تحلیل شرق شناسی از: اصالت مشروطیت بر شرعیت در اندیشه سیاسی آیت الله محمدحسین نائینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)

چکیده

شرق شناسی رهیافتی است که طی چند دهه اخیر، در تحلیل پدیده‌های سیاسی کشورهای اسلامی به کار رفته است اما توانایی شرق شناسی در تحلیل اندیشه سیاسی اندیشمندان جهان اسلام چون آیت الله نائینی روشن نیست! به رغم اهمیت چنین موضوعی، پژوهشی در این زمینه صورت نگرفته است! بنابراین،با این پرسش مواجه ایم که: آیا می‌توان اندیشه سیاسی آیت الله نائینی را در چارچوب رهیافت شرق شناسی تحلیل کرد؟ گمان بر آن است که: نائینی، به زیرکی از قاعده «اکل میته به قدر اضطرار» و نظریه «حدّ مقدور» بهره می‌گیرد اما در عوض، نوعی حکومت دموکراتیک غربی را در عصر غیبت پیشنهاد می‏کند. این مقاله در پی آن است تا نشان دهد: نائینی به عنوان مجتهد شیعی، دغدغه «احیای هویت دینی»داشت و البته، این کار را در پرتو تفسیرهای دینی از مفاهیم دموکراسی از جمله: آزادی صورت داده  است. شرق شناسی به مثابه روش، به عنوان تأثیرعین که همان واقعیت‌های غرب مدار است بر ذهن که همان سنت‌های شرقی است در آرای نائینی مشهود است لذا از آن می‌توان در  تحلیل اصالت مشروطیت بر شرعیت در اندیشه سیاسی نائینی مدد گرفت.ارجحیت مدرنیسم بر سنت البته با تأکید بر سنت و تکیه بر مدرنیته دال مرکزی اندیشه سیاسی آیت الله نائینی است.

کلیدواژه‌ها


آدمیت،فریدون(1335).ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران،تهران، نشر پیام.
-ترکمان،محمد(1362). رسایل، اعلامیه‏ها، مکتوبات شیخ فضل اللَّه نوری،تهران، رسا،ج2.
-ترکمان،محمد(1367).مدرس در پنج دوره تقنینیه،تهران،دفتر نشر فرهنگاسلامی،ج1.
-ترنر،برایان(1376). "شرق شناسی، پست مدرنیسم و دین،" مجله فرهنگ، شماره24،زمستان.
-ترنر،برایان(1381).شرق‏شناسی، پست‏مدرنیسم و جهانی شدن، ترجمه محمدرضا تاجیک،تهران، مرکز بررسی‏های استراتژیک.
-ترنر،برایان(1383).رویکرد جامعه­شناختی به شرق­شناسی، پست مدرنیسم و جهانی شدن، ترجمه محمد علی­محمدی، تهران، یادآوران.
- حائری،عبدالهادی(1387). تشیع و مشروطیت،تهران،امیرکبیر.
-حجاریان،سعید(1381). از شاهد قدسی تا شاهد بازاری،تهران، طرح نو.
-داوری،رضا(1363). شمه‏ای از تاریخ غربزدگی ما،تهران،سروش.
-دسوقی،محمد(1376).سیر تاریخی و ارزیابی اندیشه شرق‏شناسی، ترجمه محمودرضا افتخارزاده، تهران، هزاران.
-سعید، ادوارد(1382).شرق شناسی ،ترجمه عبدالرحیم گواهی،تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-سعید،ادوارد(1361).شرق­شناسی، شرقی که آفریده غرب است، ترجمه اصغر عسکری خانقاه و حامد فولادوند، تهران، عطائی.
-سعید،ادوارد(1386).شرق­شناسی، ترجمه لطفعلی خنجی، تهران، امیرکبیر.
-عالم،عبدالرحمن(1372). بنیادهای علم سیاست، تهران، نشر نی.
-فیرحی،داود(1384)." شیعه و دموکراسی مشورتی در ایران،" مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران،شماره 67، بهار.
-قزلسفلی،محمدتقی(1379)." ایران از منظر شرق شناسی،مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی،شماره 152-،151، فروردین و اردیبهشت.
-کسروی، احمد(1330).تاریخ مشروطه ایران،(تهران، امیرکبیر.
-محیط طباطبایی،محمد(1327).مجموعه آثار ملکم خان، تهران،انتشاراتعلمی.
-مددپور،محمد(1383)."چالش مدرنیته و دیانت در عالم سکولار منور الفکران و عالم دینی ،"مجله آموزه، شماره 6، پاییز.
-نائینی،میرزا محمدحسین(1359).تنبیه الامه و تنزیه المله، مقدمه و توضیحات و ضمیمه سید محمود طالقانی،تهران، شرکت سهامی انتشار.
Porter, Dennis(1983). “Orientalism and its Problems.” Eds. Peter Hulme et al. The Politics of Theory. Colchester: U of Essex.
Lewis, Bernard(1982).“Orientalism: An Exchange.” New York Review of Books 29 (13).