استعاره جاهلیت نوین و نقد تمدن غرب در دیدگاه حضرت آیت الله خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه علوم سیاسی دانشگاه شاهد

چکیده

تلاش متفکران ایرانی با مسئله غرب‌شناسی منجر به شکل‌گیری طیف‌های مختلف فکری از غرب‌زدگی تا غرب‌ستیزی شده است. در این میان، شناخت دیدگاه‌های ِمتفکران فعال ِگفتمان اسلام انقلابی در محیط جمهوری اسلامی بخاطر تاثیرگذاری در سپهر نظر و عرصه عمل حایز اهمیت است. شناخت ماهیت و نوع نگاه آیت الله خامنه‌ای به تمدن غرب  مسئله‌ای اساسی در فهم جهت گیری و چگونگی تعامل یا تقابل  انقلاب اسلامی با این پدیده می‌باشد. راهبرد تمدنی انقلاب اسلامی در دیدگاه حضرت آیت الله خامنه‌ای بیانگر نگاه انتقادی ایشان به تمدن غرب می‌باشد. این نوشتار با بکارگیری روش تئوری داده بنیاد، درصدد پاسخ به این سوال اصلی است: «رهیافت انتقادی آیت الله خامنه‌ای نسبت به تمدن غرب چیست؟». یافته‌ها بر این نکته تاکید دارد که هسته اصلی نگاه انتقادی حضرت آیت الله خامنه‌ای، استعاره جاهلیت مدرن است. در این نگاه، تمدن غرب در تداوم مسیر جاهلیت صدر اسلام گام بر می‌دارد. نشانه‌های این مسیر جاهلیت در خشونت رفتاری(سلطه، کشتار جمعی، غارت منابع، فقر جوامع) و طغیان شهوت(تبرج زنان) می‌توان یافت. در این میان، انقلاب اسلامی با ارائه گفتمان اسلام ناب محمدی(ص) در مسیری خلاف جاهلیت گام برداشته و خواهان عملیاتی کردن پیام بعثت نبوی (ص) برای زدودن جاهلیت مدرن است.

