گفتمان‌های فکری سیاسی و مسأله هویت ملی قبل از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 جامعه شناسی سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 گروه علوم سیاسی دانشکده علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هویت کاوی یکی از عمده مسایل جامعه شناسی سیاسی بالاخص در جوامع در حال گذار است. امروزه عمده متفکران سیاسی در جهان در سایه تحولات سریع و پرشتاب عصر جدید، از مساله و مشکله هویت سخن گفته­اند. هویت­ملی، به عنوان مخرج مشترکی از مولفه­ها، می­تواند منطقه­ایی همگن را از بعد فکری و عملی در یک کشور فراهم سسازد؛ بر همین اساس از جاشدگی انقلاب­اسلامی را می­توان عدم تفاهم بر این منطقه همگن نامید که موجب بازساخت همبستگی ملی به شکلی جدید ­گردید. بررسی مخرج مشترک مولفه­های هویتی در هر یک از جریان­ گفتمان های عمده- ناسیونالیسم، لیبرالیسم، مارکسیسم و اسلام­گرا - می­تواند در سیاست گذاری­های ملی و تدوین راهبردها مورد توجه قرار گیرد. این مقاله با انتخاب متفکرانی از جریان­های موثر، با روش تحلیل گفتمان به کاوش هویت­ اندیشی هر یک از متفکران منتخب همت گماشته و با مقایسه، به توصیف همگنی میان آنان خواهد پرداخت.پژوهش نشان خواهد داد بخش زیادی از همبستگی ملی، نتیجه تعامل گفتمان­های مختلف در مواجه با یکدیگر بوده است.

کلیدواژه‌ها


ابوالحسنی، سیدرحیم (1376)، «مولفه­های هویت­ملی با رویکرد پژوهشی»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم­سیاسی، زمستان، دوره  38، شماره 4، صص 1-22.
احمدی، حمید (1390)، بنیادهای هویت­ملی ایرانی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، چاپ دوم.
بازرگان، مهدی(1371)، آخرت و خدا، هدف بعثت انبیاء، تهران، انجمن اسلامی مهندسین.
بازرگان، مهدی(1377)، مباحث بنیادین، مجموعه آثار 4، انتشارات قلم، قابل دسترسی در سایت بنیاد بازرگان: http://www.bazargan.info.
بازرگان، مهدی (1377)، بعثت، مجموعه آثار دو، انتشارات قلم، قابل دسترسی در سایت بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان.
بازرگان، مهدی(1377). مقالات اجتماعی و فنی، مجموعه آثار 4، انتشارات قلم، قابل دسترسی در سایت بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان.
بازرگان، مهدی(1377). مباحث علمی، اجتماعی و اسلامی، مجموعه آثار 8، انتشارات قلم، قابل دسترسی در سایت بنیاد فرهنگی بازرگان.
بازرگان، مهدی(1377). کوبا، هندوستان، ایران، مجموعه آثار 15، انتشارات قلم، قابل دسترسی در سایت بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان.
بازرگان، مهدی(1377)، انقلاب­اسلامی ایران(1)، مجموعه آثار 22، انتشارات قلم، قابل دسترسی در سایت بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان.
بازرگان، مهدی(1377)، انقلاب­اسلامی ایران(3)، مجموعه آثار 24، انتشارات قلم، قابل دسترسی در سایت بنیاد فرهنگی مهندس بازرگان.
بازرگان، مهدی(1388)، آخرت و خدا، هدف بعثت انبیاء، مجموعه آثار 17، بعثت 2، تهران: انتشار.
برزگر، ابراهیم (1379)، «صراط، ضابطه هویت در اندیشه ورزی امام خمینی»، مطالعات­ملی، سال دوم، پاییز، شماره 5.
بیگدلو، رضا (1380)، باستان­گرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران: نشر مرکز، چاپ اول.
بیگدلو، رضا (1393)، «ارزیابی انتقادی تاریخ­نگاری ناسیونالیستی در ایران»، مطالعات­ملی، 58، سال پانزدهم، شماره 2، صص 95-126.
تاجیک، محمدرضا (1383)، گفتمان، پادگفتمان و سیاست، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
ثقفی، محمد؛ میرمحمدی، داود (1389)، «مبانی معرفتی گفتمان هویت ملی در عصر پهلوی»، جامعه­شناسی، دوره 5، شماره2، تابستان، صص 43-67.
حاجیانی، ابراهیم (1379)، «تحلیل جامعه­شناختی هویت­ملی درایران وطرح چندفرضیه»، فصلنامه مطالعات­ملی، سال10، ش5.
خامه­ای، انور. (1390). «کیانوری به هیچ‌چیز اعتقاد نداشت»، مهرنامه، شماره 16، آبان.
خرمشاد، محمدباقر؛ سرپرست سادات، سیدابراهیم (1389)، «روشنفکران ایرانی و مسئله هویت در آیینه بحران»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، شماره 2، تابستان، صص 27-60
خرمشاد، محمدباقر؛ کلانترمهرجردی، علیرضا؛ صولتی، حسین (1396)، «گفتمان هویت­ملی اسلام­گرایی در عصر پهلوی دوم و جمهوری اسلامی»، رهیافت انقلاب­اسلامی، سال یازدهم، شماره 38، بهار، صص 89-112.
