نقش فضای مجازی در توسعه سیاسی در ایران براساس نظریه کنش ارتباطی هابرماس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجویی دکتری علوم سیاسی- مسائل ایران ، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، ایران

چکیده

نظریه کنش ارتباطی هابرماس که ناظر بر شکل گیری فضای عمومی است به صورت یک وضعیت ایده‌آل در توسعه سیاسی در نظر گرفته می‌شود. شکل گیری وضعیت ایده آل گفت‌و‌گو و به هم خوردن نظم سیاسی پیشین ناشی از کنش ارتباطی سنتی بستری است که می‌تواند بر شاخص‌های توسعه سیاسی در جوامع، یعنی نقش جامعه در ساخت قدرت سیاسی، مشارکت اجتماعی و آزادی‌های فردی تأثیرگذار باشد. در این رابطه توسعه فضای مجازی مثابه ساختار ارتباطی جدید نقش مهمی در توسعه سیاسی دارد. هدف از مقاله حاضر، بررسی نقش فضای مجازی به عنوان زمینه جدید کنش ارتباطی بر توسعه سیاسی از گذر نظریه کنش ارتباطی هابرماس است. این مقاله با بررسی دیدگاه هابرماس در خصوص حوزه عمومی به عنوان نقطه عزیمت نظریه کنش ارتباطی نقش آن را  بر شاخص‌های سه گانه توسعه سیاسی در بستر فضای مجازی تحلیل کرده و با روش توصیفی-تحلیلی به این نتیجه دست یافته که با توسعه فضای مجازی کنش ارتباطی و فضای عمومی هابرماس از حالت ایده الیستی خارج شده و شکل گیری آن و تأثیرگذاری نقش جامعه در ساخت قدرت سیاسی و افزایش مشارکت اجتماعی و آزادی فردی در قالب رخ دادهای اجتماعی امکان پذیر است که در توسعه سیاسی جوامع نقش موثری دارد.

کلیدواژه‌ها


-                      اکبری تبار، علی اکبر؛ اسکندری پور، ابراهیم (1392) رسانه‌های اجتماعی و شبکه‌های اجتماعی مجازی، تهران: موسسه فرهنگی هنری تقارب و تبادل فرهنگی.
-                      جعفری، علی؛ روحانی، مهدی (1393) بررسی نقش اینترنت در توسعه سیاسی، فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، سال 21، شماره 1، صص123-142.
-                      حاتمی، محمدرضا؛ روشن چشم، حامد (1391) ماهیت رویکرد میان رشته‌ای در حوزه علوم انسانی با تاکید بر اندیشه‌های هابرماس، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، دوره پنجم، شماره 1، صص 99- 115.
-                      حاتمی، محمدرضا؛ روشن چشم، حامد (1390) راهکار همگرایی رشته‌های علمی در مطالعات میان رشته ای، فصلنامه مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، دوره سوم، شماره 4، صص 45- 59.
-                      خانیکی، هادی؛ اتابک، محمد؛ عزیزی، فرید (1396) تحلیل وضعیت شبکه‌های اجتماعی مجازی در ایران با رویکرد حوزه عمومی هابرماس ( مورد مطالعه چند گروه فیس بوک)، فصلنامه مطالعات فرهنگ و ارتباطات، دوره هجدهم، شماره 37، صص 101-130.
-                      خانیکی، هادی؛ بابائی، محمود (1390) تأثیر سازوکارهای ارتباطی اینترنت بر الگوهای تعامل کنشگران فضای سایبر ایران، فصلنامه علمی-پژوهشی علوم اجتماعی، شماره 56، صص 73-115.
-                      روشن چشم، حامد (1396) تحول شرایط اجتماعی و مناسبات قدرت در بستر تحولات ارتباطاتی در ایران امروز، پایان نامه دوره دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
-                      رضاییان، مجید (1393) شبکه‌های اجتماعی؛ چالش در تعریف افکارعمومی، فصلنامه رسانه، شماره 94، صص 79-91.
-                      قانعی راد، محمد امین؛ جنادله، علی (1394) رویکردهای متعارض درباره تکوین حوزه عمومی در فضای مجازی، فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، شماره 1، صص 29-68.
-                      قوام، عبدالعلی (1371) توسعه سیاسی و تحول اداری، تهران: نشر قومس.
-                      قوام،عبدالعلی(1373)،سیاست‌های مقایسه‌ای ،تهران: انتشارات سمت.
-                      قوام،عبدالعلی(1374)،نقد نظریه‌های نوسازی و توسعه سیاسی در جهان سوم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
-                      مهدوی، محمد مصدق؛ مبارکی، محمد (1385) تحلیل نظریه کنش ارتباطی هابرماس، فصلنامه علمی و پژوهشی علوم اجتماعی، سال دوم، شماره هشتم، صص 1 تا 21.
-                      میناوند، محمد قلی (1387) مقدمه‌ای بر اینترنت و توسعه سیاسی (حوزه عمومی در فضای سایبرنتیک)، فصلنامه سیاست ( مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی)، دوره 38، شماره 2. صص 119-146.
 
-                      نوذری، حسینعلی (1389) بازخوانی هابرماس ( در آمدی بر آراء اندیشه‌های یورگن هابرماس)، تهران: نشر چشمه.
-                      هابرماس، یورگن(1382) تحول ساختاری حوزه عمومی، ترجمه جمال محمدی، تهران: نشر افکار.
-                      Abramson, J.R. & Artenton, F.C. et al. (1998). The Electronic Common Wealth: The Impact of New Media Technologies on Democratic Polotics. New York.
-                      Bolton, Roger (2005) Habermas's Theory of Communicative the Theory of Social Capital, Department of Economics and Center for Envirnmental Studies Williams College.
-                      Babbie, Earl (2006) The Practice of Social research, 11th edition, Belmont: Wadsworth.
-                      Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2007), Social network sites: definition, history, and scholarship, Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1: 210-230)
-                      Cavelty, M. D. (2007). Cyber-Security and Threat Politics; US Efforts to Secure the Information Age. New York: Routledge.
-                      Edgar, Andrew (2006). Habermas: The key concept, first Published, London and New York: Rutledge.
-                      Frodeman, R Thompson Klein, J. Mitcham, C, y Tuana, N.(2007). Interdisciplinary studies in science, technology and society: New directions: Science, Humanities, Policy, Technology in Society, Vol. 29, PP, 145-152.
-                      Gardner, H. (2000). The disciplined Mind. New York: John Wiley & Sons.
-                      Gardner, H. (2000). The disciplined Mind. New York: John Wiley & Sons.
-                      Habermas, J.1998. The Philosophical Discourse of Modernity, translated by Frederich Lawrence, tenth printing, Cambridge: MIT Press.
-                      Habermas, J.1984. Theory of Communicative Action, Vol.1, translated by Thomas McCarthy, Boston: Press.
-                      Habermas, J.1972. Knowledge and Human Interests, translated by Jeremy.j. Shapiro, LondonAction and: Heinemann Press.
-                      Lyotard, J.F. (2003). The Postmodernism condition in from modernism to Postmodernism: anontology. Oxford: Blackwell.
-                      سایت مرکز آمار ایران؛ www.amar.org.ir