سیاستگذاری‌های جمهوری اسلامی ایران در حوزه محیط زیست در ایران پس از انقلاب و رویکرد حقوقی به ارزیابی پیامد های زیست محیطی دریاچه ارومیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، حقوق بین الملل عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب،تهران، ایران

2 استادیار، حقوق بین الملل عمومی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد دماوند، تهران

چکیده

در مقاله حاضر تلاش می‏شود تا با تمرکز بر مورد دریاچه ارومیه، سیاستگذاری‌های ج.ا.ایران در ارتباط با مسائل محیط زیست به طور کلی و دریاچه مذکور به طور خاص مورد بررسی قرار گیرند. در این زمینه، با ارائه گزارشی از بروز مجموعه‏ای از بحران‏های جدی در اکوسیستم دریاچه ارومیه در سال‌های اخیر، این سوال مطرح می‏شود که دولت ج.ا. ایران چه رویکرد حقوقی در مورد چنین پیامدهایی اتخاذ نموده است؟ بدین منظور در مقاله حاضر، علاوه بر اسناد بین‏المللی –کنوانسیون رامسر- که دولت ایران به آنها متعهد شده است، اسناد فرادستی ج.ا.ایران به عنوان قوانین راهبردی محیط زیست مطالعه می‏شوند. در این پژوهش فرض بر این است که دریاچه ارومیه که حیات گیاهی، جانوری و انسانی گسترده‏ای پیرامون آن وجود دارد، نیازمند یک سیاستگذاری کلان در حوزه قانونگذاری، اجرایی و قضایی است که می‏بایست به صورت یک برنامه اقدام ضرب الاجلی در دستور کار تمام نهادهای ذیر‏بط به طور هماهنگ قرار گیرد. چرا که علی‏رغم این ضرورت، نتایج پژوهش حاکی از عدم درک اهمیت مسئله، سوء مدیریت، کم‏کاری و عدم همکاری بین دستگاه‌های ذیربط از یک طرف و نیز عدم پاییندی به تعهدات حقوقی چه در ارتباط با قوانین و اسناد بالادستی ملی و چه اسناد بین‏المللی در زمینه نجات دریاچه است. این مقاله با استناد به اسناد و منابع کتابخانه‏ای و به روش کیفی از نوع تحلیلی و توصیفی است.

کلیدواژه‌ها


الف.منابع فارسی
احمدی، سیروس؛ محمد، اکبرزاده (1397)، «پیامدهای سیاسی-امنیتی خشک شدن دریاچه ارومیه»، فصلنامه ژئوپولیتیک، شماره سوم، صص 95 تا 127.
اسکندری، امیرسامان (1395)، «نگاهی به برنامه ششم توسعه؛ سهم آب، کشاورزی و محیط زیست»، پایگاه صنعت غذا و کشاورزی (اگروفودنیوز)، 15 مرداد 1395. سایت:
https://agrofoodnews.com/%
بهرامی، جمیل؛ زارعی، مهنا؛ فتحی، شادی (1395)، «دریاچه ارومیه، بحران، راه‏های نجات و مدیریت منابع آب»، ششمین کنفرانس ملی مدیریت منابع آب.
جعفرپور رودسری، ربابه (1390)، کنوانسیون رامسر و نقش آن در استفاده معقول و پایدار از تالاب‌های ایران، پایان‏امه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده حقوق.
جهانگرد، اسفندیار (1397)، «محیط زیست و برنامه‏های توسعه در ایران»، دوفصلنامه اقتصاد محیط زیست و منابع طبیعی، شماره 2، صص 105 تا 142.
خدائی قشلاق، فاطمه؛ روستایی، شهرام؛ مختاری، داوود (1399)، «پایش روند بیابان‏زایی در محدوده پیرامونی دریاچه ارومیه (2000 تا 2017)»، نشریه جغرافیا و برنامه‏ریزی محیطی، شماره 79، صص 21 تا 40.
رمضانی قوام‏آبادی، محمد حسین و سنایی‏پور، سعید (1392)، «بررسی حقوقی پایبندی به تعهد استفاده معقول از دریاچه ارومیه با تاکید بر کنوانسیون رامسر»، فصلنامه مطالعات حقوقی، شماره 4، صص 109 تا 140.
سازمان حفاظت از محیط زیست، پروژه الگوسازی مشارکت مردم برای احیای دریاچه ارومیه
سازمان حفاظت محیط زیست (1389)، برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیه، تهران، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.
سایت طرح حفاظت از تالاب‌های ایران، مرکز پژوهش‏های مجلس شورای اسلامی، 1398.
طرح حفاظت از تالاب‌های ایران (http://www.wetlandsproject.ir/#4thpage).
قالیباف، محمدباقر؛ اطاعت، جواد؛ محمدی، حسین؛ موسوی، زهرا (1936)، «برنامه‏های توسعه در ایران و مشکلات زیست محیطی دریاچه ارومیه»، نشریه پژوهش‏های جغرافیای سیاسی، شماره 7،  صص 1تا 29.
مجنونی توتاخانه، علی؛ حیدری ساربان، وکیل؛ مفرح‏بناب، مجتبی (1396)، «بررسی اثرات خشکسالی دریاچه ارومیه‏ی ارومیه بر تغییرات تاب‏آوری سکونت‏گاه‏های روستایی»، Journal of Research and Rural Planning، شماره 20، صص 69 تا 90.
مولایی، آیت (1399)، «چالش‏های راهبرد حقوقی احیای دریاچه ارومیه»، نشریه مجلس و راهبرد، شماره 104، صص 69 تا 93.
 
-“LAC OURMIA”, Encyclopedia Universalis (5 avril 2019)
- Boudes, Philippe (2008), « L'environnement, domaine sociologique : la sociologie française risque de l'environnement » : https://hal.parisnanterre.fr/tel-00293000v1
- Bowman, M. J. (1995), “The Ramsar Convention Comes of Age”, Netherlands International Law Review, XLII, 1995, available at: www.ramsar.org/documents.
- Castelier, Sebastien (2016), “La disparition du lac d’Ourmia à l’origine de troubles en Iran”, Middle East Eye, Edition française.
- Kabine, Komara (2018), L'eau, enjeu vital des relations internationales, Paris: Cherche Midi.
- Kavianirad, M (2011), “Processing the Concept of Environmental Security (the Relationship of Security and Ecology)”, Geopolitics Quarterly, Vol. 7, No. 3.
-. Royal C. Gardner, Royal C. and Kim Diana Connolly (2007), “The Ramsar Convention on Wetlands: Assessment of International Designations within the United States”, Environmental Law Reporter, 2007.