جریان سازی مذهبی آذربایجان در تحولات سیاسی ایران معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه تبریز

چکیده

تاریخ گواهی می­دهد هیچ منطقه‌ای از ایران به اندازه آذربایجان دست­خوش حوادث نشده است. آذربایجان مقاطع مهمی از تاریخ معاصر ایران را مرکزیت داشته و با پیشتازی در تحولات سیاسی کشور مسیر تاریخ ایران را تحت تاثیر داشته است. پژوهش حاضر به منظور تبیین عوامل سازنده حضور آذری­ها و مبارزات آنان، در صدد پاسخ به این سوال است که چه عاملی محرک اصلی مردم آذربایجان برای اقدامات سیاسی و انقلابی بوده است؟ بدین منظور با استفاده از روش کتابخانه­ای و بهره بردن از تاریخ شفاهی و آرشیو مجلات، تحولات اجتماعی بزرگ همانند قیام تنباکو، نهضت مشروطه، مقابله با فرقه دمکرات، قیام 29 بهمن 1356، دفع غائله خلق مسلمان و حماسه دی 1388 را مطالعه کرده و با ذکر شواهدی به این نتیجه رسیدیم که مهم­ترین عاملی که در طول یک قرن گذشته آذربایجان را در عرصه سیاسی ایران نگه داشته است انگیزه­های مذهبی بوده است و در مقابل هر گونه مبارزه یا حرکت سیاسی که در آذربایجان با هر انگیزه­دیگر به وجود آمده با مخالفت مردم مواجه شده و به شکست انجامیده است.

کلیدواژه‌ها


اباذری، عبدالرحیم(1380)، خاطرات فقیه اخلاقی آیت الله احمدی میانجی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
اسکندری، ایرج(1372) خاطرات، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی
اصفهانی کربلایی، شیخ حسن(1382)، تاریخ دخانیه، به کوشش رسول جعفریان، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
اعتمادالسلطنه (صنیع الدوله، محمدحسن)(1356) روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، چاپ سوم
امام خمینی(ره)، سیدروح­الله(1381)، صحیفه نور، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
امیرخیزی، اسماعیل(1356)، قیام آذربایجان و ستارخان، تبریز، کتابفروشی تهران
انزابی، احمدحسین(1395)، مصاحبه شفاهی با دکتر احمدحسین انزابی از مبارزان دوران انقلاب و فرزند آیت الله انزابی
بشیری، احمد(1363)، کتاب آبی، تهران، نشر نو، چاپ چهارم
بنابی، عبدالحمید(1394)، مصاحبه شفاهی با آیت الله عبدالحمید بنابی از حاضران در قیام تبریز در 29 بهمن 1356
پرغو، محمدعلی(1395)، مصاحبه شفاهی با دکتر محمدعلی پرغو از مبارزان دوران انقلاب، استاد دانشگاه تبریز و جانباز دفاع مقدس
حیدری، اصغر(1388)، حزب خلق مسلمان ایران از ظهور تا سقوط، تهران، شرکت انتشارات کیهان
رزمی، ماشاءالله(2000)، آذربایجان و جنبش طرفداران شریعتمداری، سوئد، استکهلم، تریبون
شیرخانی، علی(1378)، حماسه 29 بهمن تبریز، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی
طاهرزاده بهزاد، کریم(1390)، قیام آذربایجان در انقلاب مشروطیت ایران، تهران، انتشارات اقبال، چاپ سوم
عافیت، محمد رضا(1352)، سردار ملی ستارخان، تبریز، اندیشه
فووریه، ژوآنس(1385)، سه سال در دربار ایران، ترجمه عباس اقبال آشتیانی، تهران، نشر علم
کسروی، احمد(1384)الف، تاریخ مشروطه ایران، تهران، موسسه اتشارات نگاه، چاپ دوم
کسروی، احمد(1384)ب، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، تهران، موسسه اتشارات نگاه
لمبتون، آن کترین سواین فورد(1363)، سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام، ترجمه یعقوب آژند، تهران، امیرکبیر
مخبر السلطنه(هدایت، مهدیقلی)(1363)، خاطرات و خطرات، تهران، زوار
مرادی مراغه­ای، علی(1388)، از زندان رضاخان تا صدر فرقه دمکرات آذربایجان،تهران، نشر اوحدی، چاپ چهارم
مستوفی، عبدالله(1371)، شرح زندگانی من؛ تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، تهران، زوار، چاپ سوم
معتضد، خسرو(1375)، درون ارتش شاه، نشر البرز
نوایی، عبدالحسین(1361)، ش‍رح‌ ح‍ال‌ ع‍ب‍اس‌ م‍ی‍رزا م‍ل‍ک‌آرا، تهران، انتشارات بابک
-آرشیو رزونامه کیهان
-آرشیو روزنامه ایران
-آرشیو روزنامه وطن امروز
-آرشیو روزنامه اطلاعات
-گزیده­هایی از نشریه خلق مسلمان
-سایت مقام معظم رهبری،27/10/1396
-سایت رجانیوز 6/8/1396
 
James Tully(1988), Meaning and Context: Quentin kinner and His Critics , NewJersey: Princeton University Press