، سال دهم، ش. 34
رسولی ثانی آبادی، الهام(1390)، هویت و سیاست هسته­ای در جمهوری اسلامی ایران، تهران: ابرار معاصر
ریتبرگر، فالکر؛ برنارد زنگل(1389)، سازمان­های بین­المللی، ترجمه علی بغیری، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)
زینیوند، مصیب(1395)، بررسی بحران داخلی سوریه و تاثیر آن بر همبستگی محور مقاومت اسلامی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه یزد، گروه حقوق و علوم سیاسی
سلیمی، حسین؛ شریعتی، مجتبی(1393)، منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، تداوم یا انقطاع حمایت از نظام کنونی سوریه؟، مجله سیاست دفاعی، سال بیست و سوم، ش. 89
سیف زاده، حسین(1368)، نظریه­های مختلف در روابط بین الملل، تهران: سفیر.
شهبازی، الهام(1393)، ایران و اسرائیل از همکاری تا منازعه، خردنامه، ش. 12
شهمرادی، حسین(1390)، بررسی نقش اسرائیل در همگرایی راهبردی ایران و سوریه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پایان نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی
عابدی اردکانی، محمد(1389)، نظری هی همگرایی: بررسی موردی شکل­گیری و فروپاشی جمهوری متحد عربی(1961-1958)، فصلنامه رهیافت­های سیاسی و بین­المللی، شماره 24
عرب جونقانی، رسول(1396)، بررسی نقش بازیگران داخلی و خارجی در پیدایش، گسترش و تشدید بحران سوریه(1961-1958)، فصلنامه رهیافتهای سیاسی و بین المللی، شماره 24
فرانکل، جوزف(1370)، نظریه های معاصر روابط بین­الملل ، ترجمة وحید بزرگی، تهران: مؤسسه اطلاعات
قاسملو، صادق(1396)، مطالعه­ی زمینه­ی همگرایی ترکیه و عربستان در تحولات منطقه­ی خاورمیانه و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشکده ارومیه
قاسمیان، روح الله(1392)0 کنکاشی در تحولات سوریه؛ ریشه­ها، بازیگران و پیامدها، تهران : موسسه مطالعات غرب آسیا و آفریقا
قناتی، فریبا(1393)، دلایل همگرایی سیاست خارجی ترکیه و عربستان در قبال عراق، 2013-2003، همایش خلیج فارس، تربیت حیدریه، دانشگاه تربیت حیدریه
قوام، عبدالعلی(1389)، اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل، تهران: انتشارات سمت،
کاووسی، راضیه(1395)، بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوریه، طرح پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس
کرم­زادی، مسلم؛ خوانساری فرد، فهیمه(1396)، تبیین زمینه­های همگرایی در روابط ایران و جمهوری آذربایجان و چالش های آن، 2014-1991، فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، دوره­ی 10، ش. 1
کوشکی، محمدصادق؛ کیانی، احسان(1394)، رقابت­های امنیتی ایران و ترکیه در جریان بیداری اسلامی، مطالعه موردی: مصر و تونس، پژوهش­های معاصر انقلاب اسلامی، دوره 1، ش. 1
لی، جوهن(1391)، بررسی روابط ایران و عراق: کشاکش و همگرایی، پایان نامه­ی کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی
محمدشریفی؛ دارابی منش، مریم(1392)، راهبرد کلان آمریکا و چرخش سیاست خارجی ترکیه در خاورمیانه، فصلنامه پژوه شهای سیاسی جهان اسلام، سال سوم، شماره 3
مصطفی زاده، سکینه(1395)، همگرایی آمریکا و اسرائیل در اعمال سیاست بازدارندگی نرم علیه ایران در خاورمیانه، پایان نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه ین المللی امام خمینی دانشکده علوم اجتماعی
موفقیان، پرستو و همکاران(1391)، تحولات سوریه: بررسی و ارزیابی آرایش جغرافیایی نیروهای درونی و گرایش بیرونی آنها، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 27
میرزاده کوهشاهی، مهدی(1393)، استراتژی­ جمهوری اسلامی ایران در قبال بحران سوری؛ سناریوها و پیامدها، پژوهشنامه دفاع مقدس، سال سوم، ش. 11
میرزایی، جلال؛ حمایتیان، احسان، خواجویی، محمدحسن(1393)، تأثیر تحولات بیداری اسلامی بر روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، فصلنامه پژوهش­های جهان اسلامی، سال چهارم، شماره دوم
هینه بوش، ریموند؛ احتشامی، انوشیروان(1390)، سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه، ترجمه: رحمان قهرمان­پور و مرتضی مساخ، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)
Abdel Fattah, B. (2015), “Iran and the Russian military interference in Syria”, “Sho’oun Arabia” [Arab Affairs], Issue no. 164, Winter.
