جایگاه انفال و نقش آن در نظام تامین اجتماعی در ایران پس از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران.

3 استاد گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

موضوع مقاله حاضر جایگاه انفال و نقش آن در نظام تامین اجتماعی از منظر شهید صدر در ایران پس از انقلاب می‌باشد. سوال اصلی مقاله این است: استفاده از انفال می‏تواند چه نقشی در تضامن دولتی در نظام تامین اجتماعی در ایران داشته باشد؟ فرضیه‎ای که متعاقب سوال مذکور مطرح می‏شود این است که با توجه به کارکرد انفال در تامین اقتصادی، استفاده از آن می‏تواند نقش مهمی در تامین کمبود مالی نظام تامین اجتماعی کشور ایفا نماید. بر طبق یافته‏های تحقیق، تامین اجتماعی به زعم شهید صدر در زیرمجموعه عدالت اقتصادی قرار دارد که هدف غایی شکل‏گیری جامعه اسلامی بوده و در پرتو فقرزدایی و توزیع رفاه و ثروت در جامعه امکان‏پذیر است. انفال و ثروت‏های عمومی که متعلق به پرودگار هستند، در اختیار حاکم دینی قرار گرفته‏اند تا برای تولید و توزیع عادلانه به نحو احسن استفاده شوند. در نتیجه انفال در راه تامین اجتماعی یک تکلیف برای حکومت دینی است. در نظام تامین اجتماعی فعلی جمهوری اسلامی ایران کمتر به انفال توجه شده است، درحالی‏که این نهاد دینی قادر است تا به صورت راه‏حلی اساسی در رفع کمبود منابع مالی تامین اجتماعی و گسترش عدالت اقتصادی، موثر واقع شود. پژوهش حاضر، کیفی و از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و به روش کتابخانه‏ای و از طریق فیش‏برداری از منابع و داده‏های مختلف، نوشته شده است.

