مبنای قدرت سیاسی: همسنجی فقه امامیه و اندیشۀ امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی، گروه حقوق عمومی، واحد امارات،دانشگاه آ زاد اسلامی ، دبی، امارات متحده عربی

2 دانشیار، گروه حقوق عمومی وبین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز،ایران

3 استادیار، گروه حقوق عمومی، دانشگاه علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

موضوع این مقاله مبنای قدرت سیاسی است. در هر جامعه‌ای قدرت سیاسی امری تاسیسی در حوزۀ مدنی آن است و بی‌تردید نیازمند یک مبناست.  پرسش اصلی این پژوهش این است که مبنای قدرت سیاسی در فقه امامیه و اندیشه سیاسی امام خمینی چیست و چه شاخص­ها و معیارهایی دارد. این پژوهش در ابتدا مبنای قدرت سیاسی را با مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. سپس این مفهوم را در ادبیات نظری فقه امامیه دنبال کرده است. در ادامه، با بررسی دستگاه تئوریک اندیشۀ سیاسی امام خمینی نشان داده است که این مفهومِ پایه و مرکزی چه منزلتی در گفتمان سیاسی ایشان داشته است. سپس با برساختن چند شاخص و معیار، این دو دستگاه فکری را با یکدیگر مقایسه و همسنجی کرده است. این پژوهش به این نتایج رسیده است که قدرت سیاسی در اندیشۀ امام خمینی یک مبنای دوگانه و ترکیبی دارد که در آن نه تنها عناصری از حاکمیت الهی وجود دارد بلکه مولفه‌های نظریاتِ پایین به بالای قدرت نیز در آن حاضر است. از سویی دیگر، این مبنای دوگانه و ترکیبی توانسته است در عین حفظ سنت و پایبندی به ارکان فقاهت سنتی اقتضائات جهان مدرن را پاسخگو باشد. روش پژوهش مقایسه‌ای بوده و شیوۀ جمع آوری داده‌ها اسنادی و کتابخانه‌ای است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
نهج البلاغه
آصفی، محمدمهدی (1385)، مبانی نظری حکومت اسلامی، بررسی فقهی تطبیقی، مترجم محمد سپهری، تهران، انتشارات معاونت فرهنگی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی
ابن خلدون، عبدالرحمن (1390)، مقدمه، ترجمۀ محمدپروین گنابادی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
ارسطو (1380)، سیاست، ترجمۀ حمید عنایت، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
برزگر، جمشید (1371)، حاکمیت آشنایی با واژگان و مفاهیم بنیادین سیاست، رشد معلم، شماره 90
بشیریه، حسین، آموزش دانش سیاسی، (1382)، تهران، انتشارات نگاه معاصر
بندیکس، راینهارد (1382)، سیمای فکری ماکس وبر، ترجمه محمود رامبد، تهران: هرمس
خمینی، روح الله (1374)، شؤون و اختیارات ولی فقیه، ترجمۀ بحث ولایت فقیه از «کتاب البیع»، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
خمینی، روح الله (1378)، صحیفۀ امام، جلد 21، تهران، انشارات مرکز حفظ و نشر آثار امام خمینی (ره)
خمینی، روح الله (1379)، تحریرالوسیله، ترجمۀ دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ‏‏قدس سره‏
خمینی، سید روح الله. (1381)، ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
خمینی، روح الله (1384)، صحیفۀ امام، جلد دهم، تهران، انشارات مرکز حفظ و نشر آثار امام خمینی (ره)
سروش، عبدالکریم. (1376) مدارا و مدیریت، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
کلی، جان (1388)، تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب، ترجمۀ محمد راسخ، تهران، نشر طرح نو
کوثرانی، وجیه (1402)، فقیه و سلطان: دیالکتیک دین و سیاست در تجربۀ تاریخی عثمانی و صفویه-قاجاریه، ترجمۀ یاسین عبدی، تهران، نشر پارسه
فیرحی، داود (1390)، دین و دولت در عصر مدرن (جلد دوم)، تهران، انتشارات رخ داد نو
فیرحی، داود (1400)، دولت مدرن و بحران قانون: چالش قانون و شریعت در ایران معاصر، تهران، نشر نی
 قیصری, دکتر نورالله, و خانی آرانی, الهه. (1390). ایده ولایت فقیه در عصر غیبت در اندیشه سیاسی امام خمینی(س). پژوهشنامه متین, 13(51), 105-130.
عالم، عبدالرحمان (1379)، بنیادهای علم سیاست، تهران، نشر نی
لاگلین، مارتین (1391)، مبانی حقوق عمومی، ترجمۀ محمد راسخ، تهران، نشر نی
طباطبایی، سید جواد (1393)، تاریخ اندیشۀ سیاسی جدید در اروپا: نظامهای نوآیین در اندیشۀ سیاسی، تهران، انتشارات مینوی خرد
مطهری، مرتضی (1354)، سیری در نهج البلاغه، تهران، ناشر نامشخص
مکارم شیرازی، ناصر. (1375)  انوار الفقاهه، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ اول.
منتظری، حسینعلی (1367)، مبانی فقهی حکومت اسلامی (دراسات فی ولایة الفقیة و فقة الدولة الإسلامیة) (جلد 8)، ترجمۀ محمود صلواتی، قم ، انتشارات کیهان
مهدوی کنی، محمدرضا. (1380) «دین و دموکراسی» (گفت و گو)، فصلنامه علوم سیاسی، شماره 13.
وینسنت، ‌اندرو (1376)‌، نظریه‌های دولت، ترجمۀ‌ حسین بشیریه، تهران، نشر نی
هابز، توماس (1380)، لویاتان، ترجمۀ حسین بشریه ، تهران، نشر نی
هیوم، دیوید (1388)، جستاری در باب اصول اخلاق، ترجمۀ مجید داوودی، تهران، نشر مرکز
 
Peter, Fabienne, "Political Legitimacy", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2017 Edition), Edward N. Zalta (ed.)
.