بررسی نقش و کارکرد نمادهای مناسکی در همبستگی ملی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

چکیده

ﻫﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﮑﺮی ﺑﺮای ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ایجاد هماهنگی و ثبات، تعمیق همبستگی ملی و جامعه پذیری سیاسی، نیازمند می­باشد. مناسک و آیین­هایی که در میان جوامع شکل می­گیرند، دارای اهمیت کارکردی هستند. هر فرهنگی برای انتقال باورها و معانی بنیادی خود، نیازمند نظام اسطوره­های شناختی خاصی است که این معانی را در بستری از تقدس به ذهن مخاطبان و کنش­های آنها انتقال دهد. این انتقال در بستر مناسک و نظام مناسکی آن فرهنگ انجام می­گیرد. سوال اصلی این است که مناسک در ایران چه نقشی در ایجاد همبستگی و تداوم در جمهوری اسلامی ایران دارد. در همین راستا نویسنده در صدد اثبات این فرضیه است که «گفتمان جمهوری اسلامی به عنوان گفتمان هژمون به دنبال تثبیت نظام ارزشی و هنجاری در عرصه فرهنگی است که از طریق آن همبستگی و تداوم خود را بازتولید کند. لذا در طول نزدیک به چهار دهه ج.ا. ایران از طریق مراسم، آیین­ها، سمبل­ها و سالگردهای تاریخی و اسلامی را به عنوان امر سیاسی و منبع میکرو فیزیک قدرت دانسته و منبع تراوش قدرت نرم برای نظام در نظر می­گیرد. مقاله پیش رو با رویکرد تحلیلی با بهره گیری از جامعه شناسی به تبیین و تحلیل این موضوع پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


 
آلر ، جک دیوید (1392)، «انسان شناسی و معنای نمادهای دینی - نمادها برای چیستند؟»، ترجمه: جبار رحمانی، مجله انسان و فرهنگ، شماره4، ص 57-56.
آزاد ارمکی، تقی و غیاثوند، احمد (1381). «تحلیل جامعه شناختی‌ وضعیت‌ دینداری‌ جوانان با رویکرد بی­شکلی دین ورزی»، پژوهش نامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، شماره ‌‌35‌، ص 148-117.
استوار، مجید (1392). انقلاب اسلامی و نبرد نمادها، تهران: نگاه معاصر.
افروغ، عماد،(1380). چشم اندازهای نظری به تحلیل طبقاتی، تهران: فرهنگ و دانش.
ابن خلدون، عبدالرحمن(1375). مقدمة ابن خلدون، ترجمة محمد پروین گنابادی،تهران: انتشارات علمی فرهنگی.
باتامور، تام و آوتویت، یلیام (1392). فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، ترجمه: حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
تاجیک، محمدرضا(1377). «غیریت و هویت شکل­گیری گفتمان انقلابی در ایران»، پژوهشنامه متین،  زمستان، شماره 1 ، ص106-83.
جمشیدیها، غلامرضاو قبادی، علیرضا(1386). «تحلیل جامعه شناختی از مراسم و مناسک دینی با تأکید بر مراسم عاشورا» ، فصلنامه تاریخ اسلام، تابستان، شماره 30 ، ص 37 – 60.
دورکیم، امیل(1383). صور بنیانی حیات دینی، ترجمه: باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
ریتزر، جورج(1394). نظریه­های معاصر جامعه شناسی، ترجمهک محسن ثلاثی، انتشارات علمی
رودنبلور، اریک (1387 ). ارتباطات آیینی از گفتگوهای روزمره تا جشن‌های رسانه­ای شده، ترجمه عبدالله گیویان، انتشارات امام صادق.
شوالیه، ژان، گر بر ان، الن( 1387). فرهنگ نمادها، ترجمه: سودابه فضایلی، جلد اول، تهران، انتشارات جیحون.
کیویستو، پیتر (1386). اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران. نشر نی: چاپ ششم.
کوزر، لیوئیس (1385). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، ترجمه محسن ثلاثی. تهران. انتشارات علمی، چاپ دوازدهم.
گیدنز، آنتونی(1378). جامعه شناسی، ترجمه منوچهر صبوری کاشانی، تهران، نشر نی.
مقصودی، مجتبی و علی پور، جعفر(1390). «بررسی نمادها و آیین­های مشروعیت بخش در برنامه­های صدا و سیما با تاکید بر مناسک مذهبی»، فصلنامه مطالعات روابط بین الملل، دوره 4، شماره 14، شماره پیاپی 15، بهار، ص77- 116.
مرشدی زاده، علی(1389). «نمادها و آیین­ها در ایران پس از انقلاب و نقش آن در همبستگی ملی»، فصلنامه مطالعات ملی، سال نهم، شماره4، پیاپی 36، ص 97-85.
نش، کیت و اسکات، آلن(1395). راهنمای جامعه شناسی سیاسی، ترجمه: قدیر نصری، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
همیلتون، ملکم( 1394). جامعه شناسی دین، ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث.
هوور، استورات و نات لاند، بای (1385 ). باز اندیشی در باره رسانه، دین و فرهنگ، ترجمه: مسعود آریایی، انتشارات صدا و سیما.
Bell, Catherine(2009). , Ritual Theory, Ritual Practice,, Published by Oxford University Press, Inc. 198 Madison Avenue, New York, NY 10016-4314
Bates, Thomas R (1975). ,Gramsci and the Theory of Hegemony, Journal of the History of Ideas ,Vol. 36, No. 2 Apr. - Jun , pp. 351-366
Bourdieu, P. (1999) Structure, Habitus, Practices in Contemporary Social Theory, Anthony Elliot (ed.) Oxford: Blackwell.
Bourdieu, P. (1991a). "Genesis and structure of the religious field",Comparative  Social Research, vol 13, 1-44.
Deflem, Mathieu (1991). "Ritual, Anti-structure, and Religion: a Discussion of Victor,Turner's Processual Symbolic Analysis.” Journal for the Scientific .
https://wenku.baidu.com/view/3d5c37befd0a79563c1e72a0
Eller, Jack David(2007). ,Introducing Anthropology of Religion, First published by Routledge 270 Madison Ave., New York, NY 10016 Simultaneously published in the UK by Routledge 2 Park Square, Milton Park, Abingdon, Oxon OX14 4RN
Nelson, James M. (2009). Psychology, Religion, and Spirituality, New York: Springer.
Rossano, Matt J (2009). ,Ritual Behaviour and the Origins of Modern Cognition,volume 19, Issue 2 , June , pp. 243-256.
https://www.cambridge.org/.../ritual-behaviour-and-the-origins-of-modern-cognition/C9.
Wulf, C. (2011). ,Collective emotions in rituals: Elicitation, Transmission, and a “Matthew-effect” London: Routledge.
http://www.polsoz.fu-berlin.de/soziologie.