داوری اردکانی، رضا (1364)، ناسیونالیسم: حاکمیت­ملی و استقلال، تهران: انتشارات پرسش.
شریعت­رضوی، پوران (1376)، طرحی از یک زندگی، چاپ ششم، تهران، چاپخش.
شریعتی، علی (1357)، مجموعه آثار، جلد 4، تهران، دفتر تدوین و نشر آثار دکتر علی شریعتی.
شریعتی، علی (1358)، امت و امامت، اسفندماه، تهران، قلم.
شریعتی، علی (1373)، مجموعه آثار، جلد 1، چاپ ششم، تهران، قلم.
شریعتی، علی (1373)، مجموعه آثار، جلد 2، تهران، قلم.
شریعتی، علی (1379)، مجموعه آثار، جلد 7، تهران، چاپخش.
شریعتی، علی (1379)، مجموعه آثار، جلد 13، تهران، چاپخش.
شریعتی، علی (1379)،  مجموعه آثار، جلد 16، تهران، چاپخش.
شریعتی، علی (1373)، مجموعه آثار، جلد 20، چاپ ششم، تهران، قلم.
شریعتی، علی (1379)، مجموعه آثار، جلد 25، تهران، چاپخش.
شریعتی، علی (1379)، مجموعه آثار، جلد 31، تهران، چاپخش.
عضدانلو، حمید (1380)، گفتمان و جامعه، تهران: نشر نی.
غفاری، غلامرضا (1388). «منطق پژوهش تطبیقی»، مجله مطالعات­اجتماعی ایران، زمستان، دوره 3، شماره 4.
کسروی، احمد (1311)، آئین، قابل دسترسی در http://www.lookiran.com، تاریخ مراجعه 23/01/1395.
کسروی، احمد (1313)، «اسلام و ایران»، مجله پیمان، سال 1، شماره 13، خرداد.
کسروی، احمد (1317)، «گذشته و آینده»، مجله پیمان، سال 5، شماره 2، دی.
کسروی، احمد (1322الف)، بهاییگری، تهران: پیمان.
کسروی، احمد (1323الف)، بخوانند و داوری کنند، تهران: پیمان، چاپ نخست.
کسروی، احمد (1323ب)، دادگاه، تهران: پیمان، چاپ نخست.
کسروی، احمد (1324الف)، فرهنگ چیست، تهران: پیمان، چاپ دوم.
کسروی، احمد (1324ج)، درراه سیاست، قابل دسترسی در http://www.lookiran.com، تاریخ مراجعه 30/03/1395.
کریمی­فرد، حسین (1394)، «بررسی سیاست خارجی بازرگان براساس مولف­های هویت­ملی»، فصلنامه سیاست­پژوهی، دوره 2، شماره 1، بهار 1394، صص 115-77.
کیانوری، نورالدین. (1358). بررسی مسائل گوناگون ایران در سال 1358، تهران، انتشارات توده.
کیانوری، نورالدین. (1365). «وصیت­نامه کیانوری»، قابل دسترسی در http://www.rahetude.de، تاریخ مراجعه 30/4/95.
کیانوری، نورالدین. (1371). خاطرات کیانوری، تهران، انتشارات اطلاعات.
کیانوری، نورالدین (1376الف)، گفتگو با تاریخ، چاپ اول، موسسه فرهنگی- انتشارات نگره.
ملایی­توانی، علیرضا (1393)، «کسروی از نقد دین­ها تا داعیه­ی پیامبری»، پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال 5، شماره 19، بهار، 93-118.
مک دانل، دایان (1380)، مقدمه­ای بر نظریه­های گفتمان، مترجم: حسین علی نوذری، فرهنگ گفتمان، چاپ اول.
منوچهری و همکاران (1387)، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران، سمت.
Elena, Stoica (2016). National identity as core concept for the European standardization procedure, Procedia Economics and Finance, Volume 39, Pages 458-468. Available online at www.sciencedirect.com
Greenwalt, Kyle (2009). Discourse, Narrative, and National Identity: The Case of France. Harvard Educational Review: September 2009, Vol. 79, No. 3, pp. 494-520
Li, Juan (2009). Intertextuality and national identity: discourse of national conflicts in daily newspapers in the United States and China. Discourse & Society. Vol 20, 1 January, issue: 1, pp 85-121
Gelisli, Yucel. Beisenbayeva, Lyazzat (2015). Opinions of the university students studying in Kazakhstan about national identity, Procedia: Social and Behavioral Sciences, Volume 197, 25 July, Pages 486-493.
Gelisli, Yucel (2014). Values of national identity in child magazines, Procedia: Social and Behavioral Sciences, Volume 116, 21 February, Pages 3308-3312
Idris, Fazilah. Et al (2011). The role of education in shaping youth’s national identity, Procedia: Social and Behavioral Sciences, Volume 59, Pages 443 – 450.
Smelser, Neil. J. (2003). On Comparative Analysis, Interdisciplinarity and Internationalizationin Sociology, International Sociology, 18(4): 643-657.
-Suavi, A. (1999). Kimlik Sorunu, Ulusallık ve Turk Kimligi, Ankara: Oteki Yayınları.