جایگاه و نقش عدالت اجتماعی در نظام قضایی اسلام و سیاست جنایی جمهوری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور زنجان

2 عضو هیات علمی دانشگاه علوم انتظامی امین(نویسنده مسئول)

چکیده

در نظام حقوقی و قضایی اسلام عدالت اجتماعی و عدالت کیفری در پیوندی عمیق از جایگاهی منیع برخوردار بوده است. پس از انقلاب اسلامی در ایران شئون مختلف حقوقی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی جامعه دچار تحولی بنیادین گردیده و درخواست جامعه و نظام که در واقع ارزش‌های اسلامی و دینی است تنظیم  و تدوین گردیده اند. بررسی نظام حقوقی اسلام و تبیین مختصات سیاست جنایی ج.ا.ایران، موضوعی دارای اهمیت نظری و کاربردی تلقی و نیازمند فحص و بحث است. نتایج این مقاله موید این مطلب است که از آنجایی که ارزش‌های اسلامی و دینی در بستر جامعه مبتنی بر عدالت اجتماعی محقق شده لذا اصل بنیادین عدالت اجتماعی به عنوان اساس و ابتنای سایر ارزش‌های انسانی و اسلامی محسوب و محور و مولفه اساسی نهاد سیاست جنایی اسلام نیز عدالت اجتماعی( البته در تعریف موجود در گفتمان اسلامی) بوده و بر این مبنا، نظام حقوقی اسلام و به تبع آن مدل سیاست جنایی ج.ا.ایران نیز برخلاف نظریات ارائه شده، مدلی «عدالت مدار» خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


