بررسی راهکار های اصلاح ساختار تقنینی قانون اساسی ایران در چارچوب سیاست های کلی نظام و اسناد بالادستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری،گروه حقوق عمومی،واحد قم،دانشگاه آزاد اسلامی،قم،ایران.

2 استادیارگروه حقوق عمومی،واحد قم،دانشگاه آزاد اسلامی،قم، ایران.(نویسنده مسئول)

3 دانشیارگروه حقوق عمومی،دانشگاه تهران،پردیس فارابی،قم، ایران

چکیده

گاهی قوانین اساسی کشورها با توجه به تورم قوانین، نبود ضمانت اجرا، عدم کارآمدی و به روز بودن و... نیاز به بازنگری دارند. سئوال اصلی پژوهش این است که راهکارهای اصلاح ساختار تقنینی مجلس در قانون اساسی ایران بر اساس سیاست های کلی نظام و اسناد بالادستی کدام است؟ فرضیه اصلی تحقیق این است که مرزهای صلاحیت قانون گذاری مجلس از صلاحیت نهادهای تقنینیِ تصریح شده در قانون اساسی و دولت تفکیک شده و جایگاه نهادهای ناظر در جهت کارآمدی بر مبنای سیاست های کلی نظام (قانون گذاری ابلاغی رهبری) و اسناد بالادستی، اصلاح شوند. نتایج پژوهش، نشان می دهد با گذشتن مدت مدیدی از تدوین قانون اساسی و پویا بودن حکمرانی در جمهوری اسلامی متعاقب تحولات جدید، نیاز به تغییر و بازنگری ( از باب شفافیت جایگاه نهادهای قانون گذار و نحوه و روش برگزاری انتخابات و استانی شدن) در آن احساس می شود. عدم توجه به تبیین جایگاه نهادها و تصمیماتشان در قانون اساسی، باعث تورم قوانین، پیشنهاد  لوایح  و طرح های زیاد، سوء برداشت های متفاوت از یک قانون و ایجاد ابهام و تعارض در قوانین گردیده است. لذا لازم است تا قانون گذار به این مهم عنایت بیشتری داشته باشد. روش تحقیق در این پژوهش کیفی از نوع توصیفی-تحلیلی است و داده ها به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده است.

