الگوی تصمیم‌گیری سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در اندیشه‌های آیت الله خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

تصمیم گیری اولین و کانونی‌ترین وظیفه هر دولت برای اداره شئون مختلف کشور می‌باشد. اما سیاست خارجی با توجه به تبعات و آثاری که رفتار و عملکرد دولت‌ها در این حوزه دارد، بیش از سایر حوزه‌ها نیازمند توجه به مقوله تصمیم گیری می‌باشد که باید این مهم براساس الگویی مشخص انجام بپذیرد. تصمیم گیری سیاست خارجی باید براساس الگویی باشد که با در نظر گرفتن منابع و امکانات تصمیم گیرنده، کارگزار سیاست خارجی را با بهره گیری از مطلوب‌ترین روش به اهداف خود برساند و بتواند بهترین گزینه را انتخاب نماید. بر این مبنا سؤال اصلی شکل گرفته است که چه الگویی برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر اساس اندیشه‌های آیت الله خامنه‌ای می‌توان تبیین کرد؟ در این مقاله  سعی شده است براساس روش اکتشافی و با استفاده از تکنیک تحلیل مضمو  داده‌های حاصل از بررسی اندیشه‌های آیت الله خامنه‌ای تبیین و الگوی مورد نظر را تحت عنوان الگوی تصمیم گیری حکیمانه تبیین نماییم. این الگو در زمره الگوهای تلفیقی – ترکیبی است که در چارچوب  دو الگوی عقلانی چندلایه و تفکر ارزشی تبیین شده است. کنش گر بر مبنای الگوی حکیمانه، موجودی مکلف،مختار و مواجه با هدایت الهی است که منطق اقدامش، انجام تکلیف الهی مبتنی بر عقلانیت حکیمانه می‌باشد. از آنجا که نظام شناختی آیت الله خامنه‌ای بر اساس جهان بینی توحیدی شکل گرفته است، اسلام اصلی ترین منبع در اخذ تصمیمات می‌باشد. همچنین  قرآن، اندیشه‌های امام خمینی(ره)، مبانی انقلاب اسلامی و قانون اساسی در زمره منابع فرعی اخذ تصمیم می‌باشند. 

