بررسی تطبیقی نقش تغییرات ساختاری در شکل‌گیری تشکل های زنان در دوره پهلوی‌ها و جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ (ایران دوره اسلامی )، دانشکده علوم انسانی، واحد یادگار امام خمینی (ره ) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران .

2 استادیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی ، واحد یادگارامام خمینی (ره ) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(نویسنده مسئول).

3 استادیار گروه تاریخ، دانشکده علوم انسانی، واحد یادگارامام خمینی (ره ) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

این مقاله به بررسی  جایگاه تغییرات ساختاری در شکل گیری تشکل های زنان در دوره پهلوی و انقلاب اسلامی می پردازد. فرضیه مقاله این است که با رویکرد تطبیقی، تغییرات ساختاری در دوره پهلوی به گزینشی و دولتی بودن تشکل های زنان منجر شده، درحالی که در جمهوری اسلامی امکان تنوع گفتمانی در شکل گیری تشکل های زنان مشهود است. نتایج تحقیق نشان می دهد پهلوی اول و دوم تلاش می کرد تا احزاب زنان را به سمت مولفه های غیرسیاسی و تحت هدایت معتمدین خود جهت دهی کند. به همین نسبت تشکل های زنانه در دوره پس انقلاب اسلامی از یک طرف در راستای آرمانها و ارزش های اسلامی بوده است و از طرف دیگر علاوه بر تشکل های رشد یافته در بستر گفتمان حاکم در کشور، از دل گفتمان های غیردولتی همچون سکولاریسم نیز ظهور کرده اند. بنابراین به دلیل فضای بازتر سیاسی در جمهوری اسلامی، برعکس دوران پهلوی، تشکل های زنان موفق شدند مناصب سیاسی و مدیریتی و حتی پست های نمایندگی مجلس و وزارتی را نیز بدست بیاورند. روش تحقیق در این مقاله کیفی از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و داده ها به شیوه کتابخانه ای و به شیوه فیش برداری جمع آوری شده است.