کلیدواژه‌ها


امیری، سودا، ملکوتی، سید حسین،ارزیابی عملکرد پارلمان به عنوان قوه ی قانونگذاری و نقش آن در تحقق منافع جمعی، فصلنامه علمی فقه و حقوق نوین ، سال 2 ،1400.
انصاری،مجید،جایگاه سیاست های کلی نظام در نظام قانون گذاری ایران،مجموعه مقالات همایش یکصدمین سال قانون گذاری،تهران، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، 1385.
باباپور،محمد مهدی،بررسی بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛فرایند و دلایل تأخیر آن،فصلنامه تخصصی علوم سیاسی،سال1395،12.
بروجردی،اشرف،بررسی سهم سیاست های فرهنگی-اجتماعی در سیاست های کلی نظام،اسناد بالادستی و قوانین برنامه در ج.ا.ا،مجله جامعه پژوهی فرهنگی،سال ششم،شماره سوم،پاییز1394.
تقی زاده، جواد، ضرغامی، شبیر، استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 4، 1388.
تقی زاده، جواد، همکاران، تأملی درباره ی تفویض اختیار قانونگذاری در نظریات شورای نگهبان، دانش حقوق عمومی ، شماره 7، .1393
حبیب نژاد،سید احمد و سعید،سیده زهرا،چالش های نظارتی مجلس شورای اسلامی بر برنامه های توسعه،فصلنامه دانش حقوق عمومی،سال نهم،تابستان1399،شماره28.
جلالیان ، عسگر، کارآمدی مجلس شورای اسلامی و راهکارهای ارتقاء آن، مجله راهبرد ، شماره 1396،82.
حسن وند، محسن، شکل گیری قانون اساسی و تفکیک قوا، نشریه حقوق اساسی، شماره1384،4.
حسین عباسیان، سید علی و مردانی، نادر،اصول حاکم بر رفتار نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، 1395.
حسینی، ابراهیم، محدودیت های مجلس شورای اسلامی در قانونگذاری، حکومت اسلامی، سال 17، شماره4، 1392.
دبیرنیا، علیرضا، تحلیلی بر مفهوم نظام نمایندگی در قانون اساسی، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال سوم، شماره اول ، 1395.
راسخ، محمد، بنیاد نظری اصلاح نظام قانونگذاری،تهران، مرکز پژوهش های مجلس، 1384.
رضایی زاده، محمد جواد، داوری، محسن، مبانی و اصول تشخیص صلاحیت نمایندگی مجلس شورای اسلامی، فصلنامه دانش حقوقی، سال5 ، 1395.
رنانی، محسن، نقش دولت در اصلاحات نهادی از طریق قانونگذاری ، مجله مجلس و پژوهش ، سال ده شماره .39
رنجبر، احمد، نقش لابی گری در فرایند قانون گذاری و امکان قانونمند کردن آن، مجله مجلس و پژوهش، سال 12، شماره 50.
زارعی،محمد حسین،مطالعه تطبیقی مجالس قانونگذاری، نشر مرکز پژوهش های مجلس،چاپ اول، زمستان 1384.
غمامی ، محمد مهدی ، حسن حسینی  ، مبانی نظری امکان بازنگری در قانون اساسی، فصلنامه دوره مطالعات حقوقی، دوره 50، 1399.
غمامی، محمد مهدی، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1390.
فتاحی زفرقندی، علی، اصلانی، فیروز، تحلیل نقاط نظارت بر اجرای سیاست های کلی نظام در فرانید تقنین فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال هشتم،1398، شماره 26.
فتاحی زفرقندی، علی، عباس کعبی، سیاست های کلی نظام؛ راهکار ارتقای نظام قانون گذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه دانش حقوق عمومی،سال پنجم، 1395، شماره15.
فلاح زاده، علی و همکاران، تفکیک تقنین و اجرا ،تحلیل مرزهای صلاحیت تقنینی در روابط قوای مقننه و مجریه ،پژوهشکده ی شورای نگهبان، چاپ 2، 1399.
کدخدایی، عباس علی، جوادی طهرانی، محمد، منشأشناسی صلاحیت نمایندگان مجلس شورای اسلامی،  حقوق اسلامی ، سال 9، شماره 34.
گرجی، علی اکبر، حقوقی سازی سیاست، تهران انتشارات خرسندی، .1395
مرکز مالمیری، احمد، تاملی در مرزهای سیاست گذاری و قانون گذاری، مجله مجلس و راهبرد، شماره 67 ، 1390.
ملکوتیان، مصطفی، باباپور، محمد مهدی، بازنگری قانون اساسی؛ تاریخچه، ضرورت ها و فرایند شکل گیری تا قانونمندی، فصلنامه سیاست ، 1390.
منتسکیو، روح القوانین، ترجمه علی اکبر مهتدی، تهران انتشارات امیرکبیر، 1370.
منصوری بروجنی، محمد، ارزیابی فرآیند بازنگری قانون اساسی در چارچوب مردم سالاری دینی، مجله فقه حکومتی ، 1396.
مینایی، حسین، تفکیک قدرت، نشریه حقوقدان، سال دوم، شماره هفتم، 1389.
نظری، عبداله و اکبری، محمدتقی و همتیان، علی و تقی زاده، علیرضا، تفکیک تقنین از اجرا، اولین کنفرانس بین المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری، علوم انسانی و بانکداری اسلامی، 1396.
هاشمی، سید محمد، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران نشر میزان، چاپ 20، 1387
هاشمی، سید محمد،کندوکاوی در جایگاه سیاست های کلی نظام،فصلنامه راهبرد، شماره20.
هریسی نژاد، رضا، جزوه درسی حقوق اساسی ایران، انتشارات دانشگاه تبریز، 1385.
یوسفی،حیات الله، کانون حکومت در اسلام، 1389.
Patrick K (2007). muwanguzi: Reconciling Uti Possidetis and Self Determination: The Concept of Interstate Boundary disputes, p 2
Weinberger, Ota (2012). Law, Institution and Legal Politics: Fundamental Problems of Legal Theory and Social Philosophy, Springer Science & Business Media, p117
Diamond, L. (2010). Democracy's Past and Future: Why Are There No
Arab Democracies? Journal of democracy, 21(1), 93-112.
Anthony M. Orum, (1983(Introduction to Political Sociology, Prentic Hall, pp 72-105 Bair, C. R., & Haworth, J. G. (1999). Doctoral Student Attrition and Persistence: A MetaSynthesis of Research. ASHE A