نقش سازه مفهومی‌لیبرالیسم در صورتبندی گفتمان اصلاحات در ایران؛ رویکردی انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی علوم سیاسی ،گروه علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران (استاد راهنما ونویسنده مسئول مکاتبات مقاله)

3 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد شیراز، دانشگاه آزاد اسلامی، شیراز، ایران(استادمشاور)

چکیده

این پژوهش به بررسی نقش سازه مفهومی‌لیبرالیسم در شکل­گیری و صورت­بندی گفتمان اصلاحات در ایران طی سال­های 1376 تا 1384  از منظری انتقادی می­پردازد. سؤال اساسی که مطرح می­شود این است که نقش سازه مفهومی‌لیبرالیسم در شکل­گیری و تداوم گفتمان اصلاحات در ایران تا چه اندازه مؤثر بوده است؟ فرضیه اساسی پژوهش حاضر این است که گفتمان اصلاحات در برخی موضوعات همانند حاکمیت قانون، جامعه مدنی، مردمسالاری، حقوق شهروندی و آزادی­های مدنی تحت­تأثیر آموزه­های لیبرالیسم در غرب بوده است. نتایج پژوهش نشان داد که هرچند گفتمان اصلاحات در برخی زمینه­ها با موفقیت­هایی همراه بوده است، اما به دلیل وجود خرده گفتمان­های آزادی، حقوق برابر، مردمسالاری دینی و حاکمیت قانون در متن آموزه­های انقلاب اسلامی‌نتوانست گفتمان متفاوتی از انقلاب اسلامی‌ایران تولید و به جامعه ایرانی عرضه کند. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و فیش­برداری به روش کتابخانه­ای انجام شده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
اوزر، آتیلا (1386)، دولت در تاریخ اندیشۀ غرب، ترجمۀ عباس باقری، چاپ­اول، تهران: نشر بی­جا.
بشیریه، حسین (1386)، عقل در سیاست؛ سی­و­پنج گفتار در فلسفه، جامعه­شناسی و توسعه­سیاسی، چاپ­دوم، تهران: نشر نگاه­معاصر.
تاجیک، محمدرضا (1381)، اپوزیسیون ایرانی و استراتژی عبور از شکاف در مجموعه مقالات رقابت­ها و چالش­های سیاسی در ایران امروز، جلد دوم، تهران: نشر فرهنگ گفتمان.
تنسی و جکسون، استیون. دی و نایجل (1392)، مبانی سیاست، ترجمه جعفر محسنی دره­بیدی، چاپ­اول، تهران: نشر ققنوس. 
توحیدفام، محمد (1382)، دولت و دموکراسی در عصر جهانی­شدن، چاپ­دوم، تهران: نشر روزنه.
حقیقت، صادق (1387)، روش­شناسی علوم­سیاسی، قم، دانشگاه­مفید.
خاتمی، محمد (1378)، جامعه مدنی از نگاه اسلام در نسبت دین و جامعه مدنی، تهران: نشر مؤسسه نشر و تحقیقات ذکر.
خاتمی،محمد (1379)، اسلام، روحانیت و انقلاب اسلامی، تهران: انتشارات طرح­نو.
خمینی، روح­الله (1378)، صحیفه امام­خمینی(ره)، 21 جلدی، تهران: دفتر تنظیم و نشر آثار امام­خمینی(ره).
ذاکریان، مهدی (1380)، سیاست خارجی خاتمی‌از منظر صاحب نظران، تهران: انتشارات همشهری.
رورتی، ریچارد (1393)، اولویت دموکراسی بر فلسفه، ترجمه خشایار دیهیمی، چاپ­چهارم، تهران: نشر طرح نو.
سروش، عبدالکریم (1388)، فربه­تر از ایدئولوژی، چاپ­دهم، تهران: نشر صراط.
لسناف، مایکل. ایچ (1387)، فیلسوفان­سیاسی قرن بیستم، ترجمۀ خشایار دیهیمی، چاپ­دوم، تهران: نشر ماهی.
لکلائو، ارنستو، موف، شانتال (1392). هژمونی و استراتژی­سوسیالیستی؛ به سوی سیاست دموکراتیک­رادیکال، ترجمه محمد رضایی، تهران: نشر ثالث.
مجتهد شبستری، محمد (1375)، هرمنوتیک، کتاب و سنت، چاپ­اول، تهران: طرح­نو.
ملکیان، مصطفی (1388)، سنت و سکولاریسم، با گفتارهایی از مصطفی ملکیان و دیگران، چاپ­پنجم، تهران: نشر صراط.  
موسوی خمینی، روح­الله (1386)، وصیتنامه سیاسی-الهی امام خمینی (ره)، تدوین علیرضا اسماعیل، چاپ بیستم، تهران: نشر مؤسسه چاپ و نشر عروج.
میرغیاثی، عبدالله (1393)، اصل آزادی به منزله یک حق و ظهور جریان­های فکری در اندیشه سیاسی اسلام، فصلنامه پژوهش­های سیاسی جهان­اسلام، سال­چهارم، شماره­چهارم، صص 128-107. 
میرموسوی، علی (1384)، اسلام،سنت،دولت مدرن؛نوسازی دولت و تحول در اندیشة سیاسی معاصر شیعه، تهران: نشر نی.
میل، جان استوارت (1363)، رساله­ای دربارۀ آزدی، ترجمۀ جواد شیخ­الاسلامی، چاپ­سوم، تهران: نشر علمی‌فرهنگی.
میلر، دیوید (1388)، فلسفۀ سیاسی، ترجمۀ کمال پولادی، چاپ­اول، تهران: نشر مرکز.
نوروزی، محمدجواد (1380)، درآمدی بر نظام سیاسی در اسلام، چاپ­دوم، تهران: نشر مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).
هیوود، اندرو(1389)، سیاست، ترجمۀ عبدالرحمن عالم، تهران: نشر نی.
منابع انگلیسی:
Young, Iris Marion (1990), justice and the politics of difference. Prineton: Priceton university press.
Foucault, M. (1990).The History of Sexuality, V 1: An Introduction, New York: Vintag Books.
Mouffe,ch.(2007).Artistic activismand agonistic spase, art and research, a journal of ideas, contextsan ISSN 1752-6388.
Nozick, Robert(1974), anarchy, state and utopia, basil Blackwell, oxford.
 
آدرس سایت­ها:
سخنرانی خاتمی‌در در کنفرانس "چه کسی برای اسلام و چه کسی برای غرب سخن می­گوید؟ 15 فوریه 2006). قابل بازیابی در سایت بی بی سی فارسی، به آدرس http://www.bbc.com
سخنرانی خاتمی‌در دیدار با اعضای شورای مرکزی مجمع نمایندگان ادوار مجلس دانش آموزی، قابل بازیابی در سایت الف به آدرس: old.alef.ir
(سخنرانی خاتمی‌در دیدار با جمعی از معلمان، 8 اردیبهشت 1392، قابل بازیابی در سایت  انتخاب به آدرس: http://www.entekhab.ir
سخنرانی خاتمی‌در مراسم گشایش رسمی‌بنیاد توسعه کارآفرینی زنان و جوانان، 15 اسفند 1385، قابل بازیابی در سایت همشهری به آدرس: http://www.hamshahrionline.ir