مقایسه ابعاد فقهی عملیات استشهادی در نیروهای محور مقاومت با عملیات انتحاری تکفیری‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 فاطمه انصاری (استاد مدعو، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران، (نویسنده مسئول).

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ایران

3 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

دفاع و مقاومت در برابر دشمنان و نحوه مواجهه با تهدیدات و پاسخگویی به آنان از موضوعات محوری در عرصه فقه سیاسی در اسلام به شمار می­رود. برخی بهره­گیری از هر روش خشونت­باری برای شکست دادن دشمن را توجیه می­کنند و برخی دیگر نیز با استناد به حق دفاع مشروع و لازمه دفاع از کیان اسلامی، شرایط و معیارهایی برای عملیات نظامی در نظر می­گیرند. مصادیق این گروه‌ها  به ترتیب گروه‌ها ی تکفیری با بهره­گیری از عملیات انتحاری هستند و گروهی دیگر محور مقاومت هستند که با استناد به عملیات استشهادی، مقاومت و دفاع در برابر تجاوز خارجی را نمی­پذیرند و خواهان مقابله با آن هستند. سؤالی که مطرح می­شود این است: دیدگاه فقه اسلامی نسبت به عملیات استشهادی در نزد گروه‌ها ی محور مقاومت و عملیات انتحاری تکفیری ها چگونه است؟ پاسخی که می‌توان به این سؤال داد این است که استدلال گروه‌ها ی تکفیری که با استناد به هر روش تروریستی خود و دیگران را به هلاکت می­رسانند، منجر به عملیات تروریستی می­شود و قابل پذیرش نیست. اما محور مقاومت برای حفظ جان خود و دیگران و تنها در شرایطی که مورد تهاجم و تجاوز دشمن قرار گیرند، از عملیات استشهادی بهره می­برند. روش مورد استفاده در پژوهش حاضر، توصیفی-تحلیلی است که با بهره­گیری از منابع فقهی به شیوه استنباطی صورت می­گیرد.

کلیدواژه‌ها


ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر (1418)، أحکام أهل الذمة، چاپ اول، الدمام: رمادی للنشر.
ابن منظور،  ابو الفضل جمال الدین (1414)، لسان العرب، مصحح: احمد فارس،چاپ سوم،  بیروت: دارالفکر.
اراکی، محمد علی (بی تا)، توضیح المسائل، قم: موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت.
امیر، ملامحمد علی (1385)، مبانی فقهی عملیات استشهادی، جوابیه استفتاء ، چاپ اول، قم: زمزم هدایت.
بخاری، محمد بن اسماعیل (1422)، صحیح بخاری، تحقیق : محمد زهیر بن ناصر، چاپ اول، بی جا: دار طوق النجاة. 
تکروری، هایل نواف (1997)، العملیات الاستشهادیه فی المیزان الفقهاء، چاپ دوم، دمشق: دارالفکر.
جبران مسعود(1383)، الرائد، ترجمه: دکتر رضا انزابی نژاد، چاپ چهارم، مشهد: به نشر.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410)، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، چاپ اول، بیروت: دار العلم للملایین.
حسینى سیستانى، سید على (1422)، المسائل المنتخبة، چاپ نهم، قم: دفتر حضرت آیة الله سیستانى.
حسینى شیرازى، سید محمد (1414)، الفقه، القواعد الفقهیة، چاپ اول، بیروت: المرکز الثقافی الحسینی .
حکیم، محسن (1416)، مستمسک العروة الوثقی، چاپ اول، قم: مؤسسة دار التفسیر.
دستغیب، عبدالحسین (1361)، گناهان کبیره، تهران: کانون اندیشه های اسلامی.
سرخسی، محمد بن احمد (1971)، شرح السیر الکبیر، بی جا، الشرکة الشرقیة للإعلانات.
شیبانی، محمد بن حسن (1375)، الجامع الکبیر، محقق: مصطفی جواد، بی جا: مطبعة المجمع العلمی.
 طباطبایى حکیم، سید محمد سعید (1415)، منهاج الصالحین، چاپ اول،  بیروت: دار الصفوة.
عبدالرحمان، محمود (بی تا)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، بی جا.
عسقلانی، احمد بن حجر (1379)، سبل السلام ، چاپ دوم،  بیروت.
فلسطینی، ابوالحسن (1431)، البشری المهدیه لمنفذی عملیات الاستشهادیه، بی جا: مرکز الفجر للإعلام.
قرطبی، محمّد (1423)، الجامع لأحکام القرآن، تحقیق: هشام سمیر البخاری، ریاض: دار العالم الکتب.
کاظمی، فاضل جواد بن سعید (بی تا)، مسالک الأفهام إلى آیات الأحکام، بی جا.
مصباح دبارة، مصطفی(1990) ، الارهاب و اهم جرائمه فی القانون الدولی الجنائی، رسالة ماجستیر جامعة قاریونس، بنغازی.
مطهری، مرتضی (1376)، مجموعه آثار شهید مطهری، قم: صدرا.
موسوى خمینى، سید روح اللّه (1424)، توضیح المسائل المحشی، چاپ هشتم، قم: اسلامى.
نووی، یحیی بن شرف (1392)، المنهاج شرح  صحیح  مسلم بن الحجاج، چاپ د وم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ورعی، سید جواد (1382)، مبانی فقهی عملیات شهادت طلبانه، نشریه حکومت اسلامی، سال هشتم، شماره 27، بهار2 1382..