Al-Ahram Center for Political and Strategic Studies (2017), “Sectarian jihad: the escalated role of sectarian militia in regional conflicts”, the Arab Strategic Report, 2016, Cairo.
Alhayat (2016), “Al jubeir: Saudi Arabia supported the Syrian opposition whether it participate in ‘Geneva talks’ or not”, January 31, available at: https://tinyurl.com/y8bjrd4p
Al-Sharq Al-Aawsat (2018), “Saudi Arabia announces $100 million to alleviate the suffering of the Syrian people”, Middle East, April 26, Issue (14394).
Arterbury, J. (2016), “A sacred defense: Iranian defense policy in the Syrian civil war”, Georgetown Security Studies Review, Vol. 4 No. 2, available at: https://tinyurl.com/y7sftwo4
Baqir, A. (2014), “The hybrid military strategies in the Syrian army”, El Megala, July 20, available at: https://bit.ly/2KLAQ7g
Fathy Awaad, Aboubakr(2019), Iranian Saudi rivalry over the regional role . . . Syria as a model, available at: https://www.emerald.com/insight/2631-3561.htm
Grumet, T.R. (2015), “New Middle east cold war: Saudi Arabia and Iran’s rivalry”, Electronic Theses and Dissertations, University of Denver, Digital Commons @ DU, available at: https://bit.ly/2OHhxOn
Helal, A. (2014), “Post Change Reviews, the Condition of the Arab Nation”, Center for Arab Unity Studies, Beirut.
Hinnebusch, R., & Ehteshami, A.(2002), Syria and Iran: Middle Powers in a Penetrated, Publisher : Routledge; 1st Edition
Horany, R. (2017), “Consequences of Iranian military interference in Syria”, Toran for Strategic Studies November 13, available at: https://tinyurl.com/ya6u6qq3
Ibish, H. (2016), “What’s at stake for the Gulf Arab states in Syria?”, Arab Gulf States Institute in Washington, June 30, available at: https://bit.ly/2GrfWqj
Ibrahim, A. (2017), “The horizons of the Iranian strategic expansion and the escalation of the power conflict in Syria, strategic estimation”, Arab Democratic Center, February18, available at: https://bit.ly/2RwK62R
Irannewsupdate (2017), “The facts behind Iran involvement in Syria”, January 24, available at: https://tinyurl.com/y8txax4o
Lucas, S. (2015), The Effects of Russian Intervention in the Syria Crisis. GSDRC, University of Birmingham, available at: https://bit.ly/2UXzskd
Macfarquhar, N. and Nada, B. (2011), “Isolating Syria, Arab league imposes broad sanctions”, The New York Times, available at: https://nyti.ms/2vIG3EB
Majidyar, A. (2017), “Iran expands its economic sphere of influence in Syria”, the Middle East Institute, Sep 13, available at: https://bit.ly/2KFSdaC
Malony, S. (2017), “The roots and evolution of Iran’s regional strategy”, Atlantic Council, Issue Briefe,September – October, available at: https://bit.ly/2BLcFzB
Marouf, N. (2019), “The regional role of the kingdom of Saudi Arabia, 2010-2016”, MA thesis, Arab Studies and Research Institute, the Arab League
Mitrany, David(1966) a Working Peace System. Chicago: Quadrangle, Chicago, Quadrangle Books, Volume 2 Issue 3
Phillips, C. (2017), “Eyes bigger than stomachs: Turkey, Saudi Arabia and Qatar in Syria, Middle East policy council”, Volume XXIV, Spring, Number 1, available at: https://bit.ly/2mpEs4Z
Stephens, M. (2016), “What is Qatar doing in Syria?”, The Guardian, 8 Aug, available at: https://bit.ly/2p2ZQex.
Szekely, O,(2014), “A Friend in Need: The Impact of the Syrian Civil War on Syria’s Clients(A  Principal–Agent Approach)1”, Clark  University Foreign  Policy  Analysis(2014), 0, 1–19
Terrill, W. (2014), “Saudi-Iranian rivalry and the future of Middle East security”, US Army War Colege, strategic studies institute, December, available at: https://bit.ly/2KCvNa4