آسیب‌شناسی ‌روشنفکری در ایران از دیدگاه حضرت آیت الله خامنه‌ای

نویسندگان

دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

 روشنفکری در ایران معاصر از جمله جریان‌های فکری تاثیرگذاری است که به دلیل افزایش تماس جامعه ایرانی با تجدد، و نقش و رویکرد روشنفکران در قبال آن، بحث‌ها و مجادلاتی را برانگیخته است. اما شناخت و درک نوع  تلقی و استنباط رهبر ج.ا.ایران که سال‌ها از نزدیک در تماس با این جریان فکری و برخی از نمایندگان آن بوده است، در شناخت نقاط آسیب و برخی نارسایی‌های این طیف فکری حایز اهمیت است. این مقاله به دنبال بررسی بیانات مقام معظّم رهبری(مدظلّه‌العالی)  و آسیب‌شناسی روشنفکری در ایران از منظر ایشان است. برای رسیدن به این مهم از روش تحلیل مضمون با کمک نرم‌افزار MAXQDA استفاده شده ‌است. این روش فرآیندی برای تحلیل داده‌های متنی است و داده‌های پراکنده و متنوع را به داده‌هایی غنی و تفصیلی تبدیل می‌کند. از این نظر مدل مفهومی خروجی این مقاله است. یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد در اندیشه رهبر معظم انقلاب روشنفکری در ایران بیمارگونه متولد شده است و در بعد عملکردی، مَنِشی (شامل دو بُعد شخصیتی و رفتاری) و بینشی (شامل دو بُعد نسبت با غرب و نسبت با دین) دارای آسیب‌هایی بوده ‌است. از نظر ایشان روشنفکر حقیقی کسی است که پیشرفت و تحول را از هر طریقی نمی‌پذیرد؛ بلکه آن نوع از برنامه برای تحول و پیشرفت را پذیراست که مطابق منافع ملی، ساختار فکری و فرهنگی و ارزشی جامعه باشد.

