تاثیر درآمدهای نفت بر روند دولت سازی در دوره پهلوی اول

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری علوم سیاسی- جامعه شناسی سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

   این مقاله بر آن است تا تبیین نماید در آمد نفتی در دوره پهلوی اول چگونه بر روند دولت سازی تاثیر گذار بوده است؟ فرضیه اصلی مقاله این است که فرایند دولت سازی در این دوره، آمرانه و به شکل شبه مدرنیستی و در نتیجه اضافه شدن درآمدهای نفتی به منابع دولت صورت گرفت و برهمین اساس توسط جامعه پذیرفته نشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که با روی کار آمدن رضا شاه قیمت نفت به شکل قابل توجهی بالا رفت، درآمدهای نفت با تامین منابع مادی دولت سازی در کنار دیگر منابع برای کشور ایران به روند ساخته شدن دولت در چهار حوزه تامین نظم،  توسعه دستگاه بورکراسی،  نهاد سازی و توسعه گرایی را تسهیل و تسریع کرده اما به جهت خودکامگی، رضاشاه نتوانست توازن منطقی لازم میان حوزه‌های مختلف ساخته شدن دولت پدید آورد. در نتیجه دولت سازی در دوره پهلوی اول به شکل شبه مدرنیستی شکل گرفته و در نهایت شکست خورد. روش تحقیق در این مقاله توصیفی-تحلیلی و تاریخی است بدین ترتیب که داده ها به شکل کتابخانه‌ای و از طریق فیش برداری جمع آوری و تجزیه و تحلیل می شوند.

