جایگاه حقوق شهروندی در نظام مردم‌سالاری دینی براساس نظریه مقاصد الشریعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه پیام نور، تهران، ایران، نویسنده مسؤول

2 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

محور اصلی حقوق شهروندی، آزادی‌های اساسی، بخصوص حق مشارکت در سرنوشت است که از مهم‌ترین آرمان‌های مردم ایران در انقلاب اسلامی 1357 است. مساله اصلی این است که شریعت، چگونه، و بر اساس کدام نظریه و با چه ابزاری به تامین حقوق و آزادی‌های اساسی شهروندان می‌پردازد. مقاله با استفاده از نظریه مقاصدالشریعه که اهداف  ضروری  شارع را از جمله حفظ جان، حفظ نسل، حفظ مال و حفظ عرض و حفظ عقل  می داند، و تامین این اهداف را بر ظواهر احکام مقدم می داند و با توسعه این اهداف توسط رهبری انقلاب حضرت امام خمینی(س) نسبت  به بکارگیری ابزارمشورت و نظارت، جهت تامین هدف اصیل حکومت یعنی عدالت ،  مبنایی را فراهم می‌آورد که به اولویت حفظ محتوای نظام اسلامی، می‌انجامد. این مقاله به شیوه توصیفی -تحلیلی تنظیم شده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
- نهج البلاغه
- ابن حلاق، وائل (1386)، تاریخ تئوریهای حقوقی اسلامی، مقدمهای بر اصول فقه سنتی، ترجمه محمد راسخ، تهران :نی.
- ارسطا، محمد جواد (1389)، نگاهی به مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران، قم، بوستان کتاب.
- بیات کمیتکی، مهناز، یزدانپناه، زینالعابدین، بالوی، مهدی (1397)، از حقوق بشر تا حقوق شهروندی، از فاعلیت تا مشارکت، فصلنامه دیدگاههای حقوقی قضایی، دوره 23، شماره 82 ، تابستان.
- بشیریه، حسین (1382)، دیباچه‌ای بر فلسفه اخلاق، تهران، ناقد، سال اول، شماره اول .
- جلالیان، عسگر، سلیمی، علی (1399)، حقوق شهروندی و مالیات، مجله حقوق ملل، شماره 40، صص 106-73.
- حمید الله، محمد ( 1386)، سلوک بین‌المللی دولت اسلامی، مترجم: مصطفی محقق داماد ، تهران، علوم اسلامی .
- خمینی،  روح الله ( 1361) صحیفه نور، تهران: موسسه  تنظیم و نشر آثار امام.
- خمینی، روح الله ( 1309 )، تحریر الوسیله، قم، موسسه اسماعیلیان.
- خمینی، روح الله ( 1391ه ) ، حکومت اسلامی، نجف: بی نا.
- خمینی، امام روح الله(1368)، کتاب البیع، چاپ چهارم، دو مجلد. قم: اسماعیلیان.
- حر عاملی، محمدبن حسن ( 1414 ق )، وسایل الشیعه، قم: نشر آل البیت.
- داوید، رنه (1369)، نظامهای بزرگ حقوقی معاصر ، ترجمه حسین صفایی و محمد آشوری و عزتالله عراقی، تهران: دانش.
- روسو، ژان ژاک (1392)، قرارداد اجتماعی، ترجمه مرتضی کلانتریان ف تهران: نشر آگاهی.
- روشن، محمد، و یاراحمدی، رضا ( 1393)، حقوق شهروندی، و جایگاه آن در مناسبات پلیس، نشریه بصیرت و تربیت اسلامی.
- شاطبی، ابوالاسحاق، ( 1997م)، الموافقات فی الاصول الشریعه ، مکتبه البحاریه الکبری بمصر.
- صلواتی، مینا (1390)، مقایسه مردم سالاری دینی و لیبرال دموکراسی ، پایان نامه کارشناسی ارشد  رشته علوم سیاسی ، دانشگاه مازندران به راهنمایی دکتر مهدی رهبری.
- صالحی نجفآبادی،  نعمتالله  (1380)، ولایت فقیه حکومت صالحان، تهران: انتشارات امید فردا.
- عاملی، جعفر مرتضی،(1373)، سیره صحیح پیامبر اسلام ،مترجم حسین تاج ابادی ، ج2،قم ف نشر آزاد گرافیک.
- عسگری، پوریا، ساعد وکیل، امیر ( 1388)، قانون اساسی در نظم کنونی، تهران : مجمع علمی فرهنگی مجد.
- قاری سید فاطمی، سید محمد (1382)، حقوق بشر در جهان معاصر، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- قاضی شریعت پناهی، ابوالفضل، (1388)، ، تهران، میزان. بایسته‌های حقوق اساسی
- قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل (1383)، حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، تهران: نشر میزان.
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مصوب 1358 با اصلاحات مصوب 1368.
- کلارک، یان (1386) جهانی شدن و نظریه روابط بین‌الملل، مترجم فرامرز تقیلو، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت خارجه.
- کاتوزیان ، ناصر ( 1365 )، مقدمه علم حقوق، تهران: انتشارات سهامی انتشار.
- کریمی، عباس، کامیار، غلامرضا (1396)، حقوق شهروندی  در قلمرو شهرنشینی، تهران: دادگستر.
- کوک، مایکل (1385)، امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه اسلام، 2 مجلد ، ترجمه احمد نمایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
- گل محمدی، احمد (1392)، چیستی، تحول وچشم انداز دولت، تهران: نشر نی.
- گرجی، ابوالقاسم (1387)، امام خمینی  و حکومتهای اسلامی (مصاحبه‌های علمی)، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار.
- مجتهد شبستری، محمد (1381)، هرمنوتیک کتاب و سنت، تهران: طرح نو.
- معرفت، محمد هادی (1378)، امام خمینی و حکومت اسلامی، مصاحبه‌های علمی، قم، نشر آثار امام.
- مطهری، مرتضی (1378)، پیرامون انقلاب اسلامی، تهران، صدرا.
- مرعشی شوشتری، محمد حسن (1393)،  فقه پویا، تهران: نشر خرسندی.
- مصباح یزدی، محمد تقی (1392 )، پرسشها و پاسخها، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
- نجفی، محمدحسن بنباقر (1388)، جواهر کلام فی شرح شرائع الاسلام ، ج 22، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- نقیبزاده، میر عبدالحسین (1375)، درآمدی به فلسفه، تهران : نشر طهوری.
- وینسنت، اندرو (1376)، نظریه‌های دولت، مترجم، حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
- هابز، توماس (1387)، لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
سایتها:
- http;//farsi.khamenei.ir  27/11/98 ساعت 13.
- خامنهای،  آیت‌الله  سید علی، فتوای حرمت ساخت سلاح هسته ای، فروردین 1390.
- محقق داماد، سید مصطفی (1389)،  رعایت حقوق شهروندی ، پیام فرمان هشت ماده ای امام، ش 3086 ، روزنامه آفتاب یزد، 28 آذر.