نسبت سنجی مفهوم علم در امام مبین و نظریه ولایت فقیه امام خمینی (ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم و قرآن و حدیث، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

2 استادیار گروه علوم و قران و حدیث، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران (نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه علوم و قران و حدیث، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

چکیده

موضوع این پژوهش بررسی نسبت علم در مفهوم امام مبین در قرآن کریم و تفاسیر شیعه و اهل سنت از آن و نسبت سنجی آن با علم در مفهوم با نظریه ولایت فقیه امام خمینی است و در آن تلاش شده است تا به این سئوال پاسخ داده شود علم امام مبین و علم در نظریه ولایت فقیه امام خمینی(ره) چه نسبتی با یکدیگر دارند؟ فرضیه اولیه­ این پژوهش مبتنی بر این گزاره است که بررسی آیات و روایات و تفاسیر مختلف به ویژه تفاسیر شیعی نشان می­دهد، علم در نظریه ولایت امام خمینی ناظر به اشراف و تسلط ولی فقیه بر ابواب فقه بوده و ترجیحا باید فردی باشد که در این زمینه دارای اعلمیت باشد و متفاوت از علم مندرج در مفهوم امام مبین است که مبتنی علم الهی و منتقل شده از سمت پیامبر به امامان معصوم می باشد. پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و با ابتنا بر داده­های جمع­آوری شده­ به روش اسنادی تلاش کرده است تا این موضوع را بررسی نماید. نتایج  تحقیق نشان می­دهد که علم ولی فقیه با علم مندرج در مفهوم امام مبین تفاوت داشته و در ذیل آن قرار دارد. علم ولی فقیه اکتسابی و تدریجی، مربوط به ظواهر مسلمانان و نه بواطن آنها و معطوف به سامان بخشی سپهر عمومی و اجتماعی- سیاسی آنهاست ولی علم شخص معصوم (ع) ذاتی آنها، مربوط به ظواهر و بواطن مسلمانان و معطوف به ساحت فردی- شخصی و ساحت عمومی آنهاست. به همین ترتیب علم و دانش ولی فقیه با علم مندرج در مفهوم امام مبین کاملا متفاوت است

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن عاشور، السید علی، تفسیر الجواهر فی تفسیر القرآن، نشر، داراکتب العلمیه، 1390 ق.
ابن عربی، محی الدین ،رحمة من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن، انتشارات آیت الله اشراق 1389ق.
ادیب­زاده، حسین (1391). بررسی تطبیقی مفهوم امامت، ولایت و خلافت در متون کلامی شیعه و اهل تسنن از قرن 3 تا 4، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته علوم و حدیث، دانشکده علوم حدیث
امام خمینی، روح الله (1378). صحیفه امام(22 جلدی)، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
امام خمینی، روح الله (1387). ولایت فقیه، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
امام خمینی، روح الله (1388). البیع(2جلدی)، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
امام خمینی، روح الله (1392). تحریرالوسیله، تهران : موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)
انصاری القرطبی، محمد بن أحمد،(1405ق). تفسیر القرطبی، 20 مجلد، بیروت : موسسة التاریخ العربی
برازش، علی رضا،(1394). تفسیر اهل بیت، تهران: نشر امیر کبیر.
بروجردی، حاج سید ابراهیم،(1390). تفسیر جامع، قم : دفتر تبلیغات قم انتشارات انصارالمهدی
جمشیدی،محمدحسین (1386). اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران: موسسه عروج
جوادی آملی، عبدالله،(1390). معاد القرآن، قم: مرکز نشر اسراء، قم،
حسنی شاه عبدالحسنی، حسین ابن احمد(1362). تفسیر اثنی عشری، قم : نشر میقات،
حسینی استرآبادی، سید شرف الدین، تأویل الأیات الظاهرة، یک جلد، انتشارات جامعه مدرسین قم، 1409.
رازی، فخرالدین محمد بن عمر(1405 ق).، تفسیر کبیر، چاپ دوم، بیروت:  دارالفکر
شریف الاهیجی، بهاالدین محمد بن شیخعلی(1402ه.ق)، تفسیر لاهیجی، تهران: نشر شرداد،
صدوق، محمد بن علی(1361)، معانی الأخبار، قم: انتشارات جامعه مدرسین
طباطبایی، سید محمد حسین(1389).تفسیر المیزان، چاپ پنجم، تهران: نشر بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی،
طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن(1387).، تفسیر جوامع الجامع، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی
طبری، محمد بن جریر(بی­تا). دلائل الإمامة، 1 جلد، دار الذخائر للمطبوعات قم، بی تا.
طبری، محمد بن جریر،(1385). نوادر المعجزات،تهران: انتشارات دلیل ها،
طیب، سید عبد الحسین،(1386). اطیب البیان فی تفسیر القرآن، قم :نشر موسسه سبطین،
عباس حسن، حسن (1387). ساختار منطقی اندیشه سیاسی اسلام، قم: بوستان قم
قادری، حاتم (1383). اندیشه سیاسی در اسلام و ایران، تهران: انتشارات سمت
قاضی زاده، کاظم (1377). اندیشه­های فقهی- سیاسی امام خمینی، تهران : مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری، چاپ اول.
قمی، علی بن ابراهیم بن هاشم(1404ق). تفسیر قمی، 2 جلد، قم: موسسه دارالکتاب قم
کاشفی، محمدرضا (1387). کلام شیعه؛ ماهیت، مختصات و منابع، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
کریمی، حسین (1384). «جایگاه امامت در کلام اسلامی»، فصلنامه پژوهش‌های فلسفی- کلامی، سال ششم، شماره چهارم، صص 168-191.
مجلسی، محمد باقر(1404). بحارالأنوار ، 110جلد، موسسة الوفاء بیروت، 1404 ق.
مشهدی قمی، میرزا محمد(1407 ق).، تفسیر کنزالدقائق، 2 مجلد، تحقیق: آقا مجتبی عراقی، موسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین بقم المشرفة، الطبعة الاولی
مصطفوی، حسن(1393ه.ق).، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، طهران : مرکز نشر آثارعلامه مصطفوی
مکارم شیرازی، ناصر،(1372). تفسیر نمونه، تهران، داراکتب الاسلامیه.
میرموسوی، سیدعلی (1384).اسلام، سنت و دولت مدرن، تهران : نشر نی