بررسی رابطه دولت و طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی ایران (مطالعه موردی 1376 تا 1384)

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم سیاسی،گروه علوم سیاسی،دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد واحد آزاد شهر و استادیار مدعو دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

این مقاله به بررسی رابطه دولت و طبقه متوسط در جمهوری اسلامی ایران در میانه سالهای 84-1376 می پردازد. سئوال اصلی این مقاله است که رابطه دولت های هفتم و هشتم با طبقه متوسط جدید در ایران عصر جمهوری اسلامی چگونه بوده است؟ فرضیه اصلی مقاله این است که وضعیت طبقه متوسط در این دوره شاهد رشد در برخی مولفه های مهم همچون آزادی های سیاسی، وضعیت زنان، پاسخگویی و ... بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که دولت  مذکور تلاش کرده تا با اتخاذ سیاست های معطوف به توسعه سیاسی از جمله در حوزه آزادی های مدنی، آزادی مطبوعات، مبارزه با فساد، کاهش اندازه دولت و پاسخگویی در راستای ارزش های مورد نظر طبقه متوسط حرکت کند. مطالعه داده های میدانی و گزارش های نهادهای بین المللی در این زمینه نیز تایید می کند که وضعیت طبقه متوسط در این دوره بهبود یافته است. روش تحقیق در این مقاله، توصیفی-تحلیلی است. بدین ترتیب که داده های مختلف از منابع کتابخانه ای و به شیوه فیش برداری گردآوری شده و مرود تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.

کلیدواژه‌ها


آب نیکی، حسن(1396)، بررسی مشارکت سیاسی در طبقه متوسط جامعه ایران، دوفصلنامه پژوهش سیاست نظری، شماره بیست و یکم، 83-58.
ازغندی، علیرضا(1385)، درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی ایران، تهران، نشر قومس.
پوراحمدی، حسین، فوزی، یحیی(1382)،گفتمان اصلاحات در ایران،تهران، انتشارات دانش و اندیشه معاصر.
حاجی یوسفی،امیرمحمد(1382)، ظهور و تثبیت دولت رانتیر در ایران 1341-1320،مجله رهیافت سیاسی و بین المللی
دارابی، علی(1394)، طبقه متوسط جدید و توسعه سیاسی در ایران پس از انقلاب اسلامی،مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره اول،صفحات 20-7.
دلفروز، محمدتقی(1381)،«رانت نفتی، بحران مالی و دموکراسی در خاورمیانه»، در دموکراسی و جامعه مدنی در خاورمیانه، تهران، انتشارات سلام، 75-44.
دیگار، ژان پیر، برنارد هورکارد، و یان ریشار(1378)، ایران در قرن بیستم، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، ج 2، تهران، انتشارات البرز.
شامبیانی، هوشنگ(1376)،مخالفت با دولت تحصیلدار، ترجمه عبدالقیوم شکاری، فصلنامه 15 خرداد، شماره 28.صفحات 254-235.
شفیعی، نوذر، نوائیف فرهاد(1389)، فساد درون سازمانی ایران در پرتو شخصیت اقتدارگرا و ساخت پاتریمونیال سنتی و ایلیاتی جامعه، فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات سیاسی و بین المللی دانشگاه آزاد اسلامی شهرضا، شماره پنجم، صفحات 26-1.
قادری، طاهره، میرزایی، ساناز(1392)، بررسی تطبیقی نقش نفت در توسعه سیاسی: مطالعه تطبیقی ایران، مالزی، ترکیه و عربستان،مجله جامعه شناسی ایران، دوره چهاردهم، شماره یکم، صفحات 38-3.
گودوین، ویلیام(1383)، عربستان سعودی، ترجمه فاطمه شاداب، تهران: انتشارات ققنوس
محمدی‌فر،نجات و محمدی،روح‌الله(1391)،نقش دولت نفتی (رانتیر) در شکل‌گیری و ماهیت طبقه متوسط جدید. مجلهچشم انداز ایران.شماره 72 .
Abrahamian, E., 1982. Iran between two revolutions. Princeton: Princeton University Press.
Abrahamian, E., 1979. The causes of the constitutional revolution in Iran. International Journal of Middle East Studies 10, 381-414.
Ashraf, A., Banuazizi, A., 1985. The state, classes and modes of mobilization in the Iranian revolution. State, Culture, and Society 1, 3-40.
Beblawi, Hazem and Giacomo Luciani (eds.). 1987. The Rentier State. London, New York, Sydney: Croom Helm.
Farzanegan, Mohammad Reza, Alaedini, Pooya, Azizimehr, Khayam, 2017, Middle Class in Iran: Oil Rents, Modernization, and Political Development, Also Avaliable in: https://ideas.repec.org/p/mar/magkse/201756.html
Foran, J., 1991. The strengths and weakness of Iran’s populist alliance: A class analysis of the constitutional revolution of 1905-1911. Theory and Society 20, 795-823.
Gray, Matthew (2011), A Theory of “Late Rentierism” in the Arab States of the Gulf, Center for International and Regional Studies Georgetown University School of Foreign Service in Qatar, Occasional Paper No. 7
Keddie, N.R., Richard Y., 2006. Modern Iran: Roots and results of revolution. New Haven: Yale University Press.
Liaghat, G., 1980. Changes in a new middle class through the analysis of census data: The case of Iran between1956-1966, Middle East Journal 34, 343-349.
Moaddel, Mansoor(2007), Values and Perceptions of the Islamic and Middle Eastern Publics, New York: PALGRAVE MACMILLAN
Nowshirvani, V.F., Clawson, P., 1994. The state and social equity in post-revolutionary Iran. In: Weiner, M., Banuazizi, A., (Eds.). The Politics of Social Transformation in Afghanistan, Iran, and Pakistan. Syracuse: Syracuse University Press, 228-269.
Parsa, M., 1989. Social Origins of the Iranian Revolution. New Brunswick: Rutgers University Press.
Rajabloo, A., Tahmasebi, Z., 2011. The development excursion of social stratification of urban society in two decades of the Islamic Republic of Iran (1980s-1990s), [Tarbiat Modares University] Journal of Historical Sociology 3, 3-22 (in Persian).
SCI [Statistical Center of Iran] (1976, 1986, 1996, 2006, 2011), Census results. https://www.amar.org.ir/.
Zimmt, Raz, Iran’s Middle Class: An Agent of Political Change? A trategic Assessment, Volume 20 ,No. 3 ,October 2017
Zubaida, Sami “An Islamic State? The Case of Iran,” Middle East Report no. 153 (July-August 1988): 3
-تحول اقتصاد کاهش اتکای بودجه به درآمدهای نفتی را می‌طلبد،7/12/1395