نقش دولت در تأمین توسعه پایدار محیط زیستی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی پردیس بین المللی کیش، دانشگاه تهران، تهران‌، ایران

2 دانشیار دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

آموزة توسعه پایدار بر این اصل اساسی استوار است که افراد بشر موظف هستند از منابع طبیعی زمین به نحوی بهره­برداری کنند که ضمن برآوردن خواسته­ها و نیازهای خود (مصرف معقول درون نسلی) به منابع مورد نیاز نسل­های آینده (مصرف معقول میان­نسلی) آسیبی نزده و محیط­زیست خود و دیگر موجودات زنده را با خطر مواجه نسازند. برای این منظور، در قالب جرم­شناسی سبز، قوانین و مقرراتی برای مقابله با تهدیدهای زیست­محیطی تدوین و اجرا شده­اند. بر این اساس، در این نوشتار در پیِ پاسخ به این مسئله هستیم که «در ایران با لحاظ کردن رویکرد جرم­شناسی سبز در حفظ محیط­زیست سالم و پاک در درون قلمرو خود،  دولت چه نقشی در توسعه پایدار زیست محیطی کشور ایفا می­کند؟» در پاسخ به این پرسش و با در نظر گرفتن مباحث مربوط به توسعه پایدار و حفظ محیط زیست، این فرضیه پژوهشی را مطرح می­شود که دولت ایران به دلیل الزام­های قانونی بین­المللی و داخلی در حفظ محیط­زیست سالم برای مردم و با توجه به جرم­انگاری آسیب­ها و تخریب­های زیست­محیطی، می­تواند نقشی مثبت و فعال در توسعه پایدار کشور داشته باشد. همچنین یافته­های پژوهش حاکی از صحت فرضیه­ی پژوهش می باشد. روش پژوهش در این نوشتار توصیفی- تحلیلی است و متناسب با آن شیوة گردآوری داده نیز کتابخانه­ای و بهره­گیری از اسناد و متون موجود است. 

