آسیب شناسی سیاست گذاری درباره زنان سرپرست خانوار در ایران پس از انقلاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی جامعه شناسی گرایش اقتصاد و توسعه، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،ایران

2 دانشیارگروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 استادیارگروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران

چکیده

هدف مقاله حاضر بررسی آسیب شناسانه سیاستگذاری‏های کلان در خصوص زنان سرپرست خانوار است. مقاله به دنبال پاسخ به این سوال است که سیاستگذاری‏های پس از انقلاب در ارتباط با زنان سرپرست خانوار، از نظر آسیب شناسی چگونه است؟ فرضیه مقاله  می گوید سیاستگذاری در این حوزه مبتنی بر عدالت اجتماعی، توانمندسازی زنان و تبعیض مثبت است با این­حال در حوزه­هایی همچون کم توجهی به سیاستگذاری فرهنگی، عدم تعریف واحد و نبود یک رویکرد همه جانبه گرایانه و موازی کاری نهادی دارای آسیب می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد سیاستگذاری‏ها در طول نیم قرن اخیر، در راستای ارائه حمایت‏های موثر، به خصوص در عرصه اقتصادی روشن و صریح بوده‏اند، با این وجود، در پنج بعد قابل آسیب‏شناسی هستند و به نظر می‏رسد که به مثابه مولفه‏ای مهم در کند شدن روند توانمندسازی و یا اجرای عدالت اجتماعی نقش بازی کرده‏اند. فقدان یک تعریف واحد از زنان سرپرست خانوار، عدم رهیافت همه‏جانبه گرایانه و یا دیرهنگام به مسئله توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، تاکید بر سیاست‏های اقتصادی و کم‏توجهی به سیاستگذاری‏های فرهنگی؛ تعدد و تکرار قوانین و ایجاد نهادهای موازی‏کار؛ عدم اجرا و یا تاخیر در اجرای قوانین و مقررات مصوب در این آسیب‏شناسی شناخته‏ شده‏اند. به نظر می‏رسد برای بهبود وضعیت توانمندی‏سازی هر چه بیشتر زنان سرپرست خانوار و اجرای موثرتر عدالت در ارتباط با آنها، نیاز است که بخشی از سیاستگذاری‏ها تصحیح و یا مورد بازبینی قرار گیرند. روش این مقاله روش توصیفی-تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها


.فارسی      
استیری، لیلا (1398)، « جایگاه اشتغال زنان در سیاست‏های کلان کشور بعد از انقلاب اسلامی»، فصلنامه عملی-پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 46، صص 159-181.
افراسیابی، حسین؛ جهانگیری، ساناز (1395)، «آسیب‏شناسی تعاملات اجتماعی زنان سرپرست خانوار، مطالعه کیفی شهرستان ‏شاهین شهر»، فصلنامه زن در سیاست و توسعه، شماره 4، صص 431-450 .
پایگاه خبرگزاری ایرنا، «زنان سرپرست خانوار و حمایت‏های دولت سیزدهم در مسیر توامندسازی»، بازیابی 7 مهر 1402.
پایگاه خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، «ستاد ملی زن و خانواده؛ تصویب 6 مصوبه اثربخش در حوزه بانوان»، بازیابی در  13 دی 1401 در:   https://www.irna.ir/news/84986107
پایگاه خبرگزاری صدا و سیما،«اجرای توامندسازی زنان سرپرست خانواده در برنامه هفتم توسعه»، 24 اسفند، 1400
پایگاه خبری تحلیلی جهان بانو، «نگاهی به مصوبات برنامه هفتم توسعه برای زنان»، ازیابی 4 آبان 1402.
پایگاه خبری تحلیلی خانواده و زنان، «کدام نهادها، زنان سرپرست خانواده را حمایت می کنند؟»، شهریور 1391، بازیابی در شهریور 1396، در: http://mehrkhane.com
پایگاه خبری فارس نیوز، «چگونگی حمایت و گروههای اولویت‏دار تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی،  3 میلیون نیازمند»، بازیابی 26 خرداد 1397 در: https://www.farsnews.ir/news/13970321000969
پایگاه خبری مهر، « دو نیم میلیون زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد»، بازیابی، 4 آذر 1394
خادم‏پور، رامین؛ شریف‏شاهی، محمد؛ توسلی نائینی، منوچهر، (1399)،« خدمت نیمه‏وقت و فلسفه حمایت‏های خاص حقوق‏بشری برای بانوان در قوانین جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه علمی رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 53، صص 185-204.
خیری‏خامنه، بهناز (1388)، بررسی نگرش زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی شهر شیراز نسبت به ازدواج موقت، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه شیراز.
درودیان، معصومه (1388)، بررسی مقایسه‏ای کیفیت زندگی زنان سرپرست خانوار عضو گروه همیار و زنان غیر عضو بهزیستی استان تهران، دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
رضایی، فاطمه (1380)، بررسی مشکلات اقتصادی و اجتماعی خانواده‏های زن سرپرست تحت پوشش بهزیستی شهرستان خمین، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی علامه طباطبائی.
زنان سرپرست خانوار در برنامه ششم توسعه،4 بهمن 1395. https://www.mashreghnews.ir/news/682255
سازمان بهزیستی کشور (1395)، سیاست ها، برنامه ها و اقدامات معاونت امور اجتماعی، تهران، شرکت انتشارات فنی ایران.
ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوارِ شهرداری تهران (1394)،گزیده تجربیات ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، تهران، موسسه نشر شهر.
سروش‏مهر، هما (1387)، بررسی شاخص‏ها و راهکارهای توانمندسازی اقتصادی زنان روستایی شهرستان همدان، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده اقتصاد و توسعه مشاورزی دانشگاه تهران.
سعدی، حمید (1390)، «نقش کسب و کارهای کوچک در تامین نیازهای اساسی زنان سرپرست خانوار روستایی در استان همدان»، نشریه تحقیقات اقتصاد و کشاورزی ایران، صص 271-282.
شادی‏طلب، ژاله؛ گرایی‏نژاد، علیرضا (1383)، «فقر زنان سرپرست خانوار»، فصلنامه زن در توسعه و سیاست، شماره 8، صص 49-70.
شکاری الانق، رقیه (1384)، مطالعه وضعیت رفاهی زنان سرپرست خانوار (مورد شهر تهران)، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
فاتحی، آرزو (1387)، مطالعه تاثیر گروه‏های همیار در بهبود زندگی زنان سرپرست خانوار، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد رودهن.
فاضلی، حبیب‏الله؛ نوایی، فرهاد (1397)، سیاست‏گذاری اجتماعی در حوزه زنان سرپرست خانوار در ایران و  جهان، سازمان بهزیستی کشور.
کتابی، محمود؛ یزدخواستی، بهجت؛ سلحشوری، پروانه،(1384) «بررسی موانع و چالش‏های کسب و کارهای خانگی زنان سرپرست خانوار شاغل در شهر اصفهان»، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان، شماره 19.
کمیته امداد امام خمینی، «اجرای طرح های مددجوئی»، 1392، بازیابی در شهریور 1396، در: http://www.emdad.ir
کمیته امداد امام خمینی، «خدمات بیمه و درمان»، 1393، بازیابی در شهریور 1396، در: http://www.emdad.ir
محمدی، بهلول (1386)، بررسی عوامل بازدارنده موثر بر توامندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی شهرستان قزوین، پایان‏نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علوم بهریستی و توانبخشی.
مرکز آمار ایران (1385)، سرشماری تفوس و مسکن.
میرزاوند، فرزانه (1388)، شناخت تاثیر مهاجرت مردان بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی زنان سرپرست خانوار (خانواده‏های کارگران مهاجر) و توانمندسازی آن‏ها، پایان‏نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
نادران، الیاس؛ نعمتی، محمد (1391)، «نقد و بررسی مبانی و روش‏شناسی نظریه عدالت جان رالز»، دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، شماره اول، صص 7-27.
نقیبی، ا؛ محمدتقی زاده، م، (1393)، «بسترهای تقنینی و اجرایی تأمین اجتماعی زنان بی سرپرست و بدسرپرست»، مطالعات راهبردی زنان، سال 16، شماره 64، صص 117-157.
2.منابع لاتین
Boltanski, Luc and et Eve Chiapello (1999), Le nouvel esprit du capitalisme, Gallimard.
Michelot, Agnès (2012), « Egalité des sexes, autonomisation des femmes », Revue Juridique de l'environnement, Volume 37, PP 631-632.
Oxford Dictionary (2000), “Positive Discrimination”, Oxford Dictionary, Oxford University Press, 2000.
Rawls, J. (1971), A Theory of Justice, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Wuhl, Simon (2007), Discrimination positive et justice sociale, Paris: Presses Universitaires de France.