تحلیل مبانی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در پرتو هویت فرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان

2 گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

نقش عوامل معنوی و نرم­افزاریِ قدرت در پیروزی انقلاب اسلامی ایران بسیار برجسته است. چنانچه این انقلاب با حداقل عنصر خشونت و بدون نقش حمایتگرایانه دو ابرقدرت عصر و با تکیه بر منابع هویتی- فرهنگی خویش به پیروزی دست یافت و مدل مردم­سالاری دینی به عنوان هویت فرهنگی این نظام مطرح شد. مدلی که دو گفتمان مسلطِ لیبرالیسم غربی و سوسیالیسم شرقی را به چالش اساسی کشاند. پرسش اصلی این مقاله این است که استمرار حیات و استواری مبانی امنیتی- راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی معلول چه عواملی بوده است؟ فرضیه مقاله بر این مبنا قرارگرفته است که «هویت فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران» به عنوان مهم‌ترین مقوم راهبرد امنیتیِ واقع­گرا-عمل­گرای نظام ج.ا.ایران، عامل اصلی پایداری و تداوم این نظام در عرصه بین­المللی بوده است تا جائی که این هویت منحصر به فرد که مبتنی بر ارزش‌های معنوی- فرهنگی می­باشد امکان اشاعه آرمان­های انقلاب اسلامی را در فراتر از مرزهای­ ملی فراهم نموده است. مبنای این هویت فرهنگی،دین اسلام، آموزه­های مستنبط از قرآن یعنی «هنجارگرایی مبنایی»و «قدرت توحیدی» سرچشمه می‌گیرد که نمود و تبلور آن در آرا امام خمینی(ره) و آیت الله خامنه­ای نمایان است. نوشتار پیش­ رو بر مبنای خوانش تئودور آدورنو و ماکس هورکهایمر و با استفاده از روش توصیف نظری و تفسیری به دنبال اثبات فرضیه خویش است.

کلیدواژه‌ها


  القرآن الحکیم.
آدورنو،تئودور(1388) زیباشناسی انتقادی، ترجمه امید مهرگان، چاپ سوم، تهران: گام نو.
ارشاد، فرهنگ(1392)«یک ­متن سترگ فلسفی­اجتماعی، بازخوانی و نقد کتاب دیالکتیک­روشنگری: قطعات فلسفی»، پژوهشنامه­انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، سال سیزدهم، شماره 4، صص: 22-1.
استریناتی، دومینیک(1387) مقدمه­ای بر نظریه فرهنگ، ترجمه ثریا پاک­نظر، چاپ سوم، تهران: گام نو.
اسکاچپل، تدا‌(1382) «دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران»، ترجمه محمدتقی دلفروز، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره 19، صص: 142-119.
افتخاری، اصغر(1391) «مفهوم و جایگاه جنگ نرم در گفتمان انقلاب اسلامی»، مجله پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره 2، صص: 28-1.
الگار، حامد(1357) نیروهای مذهبی در ایران قرن بیستم، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو.
امام خمینی، روح‌الله(1385) صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امام خمینی،روح‌الله(1386)صحیفه نور، تهران: وزارت فـرهنگ و ارشـاد اسلامى.
 باتامور، تام(1373) مکتب فرانکفورت، ترجمه محمود کتابی، اصفهان: نشر پرسش.
بخشایش، احمد(1380) اصول علم سیاست، چاپ سوم، تهران: آوای نور.
 بشیریه، حسین(1372) «تاریخ اندیشه­ها و جنبش­های سیاسی در قرن بیستم: مارکسیسم فلسفی: هورکهایمر-آدورنو-بنیامین(6)»، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 69 و 70، صص: 23-14.
 پولادی، کمال(1388) تاریخ اندیشه سیاسی در غرب قرن بیستم، تهران: مرکز.
 جی، مارتین و هاری هوناگل(1358) جامعه­شناسی انتقادی: در راه شناخت مکتب فرانکفورت، ترجمه چنگیز پهلوان، تهران: نوید.
 رفیع، حسین؛ سید محمدجواد قربی و حسین دانش(1393) «منابع فرهنگی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی سند چشم‌انداز 1404»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 38، صص: 24-9.
 سریع­القلم، محمود(1386) فرهنگ سیاسی ایران، تهران: فرزان.
 سلیمی، حسین و علی اسمعیلی­اردکانی(1394) «منطق درونی نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت و معرفت­شناسی رهایی­بخش»، تاریخ پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دهم، شماره 4، صص: 140-111.