کلیدواژه‌ها


-                      قرآن کریم
-                      آجرلویی، محمود و نظری منظم، مهدی(1396). « جاهلیت مدرن از منظر مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) و شناسایی و تحلیل نقش ناجا در مبارزه با آن»، فصلنامه بصیرت و تربیت اسلامی، سال چهاردهم، شماره 43.
-                      آخوندزاده، میرزافتحعلی(1351). مقالات، گردآورنده باقرمؤمنی، تهران: انتشارات آوا .
-                      اسدی، ناصر(1393). «تحلیل گفتمانی سیاست خارجی آیت الله خامنه‌ای (گفتمان تعاملگرایی ضد نظام سلطه)»، پژوهشهای سیاست اسلامی ، سال دوم ، شمارة پنجم ، بهار و تابستان.
-                      اصیل، حجت الله(1376). زندگی و اندیشه‌ میرزا ملکم خان ناظم الدوله، تهران: نشر نی.
-                      آل احمد، جلال(1341). غربزدگی، تهران: رواق.
-                      امام علی علیه السلام(1414). نهج البلاغه، گردآوری سید رضی، قم: موسسه نهج البلاغه.‏
-                      امانی، محمد علی(1392). سنن جاهلی عرب و روش برخورد قرآن کریم، تهران: دانشگاه امام صادق علیه السلام.
-                      باغستانی، اسماعیل (1393)، مدخل «جاهلیت»، در: دانشنامه جهان اسلام، ج9.‏
-                      پورچناری، محمد و سجادی، حمید و باقیان زارچی، مرتضی(1393). «مفهوم‌سازی جریان‌های نواندیشی دینی معاصر در سه حوزه ضرورت، امکان و رویکرد نظری »،پژوهشهای سیاست اسلامی، دوره 2، شماره 5.
-                      جوادی آملی، عبد الله( 1388). تسنیم، قم: اسراء
-                      جوادی آملی، عبد الله(1381). نسبت دین و دنیا، محقق علیرضا روغنی،  قم: اسراء
-                      خرمشاد، محمد باقر و سرپرست سادات، ابراهیم(1393)، «الگوشناسی مردم‌سالاری دینی در آرا اندیشوران دورة پهلوی دوم»، پژوهشهای سیاست اسلامی، سال دوم ، شمارة پنجم ، بهار و تابستان.
-                      خمینی، روح الله(1387). صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، ج17 و 20.
-                      دانایی‌فر، حسن و امامی، سید مجتبی(1386). «استراتژی‌های پژوهش‌های کیفی: تاملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد»، اندیشه مدیریت، پاییز و زمستان سال اول.
-                      دانایی‌فر، حسن(1384). «تئوری پردازی با استفاده از رویکرد استقرائی: استراتژی مفهوم سازی داده بنیاد»، دوماهنامه علمی پژوهشی دانشور رفتار، دانشگاه شاهد، سال 12 شماره 11.
-                      شریعت، فرشاد و نادری، مهدی(1393). «رهیافت نظری انقلاب اسلامی در مواجه با مدرنیته غربی»، رهیافت انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره 28.
-                      شریعتی، علی(1377)، ویژگی‌های قرون جدید، تهران: چاپخش.
-                      طالبوف، عبدالرحیم(1356). مسائل الحیات، به کوشش باقر مؤمنی، تهران: انتشارات شبگیر.
-                      طباطبایى، سید محمد حسین(1417).‏ تفسیر المیزان، ترجمه موسوى همدانى سید محمد باقر، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه، ج4 و  5و 16.
-                      طبرسى، احمد بن على(1403).‌ الاحتجاج‌، نشر مرتضوی. ‏
-                      فردید، احمد(1389)، «مبارزه بنده با مدرنیته است»، فرهنگ عمومی، شماره دوم، دی و بهمن.
-                      قرائتی، محسن(1375). تفسیر نور، تهران: موسسه در راه حق، ج3.
-                      کلینى، ابو جعفر(1407).  الکافی، مصحح على اکبر غفارى‌، تهران: دار الکتب الإسلامیة‌.‏
-                      لطیفی، میثم، چگین، میثم و محسن فرجی(1389). «الگوی عملکرد شوراهای کمیته انضباطی دانشجویی: رویکردی داده بنیاد»، راهبرد فرهنگ، شماره 10 و 11 ، تابستان و پاییز.
-                      مجموعه بیانات مقام معظم رهبری موجود در سایت: http://farsi.khamenei.ir
-                      مستشارالدوله، یوسف خان(1393). یک کلمه، ویراسته‌ امیر حکیمی، از مجموعه پرسه در مشروطه، نسخه الکترونیکی.
-                      م‍ص‍ب‍اح‌ یزدی، م‍ح‍م‍د ت‍ق‍ی‌(1387). کاوش‌ها و چالش‌ها ، تحقیق و نگارش محمد‌مهدی نادری‌قمی، ابراهیم حسینی، ق‍م‌: م‍وس‍س‍ه‌ آم‍وزش‍ی‌ و پ‍ژوه‍ش‍ی‌ ام‍ام‌ خ‍م‍ی‍ن‍ی‌(ق‍دس‌ س‍ره‌)، ج1.
-                      مطهری، مرتضی(1365). مسئله حجاب، تهران: صدرا.
-                      مکارم شیرازی، ناصر(1380). تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-                      منتظری، غلامرضا و منتظری، مصطفی(1394). «دکترین امام خامنه‌ای در مواجهه با جاهلیت مدرن»، نشریه مطالعات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ، سال اول، شماره 2 .
-                      منصوریان، یزدان(1386). «گرنددتئوری چیست و چه کاربردی دارد؟»، همایش چالش‌های علم اطلاعات، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
-                      مهرابی‌، امیر حمزه و همکاران(1390). «معرفی روش‌شناسی نظریه داده بنیاد برای تحقیقات اسلامی(ارائه یک نمونه)»، مدیریت فرهنگی سازمانی، سال نهم، شماره 23، بهار و تابستان.
-                      نادری، مهدی(1395).« مدل نظری حیات طیبه به مثابه آرمان انقلاب اسلامی در دیدگاه حضرت آیت الله خامنه‌ای»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی،سال 6، شماره 20.
-                      نائینی، محمد حسین(1361)، تنبیه الامه و تنزیه المله، با توضیح سید محمود طالقانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
-                      نصر، سید حسین(1383)، اسلام و تنگناهای انسان متجدد، ترجمه انشاء الله رحمتی، تهران: نشر سهروردی.
-                      النعمانی، ابراهیم (1399). الغیبه، تصحیح علی اکبر غفاری، تهران: مکتبه الصدوق.