قران کریم
  استفانی، گاستون، ژرژ لواسور و برنارد بولک (1377)، حقوق جزای عمومی، ترجمه حسن دادبان، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
   اخوان کاظمی، بهرام؛(1386)،عدالت در اندیشه­های سیاسی اسلام، چ2؛ قم، بوستان کتاب
  آنسل، مارک (1391)، دفاع اجتماعی، ترجمه محمد آشوری و علی حسین نجفی ابرندآبادی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات گنج دانش.
   جوادی آملی، عبدالله،(1375)، فلسفه حقوق بشر، قم: مرکز نشر اسرا.
  حسینی، سید محمد (1376)، سیاست جنایی (مفاهیم- مدل ها)، مجله کانون وکلای دادگستری، شماره 11.
  دلماس مارتی، می ری (1381)، نظام های بزرگ سیاست  جنایی، ترجمه علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: نشر میزان.
  سجادی نژاد، احمد،(1385 ش)، اصل قانونی بودن جرائم و مجازاتها در فقه و حقوق، مجله تخصصی الهیات و حقوق، ش20، صص113-89
  سروش، عبدالکریم، (1376)، روشنفکری و دینداری، تهران، پویه.
  شیخ مفید، محمد بن محمد،(1389) ارشاد، قم، انتشارات سرو.
  عظیم زاده، فائزه و ساره حسابی (1390)، سیاست جنایی و تطور مفهومی آن، فصلنامه تعالی حقوق، سال چهارم، شماره 15،صص133-113.
  عیوضلو، حسین (1384)؛ عدالت و کارایی در تطبیق با نظام اقتصاد اسلام، تهران: دانشگاه امام صادق
  فرانکنا، ویلیام کی ( 1383 )، فلسفه اخلاق، ترجمه هادی صادقی، چاپ دوم، انتشارات طه، قم.
  کوشکی، غلام حسین، سهیل مقدم، سحر،(1395)، مطالعه تطبیقی حقوق شخص تحت نظر در نظام دادرسی کیفری ایران و آمریکا، مجله حقوقی دادگستری، سال 80، شماره 94، صص215-185
  گسن، ریموند، (1371)، بحران سیاست جنایی کشورهای غربی، ترجمه دکتر ابرندآبادی، مجله تحقیقات حقوقی دانشگاه شهید بهشتی، ش10،صص335-277
  لازرژ، کریستین (1381)، درآمدی به سیاست جنایی، تهران: نشر میزان.
   محقق داماد، مصطفی،(1378) ، قاعده قبح عقاب بلابیان و مقایسه آن با اصل قانونی بودن مجازات، مجله پژوهشهای فلسفی کلامی، ش5، صص56-53
   محمودی، فیروز،(1378)، اصل تفسیر به نفع متهم، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق، ش9، صص45-33
  مطهری، مرتضی،(بیتا)، نقدی بر مارکسیسم، مجموعه آثار،ج13،  انتشارات صدرا، قم.
  مطهری، مرتضی،(1409)، مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، انتشارات حکمت.
   منتظری،حسینعلی،(1383)، رساله حقوق، قم، نشر سرایی.
  نجفی ابرندآبادی، علی حسین؛(1393)، درآمدی بر اساسی سازی حقوق کیفری؛ مندرج در«در تکاپوی حقوق عمومی»؛ به کوشش علی اکبر گرجی؛ تهران: انتشارات جنگل، چاپ اول.
   نجفی ابرندآبادی،علی حسین؛(1388)، قوه قضاییه در سنجه حکمرانی خوب؛ دیباچه در: آماده، غلامحسین؛ نقش رئیس قوه قضاییه در فرآیند کیفری؛ تهران: نشر دادگستر، چاپ اول.
  نوربها، رضا (1388)، زمینه حقوق جزای عمومی، چاپ بیست و ششم، تهران: انتشارات گنج دانش.
منابع عربی
 آل نجف، عبدالکریم ، (2003 م)، العدل فی القرآن الکریم، مجله ”التوحید“، شماره .110
 بروجردی، محمد تقی،( 1405 ق)، نهایه الافکار، تقریرات درس آقا ضیاء عراقی، القسم  الثانی من الجزء الثالث ، قم، موسسه نشر اسلامی.
  بهنام، رمسیس (1983)، المجرم تکویناً و توقیماً، الإسکندریة: منشاة المعارف.
   ترمذی، محمد،(1403) سنن، ج 2، بیروت، دارالفکر.
   جوادی آملی، عبدالله؛ (1379)، فلسفه حقوق بشر، تهران: نشر اسراء
     حر عاملی، محمد،(1416)، وسایل الشیعه، ج18،قم، موسسه ال البیت.
     خوانساری، سیدجمال الدین،(1360)، شرح غررالحکم و دررالحکم، تصحیح سیدجلال الدین ارموی، ج5، انتشارات دانشگاه تهران
  سید مرتضی، (1376)،الذریعه الی اصول الشیعه، ج 2، قم، مجمع ذخایر اسلامی.
   شیخ صدوق، (1394ق)، من لایحضره الفقیه، ج 4، تهران، مکتبه الصدوق.
  طباطبایی، محمد حسین،(1379ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏1، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
عوده، عبدالقادر، (2002 م)، الموسوعه العصریه فی الفقه الجنایی الاسلامی، مصر، دارالشروق.
  مجلسى، محمد باقر، (۱۴۰۳ق)، بحارالانوار، ج77، بیروت، مؤسسه الوفاء
 نجفی، محمد حسن،(بیت)، جواهرالکلام، ، چ 7، ج 40 ، بیروت، دار احیاء التراث العربی
   نوری (محدث)، حسین بن محمد،(1408 ق)، مستدرک الوسائل ، ج 12 ، قم، موسسه آل البیت.
منابع انگلیسی
  Bassiouni, M. C(2003). , Introduction to International Criminal Law,  Transitional Publishers, P.609
  Brown, Darryl (2014)., “The Perverse Effects of Efficiency in Criminal Process”, Virginia ,Law Review, Vol. 100:183, P:195.
  Jung, Heike, “Note bibliographique” , Revue de science Criminelle et de droit Penal compare, paris, sirey, 1994
  Khadduri, Majid (1984); The Islamic Conception of Justice, Baltimore & London: The John Hopkins University Press,p:32
  Navratil, Szonja(2007), "A Comparative Overview of Publicity in the Administration of Justice, in Attila Bado (editor), Fair Trial and Judicial Independence, Hart Publishing, P.177
Novak, M.,(2000), “Defining Social Justice”, First Things, Issue 108
  Reid Karen, A Practitioners, Guide to The European Convention on Human Rights, 2nd Edition, Sweet and Maxwell,2004:9
Sanders, Andrew & Richard Young & Mandy Burton,(2007), Criminal Justice, 4th Ed., Oxford University Press.
  Synmonides, Janusz, Human Rights: Concept and Standards, UNESCO, 2000:85
Zappala, Salvatore(2003), Human Rights in International Criminal Proceedins, Oxford,p67.