 شـهدادی، هرمز(1351) «تأملی در بـاب هـویت فرهنگی»، تهران، مجله فرهنگ و زنـدگی، شماره 9.
 صدیقی، کلیم(1375)، نهضت­های اسلامی و انقلاب اسلامی ایران، ترجمه سید هادی خسروشاهی، تهران: انتشارات اطلاعات.
 عالم، عبدالرحمن(1376) بنیادهای علم سیاست، تهران: نی.
 عشقی، لیلی(1379)، زمانی غیر از زمان­ها، ترجمه احمد نقیب‌زاده، تهران: انتشارات باز.
 علیخانی، علی­اکبر(1383) هویت در ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
 عمیدزنجانی، عباسعلی(1367) انقلاب اسلامی ایران و ریشه‌های آن، تهران، نشر کتاب سیاسی.
 عنایت، حمید(1377) «انقلاب اسلامی: مذهب در قالب ایدئولوژی سیاسی»، ترجمه امیرسعید الهی، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 137 و 138، صص: 42-51.
 فولر، گراهام(1377) قبله‌ عالم ژئوپلیتیک: ایران، ترجمه عباس مـخبر، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
گـیدنز، آنتونی(1376) جامعه‌شناسی، ترجمه‌ مـنوچهر صـبوری، تهران: نی.
 مارکوزه، هربرت(بی­تا) خرد و انقلاب، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: جاویدان.
مبلغی، عبدالمجید(1393) «نسبت زیباشناسی و عقلانیت ارتباطی منطق زیبایی­شناسانه عقلانیت ارتباطی در اندیشه هابرماس و نسبت آن با نقد قوه حکم کانت و هنر مدرن آدورنو»، پژوهش‌های فلسفی، شماره 15، 110-91.
 محمدی، منوچهر(1390) تحلیلی بر انقلاب اسلامی، تهران: امیرکبیر.
 مصلح، علی­اصغر و لیلا گل­یار(1388) «نظریه انتقادی فرانکفورت و نقد فرهنگ جدید»، پژوهش‌های فلسفی، شماره 214، صص: 148-135.
 ملکیان،مصطفی(1383) «هویت اصالت» در: هویت‌ و بحران هویت، به کوشش علی‌اکبر علیخانی، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجـتماعی جـهاد دانشگاهی.
 مورگنتا، هانس(1374) سیاست میان ملت­ها، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه.
 نجفی، موسی(1385) تکوین و تکون هویت ملی ایرانیان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
 نجم‌آبادی، افسانه(1377) «بازگشت به اسلام: از مدرنیسم به نظم اخلاقی»، ترجمه عباس کشاورز شکری، پژوهشنامه متین، شماره1، صص: 395-382.
هابرماس، یورگن(1375) «درهم تنیدگی اسطوره و روشنگری: ماکس هورکهایمر و تئودور آدورنو»، ترجمه سید علی مرتضویان، ارغنون، شماره 11 و 12، صص: 316-291.
 هورکهایمر، ماکس(1376) سپیده­دمان فلسفه تاریخ بورژوایی، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران: نی.
 هورکهایمر، ماکس(1389) خسوف خرد، ترجمه محمود اکسیری فرد، تهران: گام نو.
Adorno, teodor(1991) The cultural industry, ed J.M, Bernstein: London.
Adorno, teodor and max Horkheimer(1993) Dialectic of enlightenment, new york: continuum.
Adorno, teodor)1993) Theory of pseudo-culture, trans Deborch cook, telos, pp:15-38
Baragwanath, Nicholas(2015)»Musigology and critical theory: the case of Wagner, Adorno and Horkheimer«, music and letters, vol 87, pp: 52-71
Baldwin, Eset(1999) Introducing cultural studies, London: prentice hall
Brown ,C(1992) International Relations Theory:New Normative Approaches, New York:Columbia University Press.
Edwards, peter(2015) »convergences and discord in the correspondence between Lieti and Adorno«, Music & Letters, Vol 96, Published by Oxford University Press, pp: 228-258
Geuss, R(1981) The idea of a critical theory: Habermas and Frankfurt school, London: Cambridge university press.
Hill, C. W. (1997) International‌ business‌: Competing in the global market, chicago: Irwin.
Horkheimer, max(1972) Traditional and critical theory, new york: seabury.
Horkheimer, max(2004) Eclipse of reason, London and new York, continuum international publishing.
Martinson, Mattias(2012) »ontology of hell: reflections on the theodorw, Adornos reception of Soren Kierkegaard«, literature and theology, pp: 1-18
Mendieta, Eduardo(2007) »The Frankfurt School On Religion«, American Academy of Religion,  Volume 75,,Issue 1, pp: 236-239
Morgenthau, hans(1969) Politics among nations: power and peace, Edit: 3, new York.