کلیدواژه‌ها


-آبراهامیان، یرواند (1376)، مقالاتی در جامعه شناسی سیاسی ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، نشر پردیس دانش.
-آبراهامیان، یرواند (1389)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری و محسن مدیر شانه چی، تهران، نشر مرکز
-آزاد ارمکی، تقی، نصرتی نژاد، فرهاد(1389)، تبیین جامعه شناختی شکل گیری دولت مطلقه مدرن در ایران، مسائل اجتماعی ایران،  شماره 1، صص7-36
-اتابکی، تورج(1385)، تجدد آمرانه :جامعه و دولت در عصر رضاشاه، تهران، نشر ققنوس
-احمدی، حمید (1379)، قومیت و قوم گرایی در ایران، افسانه و واقعیت، تهران، نشر نی
- ازغندی، علیرضا(1377)، ارتش و سیاست،  تهران، نشر قومس
- اسمیت، بنیامین(1389)، نفت توسعه دیر هنگام و انقلاب، ترجمه سعید میرترابی، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق
-اکبری، محمدعلی(1381)، تبارشناسی هویت ایرانی قاجاریه و پهلوی اول، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
-امام جمعه زاده، جواد، اسماعیلی، حمیدرضا(1392)، «بررسی سیاست های دنیوی ساز در دوره پهلوی اول»، فصلنامه علمی-پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، سال هفتم، شماره 22، صفحه 64-45
-امینی، علیرضا، ابوالحسن شیرازی، حبیب الله (1385)، تحولات سیاسی اجتماعی ایران از قاجاریه تا استقرار رضاشاه، ج2، تهران نشر قومس
- باربر، جولیان، (1363)، اقتصاد ایران از سال 1279 تا 1349، تهران، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی
- بشیریه، حسین(1384)، موانع توسعه سیاسی در ایران،  انتشارات گام نو
-تیلی، چارلز (1385)، انقلاب های اروپایی، بررسی تحلیل پانصد سال تاریخ سیاسی اروپا 1992-1492، ترجمه بهاءالدین بازرگانی میدانی، تهران، نشر کویر
-حاجی یوسفی، امیر محمد (1377)، استقلال نسبی دولت با جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران، مطالعات راهبردی، شماره 2
-دیگار، ژان پیر، برنارد هورکارد، و یان ریشار(1378)، ایراندرقرنبیستم، ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی، ج 2، ، تهران: انتشارات البرز.
- رحمانی زاده دهکردی، حمیدرضا، زنجانی، محمد مهدی(1395)، «دولت مدرن و خودکامگی(بررسی موردی رضاشاه)»، فصلنامه دولت پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال دوم، شماره 6، صفحات 212-175.
- زرین کوب، روزبه و محمدرضا پاشازانوس(1390)، «نظام سیاسی ساسانی و نظریه پاتریمونیال به دولت بوروکراتیک ماکس وبر».پژوهش های تاریخی.س 3. ش 3. صفحات 112-99.
-سینائی، وحید(1384)، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران، تهران: نشر کویر.
-سوداگر، م(1357)، رشد روابط سرمایه داری در ایران مرحله انتقالی1342-1304، تهران، نشر پازند
-سینایی، وحید(1384)،  دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران (1357-1299)، تهران، نشر کویر
-عاقلی، باقر (1377)، تیمور تاش در صحنه سیاسی ایران، تهران، انتشارات جاویدان
-عظیمی، فخرالدین(1374)، بحران دموکراسی در ایران (1332-1320)، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، بیژن نوذری، تهران، نشر البرز
-علم، محمد رضا، دشتی،  فرزانه، میرزائی، بیژن(1393)، برنامه تجدد و نوسازی ایران در عصر رضاشاه پهلوی، تحقیقات تاریخ اجتماعی، تهران، سال چهارم، شماره یک بهار و تابستان، پیاپی(7).صفحات 61-86
-عنبرانی، عطا(1397)، فرایند نهادینه شدن دولت ملی در ایران باتاکید بر سیاستهای رضاشاه (1320-1304)، پایان نامه دوره دکتری
-غنی، سیروس (1377)، بر آمدن رضاخان و برافتادن قاجارها و نقش انگلیسی ها، ترجمه حسن کامشاد، تهران، انتشارات نیلوفر
- فرزانه پور، حسین؛ فیضی، سودابه و پیمان زنگنه(1397)، «تاثیر فرهنگ پاتریمونیالیستی بر توسعه فرهنگی دوره قاجاریه و پهلوی؛ گسست یا تداوم، رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 43، صفحه 160-137.
-فوران، جان(1386)، مقاومت شکننده :تاریخ تحولات اجتماعی ایران ترجمه احمد تدین، تهران، نشر رسا
-فوران، جان(1378)، مقاومت شکننده :تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال های پس از انقلاب اسلامی، ترجمه احمد تدین، انتشارات رسا
-کاتوزیان، محمد علی (همایون)(1390)، اقتصاد سیاسی ایران،  ترجمه محمد رضا نفیسی، کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز، چاپ هشتم
-کاتوزیان، محمد علی همایون(1380)، دولت و جامعه در ایران:انقراض قاجار و استقرار پهلوی، تهران، نشر مرکز اسناد
-کدی، نیکی(1381)، ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران، نشر ققنوس
-کرونین، استفان(1377)، ارتش و حکومت پهلوی، ترجمه غلامرضا علی بابایی، تهران، نشر خجسته
-ماتی، رودی (1383)، آموزش و پرورش در دوره رضاشاه، استفانی کرونین :رضاشاه و شکل گیری ایران نوین، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران، جامی
-ملایی، اعظم ؛ازغندی، علیرضا(1390)، دولت – ملت سازی ایرانی :تداوم تاریخی یا تغییرات سیاسی، فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، شماره 15، صص144-151
- میرترابی، سعید(1393)، اقتصاد سیاسی نفت و مسائل نفت ایران، تهران، نشر قومس
- میلسپو، آرتور(2536)، ماموریت آمریکائی‌ها در ایران، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران، نشر پیام
-یزدانی، سهراب، شجاعی دیوکلائی، سید حسن(1388)، تاثیر تمرکز گرایی بر اقتصاد سیاسی عصر پهلوی اول، تاریخ ایران، تهران، شماره3، پیاپی(5/61)
-یوسف جمالی، محمد کریم، بیژنی، مسلم(1393)، سیر تکوینی دولت مطلقه مدرن در ایران، پژوهش های سیاسی، شماره 10
- British Minister For The Foreign Office, Annual Report For 1934,F.0.371/Persia 1945.34-18995.
- Luciani, Giacomo(1987),allocation vs.production states:"a theoretical framework".in hazem Beblaw;and Giacomo Luciani.eds,the arab state , newyork :Groom Helm.
-Mahdavy,Hussein(1970),the patterns and problems of economic development in Rentier state : the case of Iran,in M.A.cook , ed,studies in economic history of the middle east ,London :oxforduniversity press.
-Okrahlik,Gwenn(1999),Rentier wealth , unruly law and the rise of opposition comparative politics No.31.
-Smith,Benjamin and Joseph Kraus(2005),democracy despite oil:transition and consolidation in latinamerican and Africa " prepared for presentation at the annual meeting of the American political science association.