کلیدواژه‌ها


منابع به فارسی:
استیری، لیلا، تفضلی، حسین و علیرضا سلطانی(1398)، «جایگاه اشتغال زنان در سیاستهای کلان کشور بعد از انقلاب اسلامی»، فصلنامه علمی-پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 46، صفحه 181-159.
افخمی، مهناز(1376)، «انقلاب مسالمت آمیز، مروری بر فعالیت ها و دستاوردهای سازمان زنان ایران(1357-1343)»، ایران نامه، سال پانزدهم، شماره 59، صفحه  412-389.
آبراهامیان،یرواند(1384). ایران بین دو انقلاب. ترجمه کاظم فیروزمند و دیگران،چ هشتم،تهران:مرکز.
آقارضایی، نادیا، محسنی، علی، الهی منش، محمدحسن(1397)، « جایگاه جامعه مدنی و کنشگران غیر دولتی در سیاستگذاری عمومی ایران (مطالعه موردی دولت های هفتم و هشتم)»، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، دوره 12ف شماره 44، صفحه 156-139.
بروجردی، مهرزاد(1384). روشنفکران ایرانی و غرب.ترجمه جمشید شیرازی،چاپ چهارم،تهران: فرزان
-بشسریه، حسین(1374).جامعه شناسی.تهران: نشر نی.
پایدار، پروین(1378).«تشکل های زنان و عصر ملی گرایی در ایران». ترجمه فرخ قره داغی. در: جنس دوم، تهران: توسعه، جلد 4.
پریزاد، رضا، قدیری، طاهره(1397)، «تاثیر مشارکت زنان در احزاب، به عنوان یکی از مولفه های تاثیرگذار بر توسعه سیاسی»، نشریه مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، شماره 18، صفحه 42-23
پهلوانی، الهام، گلستانی، محمود(1395) «بررسی تاثیر جهانی شدن بر فرهنگ سیاسی زنان کشورهای حوزه خلیج فارس(مطالعه موردی: جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی)»، فصلنامه مطالعات فرهنگی و سیاسی خلیج فارس، دوره 3، شماره 8، صفحه 137-87.
جلالی نائینی، زیبا(1378)،«دولتی، قبل دولتی، بعدا دولتی؛سازمان های غیردولتی زنان ایران: از تجربه ای به تجربه» در : جنس دوم. تهران: توسعه، جلد 4.
حسینی، مجتبی،اکبرزاده، فریدون، عامری گلستانی، حامد و شهابی، روح اله(1399)، بررسی فرایند تحول دولت در ایران معاصر(مطالعه موردی دوره مشروطه و پهلوی اول)،رهیافت انقلاب اسلامی، دوره 14، شماره 53، صفحات 328-309
-خاکی،حسن ناصر، مرشد زاد، علی، کشاورز شکری، عباس(1398)، «تحلیل زمینه های فمینیسم در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، سال دوم، شماره چهارم(پیاپی 7)، صفحات 74-44.
خدادادی لزرجانی، نادر، زیباکلام، صادق،ساعی، احمد(1398)، « نهادهای فرهنگی و رابطه آنها با توسعه نیافتگی سیاسی در عصر پهلوی اول»، رهیافت انقلاب اسلامی،دوره 13، شماره 49، صفحه 64-45
دلاپورتا، دوناتلا، دیانی، ماریو(1390). مقدمه ای بر جنبش های اجتماعی. ترجمه: محمدتقی دلفروز، نشر کویر
سلامی،غلامرضا و نجم آبادی، افسانه(1384). نهضت نسوان شرق.تهران: پژوهش شیرازه.
شادلو، عباس(1385)، اطلاعاتی درباره احزاب و جناح های سیاسی ایران امروز، تهران: نشر مولف.
شرابی، هشام(1385).پدرسالاری جدید(نظریه ای درباره تغییرات تحریف شده در جامعه غرب).ترجمه احمد موثقی،چاپ دوم،تهران: انتشارات کویر
شولی زاده، جواهر 19 خرداد 1387.«جنبش حقوق زنان در ایران.بخش دوم». فروغ.سال 16، شماره 134
شیخ زاده، حسین، آصفری، محمدحسن(1399)،«ارزیابی مشارکت سیاسی زنان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و عوامل موثر بر آن»، پژوهشنامه اسلامی زنان و خانواده، سال هشتم، شماره هجدهم، صفحات 31-9.
فتحی، امونو(1383).کانون بانوان با رویکردی به ریشه های تاریخی حرکت های زنان در ایران.تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران.
فوزی، یحیی(1387)،«زنان و حکومت دینی در ایران: بررسی پیامدهای گفتمان انقلاب اسلامی در مورد جایگاه سیاسی-اجتماعی زنان در ایران»، پژوهشنامه متین، شماره 39.
-قاآنی، زهره، احمدی، حمید، ساعی احمد، زیباکلام، صادق(1399)، « کاهش شکاف جنسیتی در جمهوری اسلامی و تاثیر آن بر جنبش اجتماعی زنان(با تاکید بر دهه های دوم و سوم پس از انقلاب)»، نشریه رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 50، صفحه 146-129.
کولایی، الهه، حافظیان، حسین(1382)، نقش زنان در توسعۀ کشورهای اسلامی، تهران، دانشگاه تهران.
-مجموعه مقالات همایش توانمندسازی زنان(1379)، تهران: نشر مرکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری.
مدیرشانه چی، محسن(1384)، فرهنگ احزاب و جمعیت های سیاسی، تهران: نشر معاصر
مرکز مالمیری، احمد، زارعی محمودآبادی، حسن و کرمانیان، رقیه(1398)، «جنب شهای اجتماعی توانمندسازی حقوقی زنان در ایران معاصر»، فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، سال سوم، شماره اول(پیاپی)،صفحه 145-117.
-مطیع،ناهید(1382)، «گروههای زنان در حرکت تواناسازی»، فصلنامه پژوهش زنان، دوره 1، شماره 6، صفحه 22-7.
مقتدایی خوراسگانی، لیلا(1397) «انقلاب اسلامی ایران و تحول کیفی-کمی زنان از منظر هویت انسانی و عرصه های سیاسی، اجتماعی، علمی و اداری»، همایش بین المللی بازخوانی آثار علمی و فرهنگی انقلاب اسلامی ایران، دوره 1، صفحه 4809-4794.
-میرشکاری، عباس، فراهانی، سیدجواد، مختاری، مرضیه(1394)، «توصیف حقوق شهروندی زنان در قانون اساسی»، همایش ملی تبیین حقوق شهروندی، دوره 1،  جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی.
نصیری، سوناز، ذاکریان، مهدی، طاهری، ابوالقاسم(1398)،« رویکرد جمهوری اسلامی ایران به توانمندسازی زنان در حوزه های توسعه پایدار تحت تاثیر سازمان های بین المللی»، رهیافت انقلاب اسلامی، دوره 13، شماره 48، صفحه 86-71.
یزدخواستی، بهجت(1376) زنان و تغییرات اجتماعی، نگرشها و بینش ها طی 14 سال انقلاب اسلامی، اصفهان، انتشارات مانی.
منابع انگلیسی:
- Melucci. Alberto (1989), Nomands of the Present: Social Movements and Individual Needs InContemporary Society, Hutchinson Radius .
- Touraine, A. (1981).The Voice and the Eye:An Analysis of Social Movements. Cambridge: Cambridge University Press.
Paidar, Parvin (1995): Women and The Process in Twentieh Century Iran. Cambridge Univerity Press.