کلیدواژه‌ها


اسنایدر،ریچارد و  اچ.دابلیو براک  و برتون اسپین،(1392)،  تصمیم گیری در سیاست خارجی، ترجمه محمدجعفر جوادی ارجمند و مجید فرهام، قم: دانشگاه مفید
الوانی، سیدمهدی، (1371)،تصمیم گیری و تعیین خط مشی دولتی، تهران: سمت
آلیسن، گراهام تی،( 1364)، شیوه‌های تصمیم گیری در سیاست خارجی، ترجمه منوچهر شجاعی،تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
آیت الله خامنه‌ای،سیدعلی،( 1390)، راهبردهای سیاست خارجی، تهران:انتشارات انقلاب اسلامی
باقریان،محمد و حسن عابدی جعفری، و همکاران، (1380)،تصمیم گیر حکیمانه: رویکردی به الگوسازی در مدیریت،تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی
جهان بین، اسماعیل، (1380)، درآمدی بر روش تحقیق در علوم سیاسی: بررسی مفهوم تحقیق، مربیان،سال اول،  شماره دوم
دوئرتی، جیمز و رابرت فالتزگراف،(1372)، نظریه‌های متعارض در روابط بین الملل، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، تهران: قومس
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال، (1390)، «نظریه اسلامی سیاست خارجی: چارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه روابط خارجی، سال سوم، شماره اول، بهار
رمضانی،روح الله،(1380)، چارچوبی تحلیلی برای بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشرنی
سعادت، اسفندیار،(1372)،فرایند تصمیم گیری در سازمان، تهران: دانشگاه تهران
عابدی جعفری؛ حسن و قاسمی؛ محمدسعید و فقیهی؛ ابوالحسن و شیخ زاده؛ محمد،(1390)، تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی، اندیشه مدریت راهبردی، سال پنجم،شماره دوم
کینی،رالف.ال،(1381)، تفکر ارزشی؛راهی به سوی تصمیم گیری خلاق، ترجمه وحید وحیدی مطلق، تهران: کرانه علم
گیوریان،حسن  و محمدرضا ربیعی مندجین،(1391)، تصمیم گیری و تعیین خط مشی دولتی، تهران: یکان
میثم موسی پور و محمدتقی کرامتی،(1384)، منشور دولت اسلامی: بازخوانی مواضع و انتظارات مقام معظم رهبری از قوه مجریه در 16 سال گذشته، قم: همای غدیر
موسوی نیا،سیدرضا،(1392)،الگوهای تصمیم گیری در سیاست خارجی ایران، قم: دانشگاه مفید
منابع لاتین:
 Allison, Graham T (1969), "Conceptual Models and the Cuban Missile Crises", The American Political Science Review,
 Vo. LXIII, No. 3
Boyatzis, R. E (1998), Transforming qualitative information : thematic analysis code development, Sage Braun. Virginia
Brecher, Michael & Blema Steinberg & Janice Stein (1969), "A Framework for Research on Foreign Policy Behavior", Journal of Conflict Behavior,Vol XIIII. I. March
Keeney,Ralph.L (1992), Value-Focused Thinking: A Path to Creative Decision makin, Harvard: University Press
Kontz ,Harold & Heinz Weihrich (1989), Management, New York: MnGrawhill
Hogarth, Robin M (1980), Judgement and Choice, New York: John Wiley and Sons
Kast, Fremont E. & James E.Rosenweig (1985), Organization and Management, New York :McGraw
lindblom, Charles E (1959), "The Science of Muddling Throgh", Public Administration review, vol.19, No. 2
Massie,Joseph.L (1987), Essentials of management, Michigan: Prentice-Hall
Miller, Davis.w & Martin K. Starr (1967), The Structure of Human Decisions, Michigan :Prentice- Hall
Mintz, Alex & Nehemia Geva (1997), "The Poliheuristic Theory of Foreign Policy Decision making"; in A. Mintz & N. Geva (eds); Decision making on War and Peace: The Cognitive-Rational Debate, London: Lynne Rienner
Richards,Max.D & Paul S.Greenlaw (1972), Management decision and Behavior, Richard D. Irwin
Rokeach,Milton (1989), Beliefs, Attitudes and Values, San Francisco:  Jossey Bass
Simon, Herbert (1959), "Theories of Decision making in Economics and Behavioral Science", American Economic Review, vol 49, No.3 .jun
منابع اینترنتی:
پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه‌ای، www.khamenei.ir  :
تفسیر سوره تغابن: 05/06/1382
بیانات در دیدار مسئولان وزارت امور خارجه : 18/04/1370
بیانات در دیدار اعضای هیأت‌های نظارت شورای نگهبان: 14/11/1374‌
بیانات در سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی(ره) : 14/03/1376
بیانات در جلسه پرسش و پاسخ با جوانان در دومین روز از دهه فجر،روز انقلاب اسلامی و جوانان : 13/11/1377
بیانات در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی: 04/12/1377
بیانات در مراسم سالگرد رحلت امام خمینی(ره) :14/03/1380)
بیانات در مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری سال 80 ‌: 11/05/1380
بیانات در دیدار مردم قم: 19/10/1381
بیانات در سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی(ره):14/03/1382
بیانات در سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی(ره): 14/03/1384
دیدار اعضای مجلس خبرگان با رهبر انقلاب: 07/06/1387
دیدار رؤسای سه قوه و مسئولان و مدیران بخشهای مختلف نظام با رهبر انقلاب: 19/06/1387
بیانات در دیدار کارگزاران نظام : 27/05/1389
بیانات در دیدار رئیس جمهور و اعضای هیأت دولت: ‌08/06/1389
بیانات در بیست و دومین سالگرد امام خمینی(ره) : 14/03/1390
بیانات در دیدار سفرا و رؤسای نمایندگی‌های سیاسی ایران در خارج از کشور : 07/10/1390
بیانات در دیدار شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن کریم: 18/03/1392
بیانات در دیدار فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش: 19/11/1392
بیانات در دیدار مسئولان نظام : 16/04/1393
بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت: ‌ 04/06/1394
دیدار وزیر امور خارجه، سفیران و مسئولان نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور با رهبر انقلاب: 10/08/1394
بیانات در دیدار فرماندهان گردان‌های بسیج:04/09/1394
دیدار دبیر و کارشناسان دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با رهبر انقلاب: 14/11/1394
بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری: 20/12/1394.