بررسی نقش آیت الله العظمی بروجردی نماد مرجعیت عامه در جریان ملی شدن صنعت نفت در ایران و تبیین چرایی آن

نویسندگان

1 هیات علمی دانشگاازاداسلامی شاهرود ودانشجوی دکتری

2 استاد گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استاد گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

نقش آفرینی روحانیت به عنوان یکی از نیروهای مهم اجتماعی ایران بر حسب موقعیت‌های گوناگون تاریخی اجتماعی و اوضاع سیاسی اجتماعی حاکم متفاوت بوده­است. از جمله تحولات سیاسی اجتماعی تاریخ سیاسی معاصر ایران نهضت ملی شدن نفت می­باشد. پژوهش حاضر با رهیافت جامعه شناسی سیاسی به بررسی نقش آیت الله بروجردی نماد مرجعیت عامه در این نهضت و ارزیابی دلایل آن می­پردازد. فرضیه اصلی مقاله آن است که آیت الله بروجردی نماد مرجعیت عامه با توجه به فضای سیاسی اجتماعی حاکم و تجربه تلخ مشروطه، در جریان ملی شدن نفت رویکرد سیاست پرهیزی داشته و نتایج تحقیق نشان می­دهد به واسطه رویکرد خصمانه رضاخان علیه روحانیت و نهادهای دینی و فضای حاکم در عصر پهلوی دوم که رواج مارکسیسم، بهائیت و کسروی گری است مرجعیت عامه دغدغه حفظ کیان تشیع را داشته تا ورود به سیاست و با توجه به بدفرجامی مشروطه، در مراحل مختلف نهضت ملی موضع سکوت و احتیاط را اتخاذ کرده­است. روش تحقیق این مقاله توصیفی – تحلیلی و ابزارجمع آوری اطلاعات کتابخانه­ای خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


اسماعیلی، حمیدرضا، ( 1386)، دین و سیاست دراندیشه‌های سیاسی معاصر، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی اجتماعی
آبراهامیان، یرواند، (1383)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران، نشر مرکز.
آوری، پیترو گاوین همبلی، (1371)، سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، ترجمه عباس مخبر، تهران، طرح نو.
جعفریان، رسول، (1392)، جریانها و سازمان‌های مذهبی سیاسی ایران، تهران، نشر علم
جعفریان، رسول؛ حسینیان، روح الله؛ مدنی، سید جلال الدین، (1385)، نشست تخصصی روحانیت و نهضت ملی شدن صنعت نفت، تهران، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
جمشیدی، محمدحسین، (1385)، روش شناسی شناخت اندیشه‌های سیاسی، تهران، نشر معرفت، 1385.
جمعی از دانشمندان، (1341)، بحث در باره مرجعیت و روحانیت، شرکت سهامی انتشار
حسنیان، روح الله، (1384)، بیست سال تکاپوی اسلام شیعی در ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
حسینی زاده، سید علی، (1386)، اسلام سیاسی در ایران، قم، دانشگاه مفید.
دوانی، علی،  (1372)، زندگانی زعیم بزرگ عالم تشیع آیت الله بروجردی، مطهر.
دوانی، علی،  (1377)، نهضت روحانیون ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی .
رهدار، احمد، (1390)، غرب شناسی علماء شیعه در تجربه ایران معاصر، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
رهنما، علی، ( 1384)، نیروهای مذهبی بر بستر حرکت نهضت ملی، تهران، گام نو.
طباطبائی، سید جواد، (1383)، درآمدی فلسفی برتاریخ اندیشه‌های سیاسی در ایران، تهران، معرفت.
عیوضی، محمدرحیم، (1394)، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، نشریه زمانه شماره 57.
عیوضی، محمدرحیم،.، (1385)، جامعه شناسی اپوزسیون در ایران، تهران، قومس.
فراتی، عبدالوهاب، (1390)، روحانیت و سیاست، تهران، فرهنگ و اندیشه اسلامی.
فراتی،  عبدالوهاب،  (1389)،  روحانیت وانقلاب اسلامی، جلداول، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
فیرحی، داود، (1389)، دین ودولت درعصرمدرن، .جلداول، رخدادنو
کاتوزیان، محمدعلی، (1378)، مصدق و مبارزه برای قدرت، ترجمه فرزانه طاهری نشر مرکز.
کاتوزیان، محمدعلی، (1372)، مصدق و نبرد قدرت، ترجمه احمد تدین، موسسه رسا.
لک زائی، نجف، (1390)، تحولات سیاسی اجتماعی ایران معاصر، تهران، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
مختاری، رضا، (1370)، سیمای فرزانگان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
منظور الاجداد، حسین، (1379)، مرجعیت در عرصه اجتماع و سیاست، شیرازه.
موحد، محمدعلی، (1379)، . گفته ها و ناگفته ها، تحلیلی از گزارش عملیات پنهانی سیا در کودتای 28 مرداد1332، نشر کارنامه.
میرخلیلی، سیدجواد، (1389)، روحانیت و انقلاب اسلامی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
میراحمدی، منصور، (1392)، .چالش‌های فقه سیاسی، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی.
نجف پور، مجید، (1385)، نگاهی به نقش روحانیت مبارز در تاریخ معاصر ایران، کتابخانه دیجیتالی تبیان. 
نوری همدانی، حسین، (1383)، اسلام مجسم علماء بزرگ اسلام، انتشارات مهدی موعود، . جلد اول.
ویلبر، دونالد نیوتن، (1380)، عملیات آژاکس، ترجمه ابوالقاسم راه چمنی، نشر ابرار معاصر تهران.