جایگاه تقیه در روابط خارجی دولت اسلامی با تأکید بر آراء حضرت آیت‌الله خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارعضو هیات علمی گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه پیام نور ایران(نویسنده مسئول)

2 استادیار عضو هیات علمی گروه حقوق، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر این است تا نقش و جایگاه تقیه را در روابط خارجی دولت اسلامی با سایر دولت­ها با بررسی آراء و دیدگاه­های آیت­الله خامنه­ای به بحث بگذارد. در همین راستا، پرسش این است که بر مبنای دیدگاههای فقهی-سیاسی آیت­الله خامنه­ای، تقیه چه نقشی در تنظیم روابط خارجی دولت اسلامی با سایر کشورها بر عهده دارد؟ فرضیه این است: تقیه به دلیل پنهان کردن ابزارهای دولت اسلامی، مصون ماندن از تحرکات دشمنان و همچنین تجهیز نظام اسلامی به سازوکارهای مبتنی بر تدبیر و دوراندیشی نقش مهمی در عبور از برخی شرایط دشوار تاریخی ایفا خواهد کرد. ضمن اینکه نتایج تحقیق مؤید آن است که تقیه اگرچه از منظر احکام فقهی، نوعی انفعال در شرایط خاص است، اما این انفعال در عرصه سیاست و از جمله روابط خارجی می­تواند نوعی استراتژی مبتنی بر صبر، تجهیز منابع و ابزارها و در پیش گرفتن یک برنامه عملیاتی در آینده نیز تلقی شود. بنابراین آثار آن در ایجاد بازدارندگی برای دولت اسلامی، دور ماندن از شرایط هزینه­آور و همچنین ایجاد آرامش و فرصتی برای دوراندیشی در دولت اسلامی است. در پژوهش حاضر از روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه­ای استفاده شده است. 

کلیدواژه‌ها


  • انصاری، شیخ مرتضی (1375)، کتاب المکاسب، چاپ دوم، تبریز: مطبعه اطلاعات.

    پورقربان، محمد (1400)، کاربست‌های سیاست خارجی حکمی در عرصه روابط بین‌الملل از منظر مقام معظم رهبری»، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال سیزدهم، شماره54، صص127-107.

    تربتی‌نژاد، حسن (1395)، تقیه در اندیشه سیاسی شیعه، قم: انتشارات دانشگاه مفید.

    حسنی، ابوالحسن (1396)، نقد مبانی کلامی رویکرد اصالت تقیه در فقه سیاسی و مقایسه آن با دیدگاه اصالت قیام، فصلنامه کلام تطبیقی، سال دوم، شماره سوم، صص 120-101.

    خامنه ای، سید علی (1396)، همرزمان حسین علیه السلام، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.

    درخشه، جلال (1388)، بازتفسیر مفاهیم دینی و تأثیر آن بر شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران، فصلنامه دانش سیاسی، دوره پنجم، شماره 2.

    درخشه، جلال، حسینی فائق، سیدمحمدمهدی (1394)، مؤلفه‌های سیاست‌ورزی در سیره امام رضا (ع)، فصلنامه فرهنگ رضوی، سال سوم، شماره دوازدهم، صص 35-7.

    دیرباز، عسگر، صادقی، مسعود (1390)،  سیاست خارجی دولت دینی با تأکید بر مفاهیم تقیه و انتظار، فصلنامه مشرق موعود، سال پنجم، شماره 17، صص 97-81.

    رزاقی اصل، سینا (1390)، ارتباط میان نظریه و عمل در آموزش رشته‌های حرفه مبنا، نمونه موردی حرفه-دانش طراحی شهری، مجله آرمانشهر، شماره 6، صص 27-21.

    روحانی، سیدصادق، (1412)، فقه الصادق،ج11، قم: مدرسه الامام الصادق(ع).

    شریعتی؛ علی (1370)، مجموعه آثار، تهران: انتشارات بنیاد شریعتی.

    شیخ موحد، محمدعلی، حیدری، محمدعلی، توکلی، احمدرضا (1400)، تطبیق قاعده فقهی تنفیر از دین در عرصه سیاست داخلی و خارجی حکومت اسلامی، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال پانزدهم، شماره 57، صص 204-185.

    صدوق، محمدبن علی (1373)، عیون اخبارالرضا، ترجمه حمیدرضا مستفید و علی‌اکبر غفاری، تهران: انتشارات الاسلامیه.

    صرامی، سیف الله (1395)، نقش تقیه در پیشبرد اهداف اطلاعاتی نظام اسلامی، فصلنامه سیاست متعالیه، سال چهارم، شماره چهاردهم، صص 76-61.

    طوسی، محمدبن حسن (1348)، اختیار المعرفه الرجال، ترجمه و تحقیق حسن مصطفوی، مشهد: دانشگاه مشهد.

    عسقلانی، شهاب الدین احمد (1405ق)، فتح الباری بشرح صحیح البخاری، بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.

    قرطبی، ابوعبدالله بن احمدانصاری (1376ق)، الجامع الاحکام القرآن، قاهره: انتشارات دارالفکر العربی.

    کاسانی، (ملک العلماء)، علاء الدین ابوبکر بن مسعود حنفی (1328)،  بدائع الصنایع فی ترتیب الشرایع، قاهره: نشر جمالی.

    مکی عاملی، محمدبن جمال الدین (1372)، القواعدوالفوائد،ترجمه سیدمهدی صالحی، مشهد: دانشگاه فردوسی.

    موسوی خمینی، روح الله (1361)، صحیفه نور،چاپ اول، تهران:وزارت ارشاداسلامی.

    هرندی، محمدجواد (1392)، ملاک و چگونگی به کارگیری تقیه در دوره حضور معصومان علیه‌السلام، فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، سال دهم، شماره 35، صص 44-11.

    سایت

    پیام رهبری به سومین کنگره جهانی امام رضا، 26/7/1368؛ بازیابی در سایت به آدرس: https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2205

    بیانات رهبری در دیدار با مسؤولان و کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، 9/11/ 1368؛ بازیابی در سایت به آدرس: https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=1890&npt

    بیانات رهبری در دیدار با مسؤولان وزارت امور خارجه؛ 30/2/1402؛ قابل بازیابی در سایت به آدرس: https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=52860

    بیانات در دیدار رئیس و اعضای مجلس خبرگان رهبری، 14/6/1392؛ قابل بازیابی در سایت به آدرس زیر: https://farsi.khamenei.ir/memory-content?id=24232

    رساله استفتائات؛ قابل بازیابی در سایت به آدرس زیر: https://www.leader.ir/fa/book/226?sn=30804

    پیام به کنگره علمی بینالمللی امام رضا علیهالسلام، قابل بازیابی در سایت به آدرس زیر: 18/5/1363https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=8311.

    •