گفتمان‌های حقوق زنان پس از انقلاب اسلامی با تاکید بر شهادت زنان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌جوی دکتری گروه فقه و حقوق اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشگاه ازاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش به منظور دستیابی به وجوه تمایز گفتمان­های حقوق زنان پس از انقلاب اسلامی و تبیین مساله حقوقی شهادت زنان در بستر این گفتمان­ها است. پیش فرض اصلی پژوهش آن است که این گفتمان­ها بر اساس جبهه­گیری درباره دو مقوله کلیدی "شباهت و تساوی حقوقی زن و مرد" از همدیگر متمایز می­شوند و در بستر این تمایز مساله حقوقی شهادت زنان در آنها قابلیت تبیین می­یابد. پژوهش حاضر با برگزیدن نظریه و روش تحلیل گفتمان براساس خوانش لاکلائو و موف انجام یافته است. جامعه آماری پژوهش متون تاریخی مربوط به مکاتب فکری و در گفتمان اسلامی قرآن و روایات معصومین و تفاسیر مفسرین و فقهای دینی می‌باشد که به صورت هدفمند انتخاب شده است. نتایج نشان از تمایز سه گفتمان حقوقی سنتی، مدرنیته و اسلامی دارد. گفتمان اسلامی پس از انقلاب اسلامی به عنوان گفتمان غالب و مسلط، زن را برخوردار از تمام تکالیف و حقوق اجتماعی و سیاسی می‌داند. نگارنده بر مبنای نقد دو دیدگاه سنتی به این نتیجه می­رسد که نقد این دو دیدگاه بی آنکه با مبانی گفتمان حقوقی اسلام در تضاد باشد می‌تواند زمینه ساز بازنگری در احکام شهادت زنان در مجامع حقوقی و قضایی گردد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
ابن عربی، ابوبکر بن العربی المالکی(1424ق)،احکام القرآن، محقق محمد عبداقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه، چ سوم.
ابن منظور،محمد بن مکرم(1408ق)،لسان العرب دار احیا التراث العربی،بیروت دارالکتب العلمیه، چ اول ، ج7،
ابوصلاح حلبی(1410ق)، الکافیفی الفقه بیروت : موسسه فقه الشیعه الدار الاسلامیه چ اول.
بحرانی،هاشم بن سلیمان(1416ق)البرهان فی تفسیر القرآن،تهران: بنیاد بعثت، ج 1.
بشیر، حسن( 1391). قرائتی با تحلیل گفتمان،تهران: انتشارات سیمای شرق.
بشیر،حسن(1384)تحلیل گفتمان دریچه ای برای کشف نا گفته ها،تهران:انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)،چ چهارم.
بی یرویش، مانفرد ( 1363) زبان شناسی جدید،ترجمه محمدرضا باطنی، تهران:نشر آگاه، چ دوم.
تاجیک، محمدرضا( 1384) گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران: موسسه توسعه علوم انسانی.
ثقفی تهرانی، میرزا محمد(1376)روان جاوید در تفسیر قرآن،تهران: انتشارات برهان، چ دوم.
جعفری لنگرودی،محمد جعفر(1377)ترمینولوژی حقوق،تهران:انتشارات گنج دانش.
الحرالعاملی، محمد بن الحسن(1033-1104ق.)وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه تحقیق عبدالرحیم الربانی الشیرازی،بی جا: دار احیاء التراث العربی ،ج 27.
حسینی زاده، سیدمحمد علی(1383)، نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 28.
حسینی شیرازی،سیدمحمد(1400ق)تقریب القرآن الی الاذهان،بیروت: موسسه الوفاء، ج3.
حسینی نژاد، حسینقلی(1388)ادله اثبات دعوا،تهران:انتشارات دانش نگار، چ دوم.
حکمت نیا ، مطهره ، بهادری جهرمی، ثمینه (1395)بررسی نظریه تفکیک نقش‌ها در خانواده؛ فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی؛ دوره 2، شماره 4، صص36- 28.
