خوانش سیاسی تعزیه در انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 / دانشجوی دکترای تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 دکترای تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

چکیده

تعزیه، طی فرآیند پیچیده‌ای در تاریخ و فرهنگ ایران از دل برگزاری مراسم سوگواری امام حسین(ع) پدید آمده و ملت ایران در تمامی تحرکات سیاسی فرهنگی خود به نحوی تحت تاثیر پیام عاشورا است و این طبیعی‌ترین بستر تحولات انقلابی در ایران اسلامی به شمار می‌آید. در این تحقیق خوانش سیاسی تعزیه و قیام امام حسین(ع) و تاثیر آن بر انقلاب اسلامی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. لذا سوال اصلی این مقاله بدین صورت بیان می‌گردد که: « وقوع انقلاب اسلامی متاثر از کدام یک از برداشت‌های سیاسی و معنوی واقعه عاشورا و آیین‌های مرتبط با این رویداد از جمله تعزیه خوانی بوده است.» براین اساس فرضیه پژوهش حاضر بدین قرار است که حادثه کربلا باعث گردید تا سنت عزاداری و پیامد آن ارسال اهداف قیام عاشورا با توجه به شرایط زمان و مکان در دوره‌های مختلف با شدت و ضعف ادامه داشته باشد و انقلاب اسلامی ایران نیز متاثر از آموزه‌های فراگیر و همه جانبه نهضت عاشورا بوده است. مقاله حاضر به ویژگی‌های تاثیرگذار تعزیه بر افکار مخاطب و تاثیرات آن بر روند کارکردی انقلاب اسلامی ایران پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