کلیدواژه‌ها


افراز،علیرضا. (1375، تابستان) «توسعة پایدار از مفهوم تا عمل،» فصلنامة اقتصاد کشاورزی و توسعه، شمارة ویژه: 38-13.
اندیشکده ارزش (1396).« حقوق زیست محیطی و جرائم مربوط به آن»، قابل دسترس در :
https://www.arzeshinstitute.ir/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C/%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7
آقایی، سید داود. (1382، بهار) «راهبردهای توسعة پایدار در سازمان ملل متحد،» مجلة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 59، 0 (513): 25-11. 
بریسمن، اوی و نیگل ساوث. (1398، زمستان) «جرمشناسی سبز و جرائم و آسیبهای زیستمحیطی،» تمدن حقوقی. 2، 5: 92-66.
تقیزاده انصاری، مصطفی. (1374) حقوق محیطزیست در ایران. تهران: سمت.
جهانیپور، محمدرضا و احمدرضا توحید. (1400، تابستان) «جایگاه توسعه پایدار در حقوق بینالملل با تأکید بر رویة دولتها،» فصلنامة مطالعات حقوق عمومی. 51، 2: 660-641.
حاجی وند, امین, میرکمالی, علیرضا, صفری, فرشید, ؛ سروی سرمیدانی, امید. (1397). «مسئولیت کیفری دولت در قبال جرایم زیست‌محیطی در ایران: ضرورت‌ها و چالش‌ها». فصلنامه علوم محیطی, 16(2), 65-82.
دفتر حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیطزیست. (بیتا) مجموعه قوانین و مقررات محیطزیست. تهران: سازمان حفاظت محیطزیست. 2 جلد. قابل دسترس در:
https://lp.doe.ir/portal/file/?754601/mohit-1..pdf
دفتر مدیریت پسماندها. (بیتا) قوانین، آئیننامه ها و دستورالعملهای مدیریت پسماندها. تهران: سازمان حفاظت از محیط زیست.
دیوب، اس. سی. (1377) نوسازی و توسعه: در جستجوی قالبهای فکری بدیل. برگردان احمد موثقی. تهران: قومس.
رمضانیقوامآبادی، محمدحسین و حسن شفیقفرد. (1395، بهار) «توسعة پایدار و حق بر محیط زیست سالم: چشمانداز نسلهای آینده،» فصلنامة سیاست جهانی. 5، 1: 271-241.
زیاری، کرامتالله. (1380، دی) «توسعة پایدار و مسئولیت برنامهریزان شهری در قرن بیستویکم،» مجلة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. 160، 0 (982): 385-371.
سلیم. امیل. (1391) «پارادایم توسعة پایدار،» در نهادینهسازی توسعة پایدار، برگردان یحیی کمالی. تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
سلیمیترکمان، حجت. (1390، بهار) «بررسی مشکل زیستمحیطی دریاچة ارومیه از منظر حقوق بینالملل محیطزیست،» فصلنامة راهبرد. 20، 58: 202-177.
سن، آمارتیا کومار. (1381) توسعه به مثابه آزادی. برگردان سید احمد موثقی. تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
سن، آمارتیا کومار. (1386، زمستان) «مفهوم توسعه،» برگردان شاکه سرکسیان و علی گودرزی. فصلنامة راهبرد یاس. 12: 184-157.
شایگان، آفریده. (1388) حق توسعه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شیری, عباس. (1402). «جرم دولتی در جرایم علیه محیط زیست». مدیریت مخاطرات محیطی, 10(3), 233-244.
شریفی، محسن (1402).« نقدی بر رویکرد قانون‌گذار ایران در قبال بزه‌کاری سبز»، مطالعات حقوقی، دوره پانزدهم - شماره 1 ،صص 65-91
شمسایی، محمد. (1385) «حقوق بینالملل اقتصادی و حق توسعة پایدار،» مجلة پژوهش حقوق و سیاست. 8، 19: 24-7.
شیوا، واندانا. (1377) «منابع،» در نگاهی به مفاهیم توسعه. برگردان فریدة فرهی و وحید بزرگی. تهران: نشر مرکز.
فقیه حبیبی, علی. (1401). «تحول جرایم زیست محیطی در پرتو تکوین قواعد بین المللی زیست محیطی». پژوهش های روابط بین الملل, 12(2), 131-150.
قانون مجازات اسلامی مصوب 1375. (1393) قانون مجازات اسلامی مصوب 1375: کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی- تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده (مصوب 02/03/1375). قابل دسترس در:
https://www.ekhtebar.ir/wp-content/uploads/2014/09/-1375.pdf 
قلیپور، غلامرضا و نسرین مهرا. (1399، بهار) «جنایت اکوساید؛ گذشته، حال و آینده،» پژوهش حقوق کیفری. 8، 30: 81-43.
کلاین، نائومی. (1397) آخرین فرصت تغییر: سرمایهداری در تقابل با شرایط اقلیمی. برگردان مجید امینی. تهرا: لاهیتا.
محمودی، محمدمهدی. (1388) توسعة مسکن همساز با توسعه پایدار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مرکز پژوهشهای مجلس. (1382) «سیاستهای کلی نظام در دورة چشمانداز،». برگرفته از سایت (18 شهریور 1402):       https://rc.majlis.ir/fa/law/show/132299  
مسعودی، علی. (1394) حقوق بین الملل محیط زیست با تکیه بر نقش دیوان بین المللی دادگستری در توسعة آن. تهران: نشر مجد.
معاونت حقوقی ریاست جمهوری. (بیتا) «قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (1394 - 1390)،» سامانة قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران. قابل دسترس در:
https://qavanin.ir/Law/TreeText/176762
معاونت حقوقی ریاست جمهوری (تهیه و تنظیم). (1395) مجموعه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: اداره چاپ و انتشار معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات.
مقیم، حسن. (1402، بهار) «مروری بر روند تکاملی مدلهای توسعة پایدار با رویکردی انتقادی،» فصلنامة مطالعات مدریت و توسعه پایدار. 3، 1: 93-71.
نصیری، حسین. (1379) توسعة پایدار: چشمانداز جهان سوم. تهران: نشر فرهنگ و اندیشه.
 
 
منابع انگلیسی
Barrow, C.J. (1995) "Sustainable Development: Concept, Value and Practice," Third World Planning Review, 17, 4: 369-386.
Brisman, Avi & South, Nigel (2019, January) "Green Criminology and Environmental Crimes and Harms," Sociology Compass13(1). https://doi.org/10.1111/soc4.12650 
Elliott, Jennifer. (2006) An Introduction to Sustainable Developmen, london: Routledge.  
Halsey, Mark & White, Rob. (1998) "Crime, Ecophilosophy and Environmental Harm," Theoretical Criminology, 2, 3: 345–371.
Henry, Jane. (2001) Creativity and perception in management, Boston: Walton Hall Publication.
Kirkpatrick, Colin. (2001) Development of Criteria to Access the Effectiveness of National Strategies for Sustainable Development, Manchester: University of Manchester.
Shelton, Danah. (2006) "Human Rights, Environmental Rights, and the Right to Environmental," Denver Journal International Law & Policy: 35, 1. 129-171.
White, Rob. (2008) Crimes against Nature: Environmental criminology and ecological justice. London: William Publishing.
  White, Rob & Diane Heckenberg. (2014) Green criminology: An introduction to the study of environmental harm. Abingdon, London: Routledge.