خمینی، روح الله. (1378)صحیفه امام،تهران:مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
داورپناه، ابوالفضل(1375)انوار العرفان فی تفسیرالقرآن،تهران:انتشارات صدرا، ج4،
داوودی، سعید(1383)زنان و سه پرسش اساسی، قم: انتشارات امام علی بن ابی طالب، چ اول.
راسخ، محمد ( 1386)، مدرنیته و حقوق دینی، فصلنامه مفید، شماره 64.
راغب اصفهانی،ابوالقاسم حسین بن محمد بن مفضل(1412ق)المفردات فی غریب القران،دمشق-بیروت:دار العلم ،الدار الشامیه، چ اول، ج1.
الراوندی، سعید بن عبدا... بن الحسین بن هبه الله بن الحسن، متوفی 573 ق(بی تا) فقه القرآن،بی جا
رشید رضا، محمد رشید بن علی رضا بن محمد شمس الدین بن محمد بهاء الدین بن منلا علی خلیفه القلمونی الحسینی(1990م) تفسیر المنار، بی جا: الهئیه المصریه العامه لکتاب، ج3.
زحیلی، وهبه(1411ق.) التفسیر المنیر، بیروت:دارالکفار المعاصر.
سلطانی، سید علی اصغر ( 1383)، تحلیل گفتمان به مثابه نظریه و روش، فصل نامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره 28.
سید قطب(2015م)، تفسیر فی ظلال القرآن، ترجمه مصطفی خرم دل، دانلود از سایت vaislamah.com
شهابی، مهدی ( 1388)، از حقوق سنتی تا حقوق مدرن ؛ تاملی در مبانی تحول نظام حقوقی، فصلنامه نامه مفید، شماره 76.
شهید اول، ابی عبدالله شمس الدین محمد بن الشیخ جمال الدین مکی بن الشیخ شمس الدین محمد بن حامد بن احمد المطلبی العاملی البناطی الجزینی المشتهر بالشهید الاول 734-876ق.(بی تا) المعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، بی چا.
شهید ثانی،زین الدین الجبلی العاملی(بی تا) شرح لمعه الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، تعلیق: آقای کلانتر،بی جا، ج 3.
صانعی، فخرالدین(1393)بررسی فقهی شهادت زن در اسلام، تهران:انتشارات میثم تمار، چ نهم.
صدر، حسن(1375)، حقوق‌ زن‌ در اسلام‌ و اروپا،تهران: انتشارات‌ جاویدان، چ‌ هفتم.
طباطبائی،سید محمد حسین(1378)،نفسیر المیزان،ترجمه موسوی همدانی،سید محمد باقر،تهران:مرکز نشر فرهنگی رجاء،بنیاد علمی فکری علامه طباطبائی،مؤسسه انتشارات امیر کبیر،چ پنجم ،ج18.
الطبرسی،ابوعلی الفضل بن الحسن(1390)مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد بیستونی،مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، شرکت به نشر.
طوسی، محمد بن حسن (384-460ق) المسبوط فی فقه الامامیه، تصحیح و تعلیق محمد باقر بهبودی، مکتبه المرتضویه لاحیاء التراث الجعفریه
علامه حلی، ابی منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی 648-672ق.(1419 ق) قواعد الاحکام، قم:موسسه النشر الاسلامی ، چ اول ، ج 3،
علامه حلی، ابی منصور الحسن بن یوسف بن المطهر الاسدی 648-672ق (1371)تبصره المتعلمین،شرح علی محمدی،تهران:انتشارات دار الفکر،ج2.
عوّا،محمدسلیم(1385)درآمدی بر اصول نظام کیفری اسلام، ترجمه:حمید روستای صدرآبادی، تهران:سلسبیل.
فرقانی،محمد مهدی(1382)راه دراز گذار ،تهران:فرهنگ و اندیشه،چ اول.
فرکلاف، نورمن(1379)، تحلیل انتقادی گفتمان،ترجمه گروه مترجمان،تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها.
فضل الله، سید محمد حسین(1385)زن از نگاهی دیگر،ترجمه مجید مرادی، تهران:انتشارات امیر کبیر.
فضل الله، سید محمدحسین(1405ق)من وحی القرآن، بیروت:دارالزهراء ، چ پنجم .