کلیدواژه‌ها


 
آل احمد، جلال، (1357)، در خدمت و خیانت روشنفکران، تهران: سپهر.
احمدی، بابک (1390)، کار روشنفکری، چ چهارم، تهران: نشر مرکز.
استراس، آنسلم و کوربین، جولیت (1385)، اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها، بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
امیری، جهاندار (1383)، روشن‌فکری و سیاست: بررسی تحولات روشن‌فکری در ایران معاصر، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
بابک‌معین، مرتضی (1394)، «مفهوم مضمون و آسیب شناسی نقد مضمونی»، پژوهش‌های ادب و زبان فرانسه، سال دوم، شماره چهارم(پاییز و زمستان) 77- 92.
بهبودی، هدایت‌الله (1391)، شرح اسم (زندگی آیت الله سید علی حسینی خامنه‌ای 1318-1357)، تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای اسلامی.
پورفرد، مسعود (1392)، صورتبندی روشنفکری در جمهوری اسلامی ایران، تهران: سازمان انتشارات پزوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
خامنه‌ای، سیدعلی (14/7/79)، بیانات در جمع اساتید، فضلا و طلاب حوزه علمیه قم در مدرسه فیضیه.
خامنه‌ای، سیدعلی (22/2/77)، بیانات در جمع دانشجویان دانشگاه تهران‌.
خامنه‌ای، سیدعلی (9/12/79)، بیانات در جمع دانشجویان و اساتید دانشگاه صنعتی امیرکبیر.
خامنه‌ای، سیدعلی (28/6/94)، بیانات در جمع مسئولان دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
خامنه‌ای، سیدعلی (6/12/88)، بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری.
خامنه‌ای، سیدعلی (15/5/84)، بیانات در دیدار اعضای همایش مرحوم حاج آقا نوراللَّه اصفهانی.
خامنه‌ای، سیدعلی (1/5/93)، بیانات در دیدار دانشجویان.
خامنه‌ای، سیدعلی (18/8/85)، بیانات در دیدار دانشگاهیان سمنان.
خامنه‌ای، سیدعلی (9/2/85)، بیانات در دیدار شورای مرکزی و کمیته‌‌های علمی همایش صدمین سالگرد مشروطیت.
خامنه‌ای، سیدعلی (28/7/88)، بیانات در دیدار جمعی از بانوان قرآن‌پژوه کشور.
خامنه‌ای، سیدعلی (12/4/1395)، بیانات در دیدار جمعی از دانشجویان.
خامنه‌ای، سیدعلی (4/9/70)، بیانات در دیدار جمعی از هنرمندان.
خامنه‌ای، سیدعلی (23/7/91)، بیانات در دیدار جوانان استان خراسان شمالی.
خامنه‌ای، سیدعلی (27/2/59)، بیانات در مدرسه عالی شهید مطهری.
خامنه‌ای، سیدعلی (13/2/75)، بیانات در دیدار مدیران و مسئولان مطبوعات کشور.
خامنه‌ای، سیدعلی (20/8/85)، بیانات در دیدار مردم شاهرود.
خامنه‌ای، سیدعلی (4/4/59)، بیانات در مسجد اعظم قم.
خامنه‌ای، سیدعلی (9/5/87)، بیانات در دیدار مسئولان نظام به مناسبت مبعث حضرت رسول اعظم (ص).
خامنه‌ای، سیدعلی (12/2/85)، بیانات در دیدار معلمان سراسر کشور.
خامنه‌ای، سیدعلی (26/2/92)، گزارش دیدار دست‌اندرکاران دفاتر ادبیات مقاومت و ادبیات انقلاب اسلامی حوزه‌ هنری با رهبر انقلاب.
خسروپناه، عبدالحسین (1387)، آسیب‌شناسی روش دین‌شناسی روشنفکری دینی»، کتاب نقد، بهار، شماره 46 : 3 تا 52.
دهخدا، علی اکبر(1346)، لغتنامه دهخدا، زیر نظر دکتر محمد معین، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، تهران: شرکت چاپ 128، ج 26.
راسل، برتراند (1373)، تاریخ فلسفه غرب، ترجمه نجف دریابندری، جلد دوم، تهران: انتشارات پرواز.
رضادوست،کریم، حسین زاده، علی حسین، طاهری،فیروز (1386)، «آسیب شناسی جریان روشنفکری در ایران معاصر»، جامعه شناسی ایران، شماره 31 ، (پاییز): 105-152.
زرشناس، شهریار (1383)، نگاهی کوتاه به تاریخچه روشنفکری در ایران، تهران: کتاب صبح.
سعید، ادوارد(1380)، نقش روشنفکر، ترجمه حمید عضدانلو، تهران: نشر نی.
شریعتی، علی(بی‌تا) ، روشنفکر و مسؤولیت‌های او در جامعه، تهران:حسینیه ارشاد.
شیخ‌زاده، محمد و همکاران، «تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی»، اندیشه مدیریت راهبردی، سال پنجم، شماره دوم(پاییز و زمستان 1390): 151- 198.
شیخ‌فرشی، فرهاد(1381)، روشنفکری دینی و انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
طبری، احسان (1365)، اوضاع ایران در دوران معاصر، بی‌جا: بی‌نا
فوکو، میشل(1393)، روشنفکرها و قدرت، گفت‌وگوى ژیل دلوز با میشل فوکو، مترجم مانى حقیقى، از کتاب سرگشتگى نشانه ها، تهران: نشر مرکز.
گرامشی، آنتونیو(1358)، گزیده‌ای از آثار،  چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
مانهایم، کارل(1355)، ایدئولوژی اتوپیا، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران: انتشارات دانشگاه.
مردیها، مرتضی (1382)، «مرده‌ریگ سنت روشنفکری»، ماهنامه آفتاب، سال سوم، شماره 27.
Boyatzis, R.E (1998), Transforming qualitative information: thematic analysis and code development, Saga publications.
Benda, JulienI (1969); The Treason of The Intellectual; trous Richard Aldingto 1928: rprt, Newyourk Norton.
Braun, Virginia; Victoria Clarke (2006). "Using thematic analysis in psychology". Qualitative Research in Psychology,3.pp 77- 101. Available online. At: https://www.researchgate.net/
Weber, Max (1976), in from maxweber; Essaus in sociology; London