Moussavi, Ahmand Kazim(2004), Shi’ite Ulama and Political Power, Maryland: IBEX Publishers.
Nasr, vali (2006) The Shia Revival: How Conflicts Within Islam Will Shape the Future, New York: Norton & Company.
Ofarrell, c(2005)Michel Foucault, London: sage
Tomlinson, John(2003) Globalization and Cultural Identity In the global, new york: polity press in association with black well publishing.
Ward, Graham(2005) cultural transformation and religious practice, Cambridge: Cambridge university press.
http://www.farsi.khamenei.ir
http://www.leader.ir
 
 
-                      آدورنو،تئودور(1388) زیباشناسی انتقادی، ترجمه امید مهرگان، چاپ سوم، تهران: گام نو.
-                      ارشاد، فرهنگ(1392)«یک ­متن سترگ فلسفی­اجتماعی، بازخوانی و نقد کتاب دیالکتیک­روشنگری: قطعات فلسفی»، پژوهشنامه­انتقادی متون و برنامه­های علوم انسانی، سال سیزدهم، شماره 4، صص: 22-1.
-                      استریناتی، دومینیک(1387) مقدمه­ای بر نظریه فرهنگ، ترجمه ثریا پاک­نظر، چاپ سوم، تهران: گام نو.
-                      اسکاچپل، تدا‌(1382) «دولت رانتیر و اسلام شیعی در انقلاب ایران»، ترجمه محمدتقی دلفروز، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال ششم، شماره 19، صص: 142-119.
-                      افتخاری، اصغر(1391) «مفهوم و جایگاه جنگ نرم در گفتمان انقلاب اسلامی»، مجله پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره 2، صص: 28-1.
-                      الگار، حامد(1357) نیروهای مذهبی در ایران قرن بیستم، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو.
-                      امام خمینی، روح‌الله(1385) صحیفه امام، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
-                      امام خمینی،روح‌الله(1386)صحیفه نور، تهران: وزارت فـرهنگ و ارشـاد اسلامى.
-                       باتامور، تام(1373) مکتب فرانکفورت، ترجمه محمود کتابی، اصفهان: نشر پرسش.
-                      بخشایش، احمد(1380) اصول علم سیاست، چاپ سوم، تهران: آوای نور.
-                       بشیریه، حسین(1372) «تاریخ اندیشه­ها و جنبش­های سیاسی در قرن بیستم: مارکسیسم فلسفی: هورکهایمر-آدورنو-بنیامین(6)»، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 69 و 70، صص: 23-14.
-                       پولادی، کمال(1388) تاریخ اندیشه سیاسی در غرب قرن بیستم، تهران: مرکز.
-                       جی، مارتین و هاری هوناگل(1358) جامعه­شناسی انتقادی: در راه شناخت مکتب فرانکفورت، ترجمه چنگیز پهلوان، تهران: نوید.
-                       رفیع، حسین؛ سید محمدجواد قربی و حسین دانش(1393) «منابع فرهنگی قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی سند چشم‌انداز 1404»، مطالعات انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 38، صص: 24-9.
-                       سریع­القلم، محمود(1386) فرهنگ سیاسی ایران، تهران: فرزان.
-                       سلیمی، حسین و علی اسمعیلی­اردکانی(1394) «منطق درونی نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت و معرفت­شناسی رهایی­بخش»، تاریخ پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دهم، شماره 4، صص: 140-111.
-                       شـهدادی، هرمز(1351) «تأملی در بـاب هـویت فرهنگی»، تهران، مجله فرهنگ و زنـدگی، شماره 9.
-                       صدیقی، کلیم(1375)، نهضت­های اسلامی و انقلاب اسلامی ایران، ترجمه سید هادی خسروشاهی، تهران: انتشارات اطلاعات.
-                       عالم، عبدالرحمن(1376) بنیادهای علم سیاست، تهران: نی.
-                       عشقی، لیلی(1379)، زمانی غیر از زمان­ها، ترجمه احمد نقیب‌زاده، تهران: انتشارات باز.
-                       علیخانی، علی­اکبر(1383) هویت در ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
-                       عمیدزنجانی، عباسعلی(1367) انقلاب اسلامی ایران و ریشه‌های آن، تهران، نشر کتاب سیاسی.
-                       عنایت، حمید(1377) «انقلاب اسلامی: مذهب در قالب ایدئولوژی سیاسی»، ترجمه امیرسعید الهی، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 137 و 138، صص: 42-51.