قجری،حسینعلی،نظری،جواد(1392)کاربردتحلیل گفتمان درتحقیقات اجتماعی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
قنواتی، جلیل(1379)سیر تاریخی حقوق زن در قوانین موضوعه ایران، کتاب نقد ، شماره 17.
کاتوزیان، ناصر(1391)مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران،تهران:شرکت سهامی انتشار، چ83.
گولد، جولیوس و ویلیام ل کولب ( 1384)، فرهنگ علوم اجتماعی( ترجمه گروه مترجمان به  کوشش محمد جواد زاهدی)، تهران: انتشارات مازیار .
لاهیجی، بهاءالدین محمد بن علی(1340)تفسیر شریف لاهیجی، تصحیح محمد ابراهیم امینی، تهران:موسسه مطبوعاتی علمی.
محقق حلی، ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن الحسن(بی تا)شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، تعلیق سید صادق شیرازی،تهران: انتشارات استقلال،ج4.
مدرسی، محمد تقی(1377) من هدی القرآن، تهران: دارالمحبی الحسین،ج1.
مشیرزاده، حمیرا. (1378). از جنبش تا نظریه اجتماعی تاریخ دوقرنفمنیسم، تهران، نشر شیراز.
مطهر حلی، حسن بن یوسف (648-726ق) مختلف الشیعه فی احکام الشریعه، تهران ، مرکز ابحاث و الدراسات الاسلامیه.
مطهری، مرتضی(1353)نظام‌ حقوق‌ زن‌ در اسلام، تهران:دفتر نشر فرهنگ.
مطهری، مرتضی(1369)نظام حقوق زن در اسلام،قم:انتشارات صدرا .
مطهری، مرتضی(1375)اسلام و مقتضیات زمان، تهران:انتشارات صدرا، چ هفتم.
مطهری، مرتضی(1387)آینده انقلاب اسلامی ایران، قم:انتشارات صدرا.
معلوف، لویس(1376)المنجدفی اللغه، قم: نشر بلاغت شرکت چاپ قدس، چ سوم،.
مغنیه، محمد جواد(1981 م، 1442ق)التفسیر الکاشف، ج 1، بیروت: دارالعلماءللملایین،چ3،
المقدس الاردبیلی، المولی احمد(1417ق)مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم:موسسه النشر الاسلامی، چ دوم ج12.
مقدمی، محمد تقی(1390) نظریۀ تحلیل گفتمان لاکلائو و موف و نقد آن، معرفت فرهنگی-اجتماعی، سال دوم، شماره دوم،صص 91 124.
المقری الفیومی،احمد بن محمد بن علی،م770ق( 1425ق)المصباح المنیر فی غریبالشرح الکبیرللرافعی، ،قم: موسسه داره الحجره،چ دوم، ج1.
مکارم شیرازی، ناصر(1374) تفسیر نمونه،تهران: دارالکتب الاسلامیه، ج 2.
مهرپور، حسین(1378) بررسی ارزش شهادت زن در قوانین موضوعه ایران و مبانی فقهی آن، فصلنامه نامه مفید، شماره 18.
الموسوی الخمینی، سید روح ا...(بی تا) تحریر الوسیله،قم:دفتر انتشارات اسلامی، ج 4.
میلنر، آندرو‌ و  جف براویت (1385)درآمدی بر نظریه فرهنگی معاصر(ترجمه جمال محمدی)، تهران: انتشارات ققنوس.
نجفی، محمدحسن(م1266ق. 1981م) جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، تحقیق: محمود قوچانی، تهران: داراحیاء التراث العربی، چ  هفتم ،ج 26و 41.
ون دایک، تئو اِی( 1382)، مطالعاتی در تحلیل گفتمان( ترجمه  پیروز ایزدی و دیگران)؛ تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ها، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
یورگنسن، ماریان و  لوئیز فیلیپس ( 1389)، نظریه و روش در تحلیل گفتمان(ترجمه هادی جلیلی)، نشز نی: تهران.
 
 
Laclau, E and Mouffe (1985).Hegemony and socials strategy: toward a radical democratic .London: Verso.
Schiffrin, D. (1994).Approaches to discourse, Oxford and Cambridge: Blackwell.