ابن‌اثیر، عزالدین علی‌بن محمد (۱۲۹۰ق) الکامل فی‌التاریخ، جلد هشتم، مصر
ابن‌کثیر (۱۳۵۸ق) البدایه و النهایه، مجلد نهم و ششم، قاهره، مطبع‌السعدا
آزاد ارمکی، تقی و غیاثوند، احمد (1381). «تحلیل جامعه شناختی‌ وضعیت‌ دینداری‌ جوانان با رویکرد بی­شکلی دین ورزی»، پژوهش نامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، شماره ‌‌35‌، ص 148-117.
استوار، مجید (1392) نقش نمادهای شیعه در پیروزی انقلاب اسلامی ایران، فصلنامه سیاست،‌دوره ۴۲ شماره۴، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی
اسکاچپول، تدا (1382)، دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران، ترجمه محمدتقی دلفروز، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 19، صص 119 - 141
بری­یر، کلر و بلانشر، پیر (1358)، ایران: انقلاب به نام خدا، ترجمه قاسم صنعوی، تهران: سحاب.
-بارسقیان، سرگه (1392)، انقلاب اسلامی و نبردنمادها؛ کورش آسوده خوابید، تاریخ ایرانی(tarikhirani.ir) 16 بهمن 1392، کد خبر: 4013
بکتاش، مایل (۱۳۸۹) تعزیه و فلسفه آن در تعزیه: آیین و نمایش در ایران پیتر چلکووسکی، ترجمه داوود حاتمی، تهران، سمت
تاجیک، محمدرضا(1377). «غیریت و هویت شکل­گیری گفتمان انقلابی در ایران»، پژوهشنامه متین،  زمستان، شماره 1 ، ص106-83.
تاجیک، محمدرضا (1383)، گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
حسین مقدم، محمد (1389)، «کاربرد آینده­پژوهی در علوم سیاسی با تکیه بر روش تحلیل لایه لایه علتها»، فصلنامه علمی پژوهشی رهیافتهای سیاسی و بین المللی، دانشگاه شهید بهشتی، شماره 23 پاییز 1389ص 169
-خلجی، عباس(1386)، ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح طلبی(84-1376)،پایان نامه دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهران
-خمینی، روح اله (1361)، صحیفه نور، چاپ اول، تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
-خمینی، روح اله (1376)، کلمات قصار، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
چلکووسکی، پیترجی (۱۳۸۹) تعزیه: آیین و نمایش در ایران، تعزیه نمایش بومی پیشرو، ترجمه داوود حاتمی، تهران، سمت
زواره، گلی ، غلامرضا(۱۳۸۲) از مرثیه تا تعزیه، تهران
داوودی،علی اصغر(1389)، نظریه گفتمان و علوم سیاسی،نشریه مطالعات سیاسی،دوره 2، شماره 8،ص 74-51.
شفیعی، ضیاءالدین (1387)، هفتم تیر، عاشورای ایرانی، مروری بر زندگی­نامه شهدای هفتم تیر، چاپ چهارم، تهران: شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی، نشر هماهنگ.
صالحی، پیمان و سهیلی­گیلان، سهراب (1395)، عاشورا و امام حسین (ع) در اشعار شاعران فارسی و عربی معاصر، فصلنامه آیت بوستان، سال اول، شماره دوم، تابستان 1395
-صلاحی، سهراب (1386)، پژوهشی در تحولات معاصر ایران، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین.
عبداله، عبدالمطلب (1395)، انقلاب اسلامی ایران، رخدادها و تحلیل­ها، تهران: رهیافت خط اول.
عنایت، حمید (۱۳۶۲) اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاالدین خرمشاهی، تهران، نشر خوارزمی
عمید زنجانی، عباسعلی (1384)، گزیده انقلاب اسلامی و ریشه­های آن، تهران: طوبی.
فوکو، میشل (1379)، ایران: روح جهان بی­روح، ترجمه نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی
کاهیراده، نسیم (1394)،  عاشورا مناسک معنا، مجموعه مقالاتی جامعه­شناختی پیرامون مهم‌ترین مناسک معنابخش به حیات شیعیان، قم: نشر خیمه.
کاظمی، سمانه (۱۳۸۶) میر عزا کاشانی در قلمرو تعزیه، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی
کسرایی، محمدسالار، پوزش شیرازی، علی(1387)،"نظریه گفتمان لاکلائو و موفه: ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی"، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره 3، ص 360-339.
مارش، دیوید و جری استوکر(1378)، روش و نظریه در علوم سیاسی. ترجمه امیرمحمد حاجی یوسفی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی
مجلسی، محمدباقر (۱۳۶۲ق) بحارالانوار، تحقیق و تعلیق سیدجواد علوی، جلد۴۵، تهران، دارالکتاب‌الاسلامیه.
-موسوی­زاده، سیدمحسن (1393)، نگاهی به نشانه‌شناسی انقلاب اسلامی، جنگ نمادها را چه جریانی برد؟، پایگاه تحلیلی تبیینی برهان (borhan.ir) ، 21/11/1393، کد خبر: 8348
مرشدی­زاد، علی، (1387)، نماد‌ها و آئین‌ها در ایران پس از انقلاب و نقش آنها در همبستگی ملی، فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات ملی، زمستان 1387، شماره 36، صص 73 – 98
مقصودی، مجتبی و علیپور، جعفر (1390) بررسی نمادها و آیین­های مشروعیت­بخش در برنامه­های صدا و سیما با تاکید بر مناسک مذهبی، فصلنامه مطالعات روابط بین­الملل، دوره 4 شماره 14 صص 77 – 116
نش، کیت(1385)،جامعه شناسی سیاسی، ترجمه محمدتقی دلفروز،تهران، نشر کویر
هنری، یدالله، آزرمی، علی(1392)، "بررسی و تحلیل فرایند استقرار و انسجام یابی گفتمان انقلاب اسلامی ایران براساس نظریه گفتمان لاکلائو و موفه" فصلنامه علمی-پژوهشی «پژوهشنامه انقلاب اسلامی»، سال دوم، شماره 8،، ص 118-95.
همایونی، صادق (۱۳۸۹) تعزیه در ایران، شیراز، انتشارات نوید
هوارت، دیوید(1377)، نظریه گفتمان، فصلنامه علوم سیاسی، ترجمه سید علی اصغر، شماره 2.
-یاری، محمدجواد (1387)، پرسمان انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات وثوق.
 
منابع لاتین
‎.       Brown, G, Yule, G. (1989). Discourse Analysis. Cambridge university press.
.           Fairclough, Norman, (2001), language&power, London: Longman
.       Laclau, E, Mouffe, C. (1985). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. London: Verso
Bell, Catherine(2009). , Ritual Theory, Ritual Practice,, Published by Oxford University Press, Inc. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016-4314
Wulf, C. (2011). ,Collective emotions in rituals: Elicitation, Transmission, and a “Matthew-effect” London: Routledge.