-                       فولر، گراهام(1377) قبله‌ عالم ژئوپلیتیک: ایران، ترجمه عباس مـخبر، چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
-                      گـیدنز، آنتونی(1376) جامعه‌شناسی، ترجمه‌ مـنوچهر صـبوری، تهران: نی.
-                       مارکوزه، هربرت(بی­تا) خرد و انقلاب، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: جاویدان.
-                      مبلغی، عبدالمجید(1393) «نسبت زیباشناسی و عقلانیت ارتباطی منطق زیبایی­شناسانه عقلانیت ارتباطی در اندیشه هابرماس و نسبت آن با نقد قوه حکم کانت و هنر مدرن آدورنو»، پژوهش‌های فلسفی، شماره 15، 110-91.
-                       محمدی، منوچهر(1390) تحلیلی بر انقلاب اسلامی، تهران: امیرکبیر.
-                       مصلح، علی­اصغر و لیلا گل­یار(1388) «نظریه انتقادی فرانکفورت و نقد فرهنگ جدید»، پژوهش‌های فلسفی، شماره 214، صص: 148-135.
-                       ملکیان،مصطفی(1383) «هویت اصالت» در: هویت‌ و بحران هویت، به کوشش علی‌اکبر علیخانی، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجـتماعی جـهاد دانشگاهی.
-                       مورگنتا، هانس(1374) سیاست میان ملت­ها، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه.
-                       نجفی، موسی(1385) تکوین و تکون هویت ملی ایرانیان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-                       نجم‌آبادی، افسانه(1377) «بازگشت به اسلام: از مدرنیسم به نظم اخلاقی»، ترجمه عباس کشاورز شکری، پژوهشنامه متین، شماره1، صص: 395-382.
-                      هابرماس، یورگن(1375) «درهم تنیدگی اسطوره و روشنگری: ماکس هورکهایمر و تئودور آدورنو»، ترجمه سید علی مرتضویان، ارغنون، شماره 11 و 12، صص: 316-291.
-                       هورکهایمر، ماکس(1376) سپیده­دمان فلسفه تاریخ بورژوایی، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران: نی.
-                       هورکهایمر، ماکس(1389) خسوف خرد، ترجمه محمود اکسیری فرد، تهران: گام نو.
-                      Adorno, teodor(1991) The cultural industry, ed J.M, Bernstein: London.
-                      Adorno, teodor and max Horkheimer(1993) Dialectic of enlightenment, new york: continuum.
-                      Adorno, teodor)1993) Theory of pseudo-culture, trans Deborch cook, telos, pp:15-38
-                      Baragwanath, Nicholas(2015)»Musigology and critical theory: the case of Wagner, Adorno and Horkheimer«, music and letters, vol 87, pp: 52-71
-                      Baldwin, Eset(1999) Introducing cultural studies, London: prentice hall
-                      Brown ,C(1992) International Relations Theory:New Normative Approaches, New York:Columbia University Press.
-                      Edwards, peter(2015) »convergences and discord in the correspondence between Lieti and Adorno«, Music & Letters, Vol 96, Published by Oxford University Press, pp: 228-258
-                      Geuss, R(1981) The idea of a critical theory: Habermas and Frankfurt school, London: Cambridge university press.
-                      Hill, C. W. (1997) International‌ business‌: Competing in the global market, chicago: Irwin.
-                      Horkheimer, max(1972) Traditional and critical theory, new york: seabury.
-                      Horkheimer, max(2004) Eclipse of reason, London and new York, continuum international publishing.
-                      Martinson, Mattias(2012) »ontology of hell: reflections on the theodorw, Adornos reception of Soren Kierkegaard«, literature and theology, pp: 1-18
-                      Mendieta, Eduardo(2007) »The Frankfurt School On Religion«, American Academy of Religion,  Volume 75,,Issue 1, pp: 236-239
-                      Morgenthau, hans(1969) Politics among nations: power and peace, Edit: 3, new York.
-                      Moussavi, Ahmand Kazim(2004), Shi’ite Ulama and Political Power, Maryland: IBEX Publishers.
-                      Nasr, vali (2006) The Shia Revival: How Conflicts Within Islam Will Shape the Future, New York: Norton & Company.
-                      Ofarrell, c(2005)Michel Foucault, London: sage
-                      Tomlinson, John(2003) Globalization and Cultural Identity In the global, new york: polity press in association with black well publishing.
-                      Ward, Graham(2005) cultural transformation and religious practice, Cambridge: Cambridge university press.
-                      http://www.farsi.khamenei.ir
-                      http://www.leader.ir