رابطۀ دولت و طبقۀ متوسط جدید در ایران پس از انقلاب اسلامی(1392-1384)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی تهران، ایران

2 استاد یار علوم سیاسی دانشگاه آزاد واحد آزاد شهر و استادیار مدعو دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

طبقۀ متوسط یکی از گروه‌های مهمی است که تحت تأثیر ماهیت رانتیری دولت ایران قرار داشته و آن طور که صاحب‌نظران همواره اعتقاد دارند، این طبقه است که حامل اصلی دموکراسی و توسعۀ سیاسی است. سئوال اصلی که این مقاله درصدد پاسخ به ان می‌باشد این است که روابط دولت و طبقه متوسط در فاصله میان سال‌های 1392-1384 چگونه بوده است؟ فرض اصلی و اساسی پژوهش این است که به واسطه وابستگی شدید دولت به درآمدهای نفتی و بی نیازی نسبی از جامعه، خواسته‌های طبقه متوسط به حاشیه رفته بود. نتایج تحقیق نشان می‌دهد، تأکید بر شعار عدالت در عرصۀ داخلی، به موازات کم توجهی به توسعۀ سیاسی و نهادهای مدنی و مواجهۀ مستقیم با افواج مردم، از مهم‌ترین رویکردهای دولت­های نهم ودهم نسبت به طبقه متوسط بود.  بررسی شاخصه‌های تحقیق همچون حاکمیت قانون، فساد، آزادی مطبوعات، استقلال طبقات نشان می‌دهد که در این دوره تقاضاهای طبقه متوسط براورده نشده بود. روش تحقیق در این مقاله، توصیف-تحلیلی است و شیوه گردآوری داده ها، کتابخانه‌ای و از طریق فیش برداری صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها


-امیدی، علی، قلمکاری، آرمین، «تحلیل رابطه سیاست خارجی و توسعه اقتصادی: مقایسه دولتهای خاتمی، احمدی نژاد و روحانی(1396-1376)»، فصلنامه علمی-پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی،سال سیزدهم، شماره 46، بهار 1398، صفحه 72-47
-پناهی، محمّدحسین، امینی، اشرف. (1390)، "دولت رانتی، اقتصاد دولتی، فرهنگ سیاسی و سرمایۀ اجتماعی در ایران (1384-1368)"، فصلنامۀ علمی-پژوهشی تحقیقات سیاسی و بین المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شمارۀ 7، تابستان، صص94-59
-راعی، مسعود، عطریان، فرامرز. (1391)، "حاکمیت قانون و احکام حکومتی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران"، مجلۀ علمی-پژوهشی حکومت اسلامی، سال هفدهم، شمارۀ اوّل، بهار، صص146-123.
-زیباکلام، صادق، افشاری، داوود، اصلانزاده، عبدالله. (1389)، "علل روی کارآمدن خاتمی(دولت اصلاحات 1376) براساس نظریه توسعۀ نامتوازن ساموئل هانتینگتون"، فصلنامۀ علمی-پژوهشی تحقیقات سیاسی و بین­المللی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، سال دوّم، شمارۀ 3، تابستان، صص26-1.
-شفیعی، نوذر، نوائی، فرهاد(1389)، « فساد درون سازمانی ایران در پرتو شخصیت اقتدارگرا و ساخت پاتریمونیالیسم سنتی و ایلیاتی جامعه»، مجله تحقیقات سیاسی و بین المللی، شماره 5، صفحه 26-1.
-غفاری، مسعود، ترجمان، فریبا. (1397)، "مدرنیتۀ سیاسی در دولت‌های نهم و دهم"، فصلنامۀ رهیافت­های سیاسی و بین المللی، دورۀ نهم، شمارۀ 53، صص175-150.
-قادری، طاهره، میرزایی، ساناز. (1392)، "­بررسی تطبیقی نقش نفت در توسعۀ سیاسی: مطالعۀ تطبیقی ایران، مالزی،ترکیه و عربستان"، مجلۀ علمی-پژوهشی جامعه­شناسی ایران، دورۀ چهاردهم، شمارۀ 1، بهار، صص38-3.
-فضلی‌نژاد، سیف‌الله، احمدیان، مرتضی. (1389)، " اقتصاد رانتی در ایران و راه‌های برون رفت از آن"، مجلۀ اقتصادی-ماهنامۀ بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، سال دهم، شماره 11و12، بهمن و اسفند، صص158-129.
-ساعی، احمد، اکبرزاده، فریدون. (1388)، "بررسی تئوریک نقش طبقۀ متوسط جدید در تحقق گذار به دموکراسی در جنبش ملی نفت، دانشنامۀ حقوق و سیاست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، شمارۀ 11، بهار و تابستان، صص134-103.
-مجیدی، حسن، رستم‌پور، محمّد.(1396)، " رویکرد دولت به طبقۀ متوسط جدید در جمهوری اسلامی ایران (1368-1384)"، فصلنامۀ مطالعات منافع ملی، سال دوّم، شمارۀ 8، تابستان، صص 82-57.
-محمّدی، منوچهر، مولانا، حمید. (1388)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دولت احمدی نژاد، چاپ سوم، تهران: دادگستر
جعفری منتظری، محمّد. (1396)، "احمدی‌نژاد کلکسیونی از قانون گریزی و تخلفات را دارد"، روزنامۀ ایران، 7/9/1396، https://www.iran-newspaper.com
آفتاب نیوز. (1396)، "طلایی ترین دوران نفتی ایران؛ احمدی نژاد با 1000 میلیارد دلار چه کرد؟"، 22/9/1396،
https:// www.aftabnews.ir/fa/news/495278
- بازتاب. (1396)، "چند نشریه در دورۀ احمدی‌نژاد بسته شد؟"، 28/11/1396، https://www.baztab.ir/
-بازتاب. (1396)، "چند نشریه در دورۀ احمدی‌نژاد بسته شد؟"، 28/11/1396، https://www.baztab.ir/
-لاریجانی، علی. (1394)، "استخدام 500 هزار نفر در دولت قبل کار اشتباه و خلاف قانون بود"، خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، 25/8/1394، در دسترس است در: 
-احمدی‌امویی، بهمن. (2015)، "اقتصاد سیاسی فساد در جمهوری اسلامی"، وب سایت «ما روزنامه نگاریم»، 26/1/2015،
https://www.amouei.com/spip.php?article343 -Beblawi, Hazem and Giacomo Luciani (eds،)، 1987، The Rentier State، London, New York, Sydney: Croom Helm
-Farzanegan, M.R., (2009). "Macroeconomic of Populism in Iran", Online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/15546/MPRA Paper No. 15546, Posted 4. June 2009 06:20 UTC. pp. 1-20
-Gray, Matthew (2011), A Theory of “Late Rentierism” in the Arab States of the Gulf, Center for International and Regional Studies Georgetown University School of Foreign Service in Qatar, Occasional Paper No، 7.
-Moaddel, Mansoor(2007), Values and Perceptions of the Islamic and Middle Eastern Publics, New York: PALGRAVE MACMILLAN™
-Najmabadi, A., (1987). "Depoliticization of a Rentier State: The Case of Pahlavi Iran". The Rentier State, (Eds), Hazem Beblawi and Giacomo Luciani, London: groom helm.
-Soltani, F., (2010). "Foreign Policy of Iran after Islamic Revolution", Journal of Politics and Law, Vol. 3 , No. 2, pp. 199-206.