جایگاه اجتهاد در تحول و دگرگونی حکومت‌داری در ایران معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران،

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام(ره) شهرری، شهرری، ایران

چکیده

پژوهش حاضر بررسی جایگاه اجتهاد در تحول و دگرگونی حکومت­داری در ایران معاصر است. پرسشی که مطرح می شود این است که اجتهاد از چه راه­هایی توانست باعث تحول و دگرگونی در عرصه حکومت­داری در ایران معاصر شود؟ پاسخی که می­توان ارائه کرد این است که پذیرش شکل نوینی از حکومت بر مبنای مردمسالاری دینی، ضرورت تشکیل حکومت توسط فقها، رویکرد سیاسی به مسأله ولایت، و همچنین اعطای اختیارات خاص به ولی­فقیه بر مبنای مصلحت و احکام حکومتی از جمله عوامل نقش­آفرین اجتهاد در تحول و دگرگونی حکومت­داری در ایران معاصر هستند. در پژوهش حاضر از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده که مطالب را از کتب و مقالات مرتبط جمع­آوری نموده است. بر مبنای یافته­های مطالعه حاضر، اجتهاد در نقش زیربنای تحولات سیاسی معاصر از منظر فقه سیاسی شیعه امکانات جدیدی را برای پذیرش شکل جدیدی از حکومت در قالب جمهوری اسلامی فراهم نموده است. پذیرش حق رأی برای زنان، حاکمیت قانون، انتخابات، اعطای اختیارات خاص به ولی فقیه برای حب بحران­های پیچیده و آنی و بهره­گیری از اصل مصلحت از جمله کارویژه­های اجتهاد در تغییر رویکرد حکومت­داری در فقه شیعه و جامعه ایرانی و به طور مشخص دیدگاه امام خمینی(ره) است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
نهج البلاغه (1379). ترجمله علی دشتی.
ابن اثیر، مبارک بن محمد الجوزی.(1996.م). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قاهره، عیسی للبابب.
ابن فارس، احمد .(۱۳۸۹هـ ق ). معجم مقاییس اللغة، مصر، ج1، مکتبة مصطفی البابی.
ابن فارس، احمد. (1389). معجم مقاییس اللغة ، مصر، مکتبه مصطفی البابی، جلد 1.
ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم .(۱۴۰۵ه. ق). لسان العرب، قم، الأدب الحوزه، جلد۳.
امیدی، جلیل، مصلحت از نظر اهل­سنت، مجله راهبرد، ش26، 1381ش.
آخوند خراسانی، محمد کاظم. (1386 هـ ش). کفایة الاصول، تهران، انتشارات دارالفکر، جلد 1و2.
جوهری، اسماعیل بن حماد (1399ق)، الصحاح فی اللغة و العلوم، ج 2،  بیروت، دار العلم للملایین.
خمینی، روح­الله (1378). ولایت فقیه: حکومت اسلامی، چاپ نهم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
خورسندیان، علی (1387)، نواندیشی اجتهادمحور و روشنفکری معاصر، مجله علوم سیاسی، سال یازدهم، شماره چهل و چهارم، صص 83-61.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد. (1413). المفردات فی غریب القرآن، دمشق: دار القلم.
عاملی، جمال الدین ، حسن بن زین الدین .(بی تا) . معالم الأصول، قم: جامعه مدرسین قم.
علم الهدی، ابوالقاسم، علی بن الحسین بن موسی، (۱۳۶۳هـ ش). الذریعة الى اصول الشریعة، ج2،  تهران، دانشگاه تهران.
فوزی، یحیی (1384)، اندیشه سیاسی امام خمینی، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری.
فیض، علیرضا .(۱۳۸۳هـ ش ). ویژگی­های اجتهاد و فقه پویا، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی.
مدکور، محمد سلام. (۱۳۸۴ هـ ق). المدخل للفقه الاسلامی، قاهره: دارالقومیة للطباعة والنشر.
مطهری، مرتضی (1374)، سیری در نهج البلاغه، قم: انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1377)، یادداشت­ها، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1378)، فقه و حقوق(مجموعه آثار)، قم: صدرا.
منتظری، حسینعلی. (1379). مبانی فقهی حکومت اسلامی، جلد دوم، ترجمه: مهدی صلواتی، تهران: انتشارات سرایی.
موسوی خمینی، روح الله (1382)، تهذیب الاصول(تقریر ابحاث بقلم آیه الله جعفر سبحانی، قم: انتشارات اسماعیلیان.
موسوی خمینی، روح الله (1385)، صحیفه امام، (بیانات 22 جلدی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
موسوی خمینی، روح الله (1385)، صحیفه نور، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
موسوی خمینی، روح الله (1385)، ولایت فقیه حکومت اسلامی، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
موسوی خمینی، سید روح الله (1378)، چهل حدیث، نشر موسسه آثار، امام.