نظریه دولت در ایران پس از انقلاب: خوانشی جماعت ‏گرایانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

موضوع مقاله حاضر، بررسی نظریه دولت در ایران بعد از انقلاب و امکان سنجی تئوریک آن با نظریه «جماعت‏گرایانه» است. به عبارت دیگر، بررسی جایگاه و نقش دولت در مکتب فکری جماعت­گرایی با کاربست آن در ایران پس از انقلاب موضوعی است که این مقاله قصد بررسی آن را دارد. سئوال اصلی این پژوهش این است که دولت جمهوری اسلامی با شاخصه‏های خاص از جمله نظریه ولایت فقیه، تا چه میزان با تئوری جماعت‏گرایانه انطباق دارد؟ فرضیه اصلی تحقیق این است که دولت عصر جمهوری اسلامی با تاکید بر شاخص‏هایی همچون آزادی، عدالت اجتماعی و تلاش برای هدایت انسان ایرانی به سوی خیر، با نظریه مذکور از دولت همخوانی دارد. جماعت­گرایان معتقد به اندیشه­ دولت کمال­گرا هستند که متضمن هدایت اخلاقی افراد در چارچوب سنت­های فرهنگی اجتماع خود می‏باشند. نتایج تحقیق نشان می‏دهد که دولت در عصر جمهوری اسلامی با شاخص‏هایی همچون اعتقاد به خاستگاه‏ غیرفردی، فضیلت‏گرایی و در پیش‏گرفتن سیاست‏های معطوف به خیر عمومی و عدالت اجتماعی در چارچوب تئوری جماعت‏گرایانه حرکت کرده است. روش تحقیق در این پژوهش کیفی از نوع توصیفی-تحلیلی است و داده‏ها به شیوه کتابخانه‏ای و از طریق فیش‏برداری از منابع مختلف گردآوری شده‏اند.

کلیدواژه‌ها


اوزر، آتیلا (1401)، دولت در تاریخ اندیشه­ غرب، ترجمه­ عباس باقری، نشر فرزان روز، چاپ چهارم، تهران.
توحیدفام، محمد(1381)، دولت و دموکراسی در عصر جهانی‏شدن، تهران: نشر روزبه.
توسلی­رکن­آبادی، مجید و دیگران (1398)، درآمد­ی بر مناظره­ی لیبرال‌ها و جماعت­گرایان در فلسفه­ی سیاسی معاصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
تیندر، گلن (1394)، تفکر سیاسی، ترجمه­ی محمود صدری، تهران: انتشارات علمی-فرهنگی.
حقیقت، سید صادق (1399)، «نقد موج‏های جماعت‏گرایی به لیبرالیسم»، فصلنامه عملی رهیافت‏های سیاسی و بین‏المللی، شماره 3، صص 94-71.
خمینی، روح‏الله (1991)، صحیفه امام خمینی(ره)، ج 9 الی 29، موسسه تنظیم نشر آثار امام خمینی(ره)، چاپ بیستم.
رکابیان، رشید؛ لک‏زایی،نجف (1395)، «نظریه دولت مطلوب در اندیشه امام خمینی(ره)»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی، سال ششم، شماره 19، صص 141-121.
عزیزی، سیدمجتبی؛ نوری ساری، حجت‏الله (1394)، «شاخصه‏های اصلی اجتماع‏گرایی سندل بر اساس دو مفهوم سعادت و آزادی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دهم، شماره چهارم، صص 164-141.
کیمیلیکا، ویل (1396)، درآمدی بر فلسفه­ی سیاسی معاصر، ترجمه­ی میثم بادامچی و محمد مباشری، تهران: نشر نگاه معاصر.
مارش، دیوید، استوکر، جری (1399)، روش و نظریه در علوم سیاسی، مترجم: امیرمحمد حاجی یوسفی، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مجیدی، حسن؛ فرهادی، روح‏الله (1395)، «تبیین نسبت اخلاق و سیاست در برنامه‏های توسعه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه عملی-پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، سال دهم، شماره 36، صص 122-99.
نقیب­زاده، احمد (1380)، درآمدی بر جامعه­شناسی سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
 نوروزی، محمدجواد (1380)، نظام سیاسی اسلام، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
نوری، مختار(1396)، «چهار روایت جماعت‏گرایانه در فلسفه سیاسی معاصر»، فصلنامه سیاست، شماره 15، صص 109-91
نوری، مرتضی (1395)، «نقد جماعت‏گرایی بر لیبرالیسم و ارزیابی آن از منظر رچارد رورتی»، پژوهش‏های فلسفی، سال دهم، شماره 19، صص444-409.
وینسنت اندرو (1389)، نظریه‏های دولت، مترجم: حسین بشریه، تهران: نشر نی.
هاروی، دیوید (1400)، تاریخ مختصر نئولیبرالیسم، ترجمه­ی محمود عبدالله­زاده، تهران: نشر دات.
هاشمی، سید محمد (1384) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، حاکمیت و نهادهای سیاسی، ج اول، نشر میزان، چاپ دهم.
همپتن، جین (1385)، فلسفه­ی سیاسی، ترجمه­ی خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
هیوود، اندرو (1385)، مفاهیم کلیدی در علم سیاست، ترجمه­: حسن سعید کلاهی و عباس کاردان، تهران: شرکت سهامی انتشارات علمی و فرهنگی.
Dunleavy, Patrick and Brendan O’ Leary (1987), Theories of the State, London: Macmillan Press.
Durin, Guillaume (2007), « Amitai Etzioni et Michael Walzer face aux relations internationales », Etudes internationales, vol. 38, no 1,‎ 2007, p. 71.
Macintyre, Alasdair (1988), Whose Justice,Which Rationality? London: Duckworth.
Sandel, Michael J. (1996), Democracy's Discontent, America in Search of a Public Philosophy, Cambridge: Bekknap Press of Harvard University Press.