اقتصاد سیاسی بین‌الملل از سرمایه‌داری و کمونیسم تا انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه اقتصاد، دانشگاه پیام نور

چکیده

بنیادهای سیاسی-اقتصادی در هنگامه‌ای که انقلاب اسلامی ایران به وقوع پیوست، دارای چند شاخص مهم و جهانی بوده است که از آن میان می‌توان به «تولید انبوه»، «تجارت» و «ثروت» اشاره کرد. در این مقطع از تاریخ، ساختار سیاسی حاکم بر جهان میان دو نیروی سرمایه‌داری و کمونیسم در رقابت بود و به همین دلیل، بنیادها و ضروریات اقتصادی در سطح جهان نیز تحت تأثیر این دو نیروی سیاسی متعارض، سازمان می‌یافت. پژوهش حاضر، ابتدا با بررسی مشخصات و بن‌مایه‌های اقتصادی-سیاسی سرمایه داری (امپریالیسم) و کمونیسم آغاز می‌شود و سپس رخداد انقلاب اسلامی را به عنوان «گسست در ساختار اقتصاد سیاسی بین‌الملل» در مقایسه با دو قدرت اقتصاد سیاسی فوق، بررسی می‌کند. نتایج، نشان می‌دهد که هرچند امپریالسم و کمونیسم به عنوان دو قطب رقیب در نظر گرفته می‌شوند، اما از منظر اقتصاد سیاسی دارای خط‌مشی‌ها و کدهای مشابهی هستند. به‌گونه‌ای که ویژگی‌هایی مانند «گسترش فضایی ماتریالیسم»، «استعمارگرایی به منظور افزایش بهره‌وری اقتصادی» و «تجارت جنگ» در هر دو جبهه وجود داشته است. با این وجود، انقلاب اسلامی ایران با پدید آوردن کدهایی چون معنویت‌گرایی، استعمارزدایی، محوریت عدالت و «سیاست فرهنگی اقتصاد»، رویکردی جدید و متفاوت در اقتصاد سیاسی بین‌الملل پدید آورد که از آن می‌توان با نام «گفتمان فرهنگی اقتصاد سیاسی بین‌الملل» یاد کرد. 

کلیدواژه‌ها


ابوالحسنی، علی محمد (1395)، «اقتصاد سیاسی بین‌الملل»، منتشر شده در پژوهشکده باقرالعلوم، قابل دسترسی در؛ http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=46055
سبزی، داود، حقیر مددی، جواد و فاطمه طباطبایی (1392)، «کارکرد عدالت سیاسی در کنترل قدرت سیاسی در اندیشه اسلامی با تاکید بر دیدگاه امام خمینی(ره)»، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره 29، صص 84-67.
حاجتی، احمدرضا (1381)، عصر امام خمینی، قم: انتشارات بوستان کتاب.
دادگر، یدالله (1384)، «تکثری بودن اقتصاد سیاسی»، فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، سال اول، شماره 1، صص 24-1.
قنبرلو، عبدالله (1393)، «مبانی و مؤلفه‌های مفهومی اقتصاد سیاسی بین الملل»، فصلنامه جستارهای سیاسی معاصر، سال 5، شماره 2، صص 110-87.
کاپوراسو، جیمز و لوین، دیوید (1392)، نظریههای اقتصاد سیاسی، ترجمه محمود عبدالله زاده، تهران: نشر ثالث، چاپ دوم.
کدی، نیکی آر، (1386)، ریشه‌های انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: نشر علمی.
کشاورزخاکی، عباس، ناصرخاکی، حسن (1394)، «تحلیل گفتمانی: رهیافتی برای تحلیل گفتمانی انقلاب‌ها»، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 33، صص 66-47.
گریفیتس، مارتین (1388)، دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان، ترجمه‌ علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
متقی، افشین (1392)، «تحلیل ژئوپلیتیکی مؤلفه‌های قدرت جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی (دانشگاه همدان)، سال 2، شماره 6، صص 48-27.
متقی، افشین و رشیدی، مصطفی (1392)، «تبیین ژئوپلیتیکی الگوهای اسلام‌گرایی در جهان اسلام از منظر برساخت‌گرایی»، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، سال 9، شماره 34، صص 108-91.
متقی، افشین و قره‌بیگی، مصیب (1392)، «واکاوی گفتمان ژئوپلیتیکی انقلاب اسلامی ایران از نظرگاه نظریه‌ سازه-انگاری»، فصلنامه متین انقلاب اسلامی، سال 16، شماره‌ 64، صص 151-131.
متقی، سمیرا (1395)، «پایداری شاخص‌های توسعه در ایران با تأکید بر اقتصاد سیاسی نفت (نمونه‌ی موردی؛ کلانشهرهای اصفهان، تبریز، تهران، شیراز و مشهد)»، فصلنامه جغرافیا، سال 14، شماره‌ی 8، صص 296-278.
محقق داماد، سید مصطفى (1379)، «حقوق بشر در مسیحیت غربى و اسلام»، مجله اسلام و غرب، شماره 40، صص 40-59.
میلر، ریموند (1392)، اقتصاد سیاسی بین‌الملل: جهانبینیهای متعارض، ترجمه‌ محمدعلی شیرخانی، سید احمد فاطمی نژاد و علیرضا خسروی، تهران: انتشارات سمت.
میناخانی، فاطمه، مسعودی، جهانگیر (1392)، «نسبت‌سنجی عدالت در اندیشه‌ امام خمینی (ره) و صدر المتالهین»، فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال هشتم، شماره‌ 29، صص 116-103.
والبرگ، اریک (1394)، امپریالیسم پسامدرن: ژئوپلیتیک و بازیهای بزرگ، ترجمه افشین متقی و مصیب قرهبیگی، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، چاپ دوم.
Blanken, L. (2012). Rational Empires: Institutional Incentives and Imperial Expansion, Chicago: University Of Chicago Press.
Chalmers, D. (2009). “The Two-Dimensional Argument against Materialism”, In Oxford Handbook of Philosophy of Mind, ed. B. McLaughlin. Oxford: Oxford University Press.
Day, R.B. and Gaido, D. (2012). Discovering Imperialism: Social Democracy to World War I, Chicago: Haymarket Books.
Harb, J. (2014). “Pre-Constructivism and its relevance today”, E & T Magezine, vol 9, issue 1, 20 January 2014, URL: http://eandt.theiet.org/magazine/2014/01/the-end-of-utopia.cfm.
Kahlili, R. (2010). A Time to Betray: The Astonishing Double Life of a CIA Agent inside the Revolutionary Guards of Iran. New York: simon and schuster
Koebner, R., and Helmut S. (2010). Imperialism: The Story and Significance of a Political Word, Harvard: Harvard University Press
Mondali, F. (2015). Political Economy of Oil and Mining in Developing Countries, Lectures on Harvard Kennedy School, V.1: Dec. 5, PP. 1-8.
Mottaghi, A. (2016). “Political Economy of Iran and Saudi Arabia Conflicts Based on the Social Constructivism Theory”, Journal of Current Research in Science, 4 (2), PP. 68-73.
Nordland, R. and Kirkpatrick, D. (2011). “Islamists Growing Sway Raises Questions for Libya”, New York Times (September 14).
Proudman, M., F. (2008). “Words for Scholars: The Semantics of Imperialism”, Journal of the Historical Society, Vol. 8 Issue 3, PP. 96-113.
Winslow, E., M. (2013). “Marxian, Liberal and Sociological Theories of Imperialism”, Journal of Political Economy, Vol. 39, No. 6 (reprint 2013), PP. 1-13.