کلیدواژه‌ها


احمدی خطیر، حسین؛ طبری، مجتبی؛ باقرزاده، محمدرضا(1402) ،« شناسایی عوامل اثرگذار در نظام عملکرد سازمان تامین‏ اجتماعی با رویکرد تحلیل محتوای متنی»، نشریه پیشرفت‏های مالی و سرمایه‏گذاری، شماره 12، صص 53-76.
اصغر، ابوالحسنی؛ رحمت‏الله، علی‏رحیمی (1389)، «تاثیر ارزش‏های اخلاقی در اقتصاد از دیدگاه شهید صدر»، نشریه اخلاق، شماره 19، صص 39-88.
امین‏فرد، محمد؛ مشکانی، زینب (1392)، «تاثیر حکومت سیاسی بر حکم فقهی استفاده از انفال در دوران غیبت از دیدگاه شیعه»، نشریه حکومت اسلامی، شماره 69، صص 31 -56. 
اوزر، آتیلا (1401)، دولت در تاریخ اندیشه­ی غرب، ترجمه­ی عباس باقری، نشر فرزان روز، چاپ چهارم، تهران.
حسن‏زاده اصفهانی، مجید (1387)، «روش‏‏های تامین مالی در تامین اجتماعی (طرح‏های مستمری و نقش اکچوئری)»، فصلنامه تامین اجتماعی، شماره 29.
حسینی، سیدرضا (1388)، «تامین اجتماعی و رشد و توسعه اقتصادی»، دوفصلنامه جستارهای اقتصادی، شماره 11، صص61-82.
حقانی‏زنجانی، حسین (1369)، «انفال یا ثروت‏هایی عمومی/ انواع مالکیت در اسلام و موارد آنها»، نشریه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، شماره 3و 4، صص 5 -14.
حیدری, ع؛ منوچهری راد, ر. (1396). امکان سنجی بهره گیری از انفال برای حوزه رفاه و تامین اجتماعی. شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
دلیر، محسن؛ منتظری‏چی، صدیقه (1394)، «دلالت واژه غنیمت در آیه 41 سوره انفال»، نشریه حسنا، شماره 27، صص 88-111.
سعیدی، علی؛ زاهدی‏وفا، محمد‏هادی (1397)، «نظریه انتخاب عادلانه در اقتصاد اسلامی با تکیه بر مکتب اقتصادی شهید صدر»، مطالعات اقتصادی اسلامی، شماره 21، صص 169-192.
شبیری‏نژاد، علی‏اکبر (1382)، «چالش‏های نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی در ایران»، نشریه تامین اجتماعی، شماره 13، صص 3-8.
صدر، سیرکاظم (1387)، اقتصاد صدر اسلام، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
صدر، محمدباقر (1350)، اقتصاد ما یا بررسی‏های مکتب اقتصادی اسلام، انتشارات برهان.
صدر، محمدباقر (1393ج)، اسلام راهبر زندگی، مکتب اسلام و رسالت ما، ترجمه: مهدی زندیه، پژوهشگاه عملی تخصصی شهید صدر، چاپ اول.
صدر، محمدباقر(1357)، بررسی مکتب اقتصادی اسلامی، جلد دوم، انتشارات برهان.
صدر، محمدباقر(1393ب)، اقتصاد ما، جلد اول، ترجمه: سید محمدمهدی برهانی؛ جلد دوم، ترجمه: سیدابوالقاسم حسینی ژرفا، پژوهشگاه علمی تخصصی شهید صدر.
عباسی‏دره‏بیدی، ابوالفضل؛ نصیری اقدام، علی؛ عرب مازار یزدی، علی (1402)، «پیش‏بینی، تراز مالی و جمعیتی صندوق بازنشستگی تامین‏اجتماعی با استفاده از مدل شبیه‏سازی خردپویا»، نشریه اقتصاد باثبات، دوره چهارم-شماره 10، صص 96-119.
عمید زنجانی، (1382)، موجبات ضامن، نشر میزان.
فرهادی، هادی؛ جمشیدی نوید، بابک؛ قنبری، مهرداد؛ جمشیدپور، روح‏اله(1401)، «تاثیر اصلاحات پارامتریک در تامین مالی تعهدات بلندمدت سازمان تامین‏اجتماعی با استفاده از اکچوئری»، نشریه حسابداری دولتی، شماره 16، صص 127-142.
کمالی، فهمیه؛ جامی، مجید؛ بهنام، مرادخانی ملال (1398)، «بررسی راه‏های تامین مالی با هدف شیوه سرمایه‏گذاری در سازمان تامین اجتماعی (مطالعه موردی : شهرستان زاهدان)»، New Applied in Management, Economics and Accountion، شماره 6، صص 61-76.
گلپایگانی، محمد (1362)، «بررسی و ترجمه آزاد مبحث انفال نوشته آیه الله منتظری»، نشریه پاسدار اسلام، شماره 21. صص 14 تا 17.
مدیریت صندوق‏های بازنشستگی (1396)، نشریه امنیت اقتصادی، شماره 46، صص 125-136.
معرفی محمدی، عبدالحمید (1393)، «روش‏شناسی شهید صدردر اقتصاد اسلامی؛ از نگاهی دیگر»، نشریه معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 11، صص 95-118.
منابع فرانسوی
Capuano, Christophe (2015), « Etat providence, rationalisation bureaucratique et traitement du social : l'efficacité des caisses de sécurité sociale et de leurs agents en question (1945-années 1980) », La Décoverte. Vol, 251. PP 33-58.
Courvalin, Thomas (2013), Le risque social une responsabilité au secours de la dignité de la victime, Paris : Université Paris Nanterre.
Dupeyroux, J. J et R. Ruellan (1998), Droit de la sécurité sociale, Paris : Dalloz Precis.
Durand, P. (2005), La politique contemporaine de sécurité sociale, Paris : Dalloz.