نهادهای فرهنگی و رابطه آنها با توسعه نیافتگی سیاسی در عصر پهلوی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری علوم سیاسی ( مسایل ایران) ، دانشکده حقوق ، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران.

2 استاد گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانشیار دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه تهران ، ایران

چکیده

این مقاله به بررسی نفش نهادهای فرهنگی بر توسعه نیافتگی سیاسی در دوره پهلوی اول می‌پردازد. سئوال اصلی این مقاله آن است که نهادهای فرهنگی در دوره پهلوی اول  چه رابطه ای با توسعه سیاسی داشته‌اند؟ فرضیه مقاله این است که نهادهای فرهنگی دوره رضاشاه در متن نگاه وی به نوسازی (مبتنی بر ناسیونالیسم و سکولاریسم) معنا پیدا کرده و در جهت طرد مولفه‌های سنتی جامعه اسلامی عمل می‌کردند که این امر به معنای نادیده انگاشتن ارزش‌های بخش مهمی از جامعه سنتی بوده و بنابراین ضد توسعه سیاسی به حساب می‌آید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نهادهای فرهنگی در این دوره در خدمت برداشت کمالیستی رضاشاه از توسعه بوده و چون تحت سلطه شاه قرار داشتند صرفا بازنمایی ارزش‌های گزینشی و سطحی وی از توسعه و نوسازی بودند و از آنجایی که رضاشاه بعد جمهوری خواهی را تحمل نمی کرد این نهادها در نهایت نتوانستند مشارکت سیاسی را تقویت کنند. روش تحقیق در این مقاله توصفی، تحلیلی وجمع آوری داده‌های مختلف از منابع کتابخانه ای و اسنادی به شیوه فیش برداری تهیه گردیده و با نگاه جامعه شناختی – تاریخی بدان نگریسته و تجزیه و تحلیل گردیده است.

کلیدواژه‌ها


آبراهامیان، یرواند(1385)، «ایران بین دو انقلاب»، چ 10، ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری و محسن مدیرشانه چی، تهران، نشر مرکز.
آزاد ارمکی، تقی(1386)، «ابعاد هویت ایرانی»، در از هویت ایرانی(سلسله مقالات)، به کوشش زهرا حیاتی و محسن حسینی موخر، علی اکبر علی خانی، تهران، سوره مهر.
آشنا، حسام الدین(1384).از سیاست تا فرهنگ. تهران: سروش.
اتابکی، تورج(1376). آذربایجان در ایران معاصر. ترجمه محمد کریم اشراق، تهران: توس.
اشرف، احمد(1383)، «بحران هویت ملی و قومی در یاران»، در: ایران، هویت، ملیت، قومیت(سلسله مقالات)، به کوشش حمید احمدی، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
احمدی، حمید(1388).بنیادهای هویت ملی ایرانی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی  اجتماعی.
اکبری، محمدعلی(1384). تبارشناسی هویت جدید ایرانی(عصر قاجاریه و پهلوی)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
بامداد، بدرالملوک (1347). زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید. تهران،‌ ابن‌سینا،ج 1.
بشیریه، حسین(1383)، «ایدئولوژی سیاسی و هویت اجتماعی در ایران» در: ایران، هویت، ملیت، قومیت(سلسله مقالات)، به کوشش حمید احمدی، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
بیگدلو، رضا(1381).باستانگرایی در ایران معاصر.تهران: نشر مرکز.
حافظ‌نیا، محمدرضا، (1385)، مقدمه‌ای بر روش تحقیق در علوم انسانی، تهران: انتشارات سمت،  چاپ دوازدهم.
خدایار محبی، منوچهر(1325).شریک مرد. تهران، تابان. 
شهرام نیا، امیرمسعود(1386).جهانی شدن و دموکراسی در ایران.تهران: نشر نگاه معاصر، چاپ سوم.
سریع القلم، محمود(1393). فرهنگ سیاسی ایران،تهران: انشترات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، چاپ سوم.
دربیکی،بابک(1382)، سازمان پرورش افکار، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
صفایی، ابراهیم(1356).رضاشاه کبیر و تحولات فرهنگی ایران. تهران: وزارت فرهنگ و هنر
قنبری، داریوش(1385).دولت مدرن و یکپارچگی ملی در ایران. تهران: تمدن ایرانی.
کاتوزیان، محمدعلی(همایون)(1385). اقتصاد سیاسی ایران. ترجمه سعید نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکزف چاپ دوازدهم.
طلوعی، محمود(1372) پدر و پسر. تهران، علمی.
صفایی. ابراهیم(1356) بنیادهای ملی در شهریاری رضاشاه کبیر. تهران، وزارت فرهنگ و هنر.
هدایت، مهدیقلی(1375)،خاطرات و خطرات، توشه ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه ای از دوره زندگی من، تهران، نشر زوار
اعتباریان خوراسگانی، اکبر، قلی پور مقدم، فرید(1396)" مرور تطبیقی نظریه‌های توسعه سیاسی "، مجله علمی-تخصص رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، شماره 3، ص 139-126.
امین زاده، محسن(1376)، توسعه سیاسی؛ مجله اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره 118-117، صص 117-104.
صلاح، مهدی(1384)«کشفحجاب،زمینه ها،پیامدهاوواکنشها»، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی
پای، لوسین (1370)، «فرهنگ سیاسی و توسعه سیاسی»، ترجمه­ی مجید محمدی، نامه­ی فرهنگ 6-5، سال دوم پائیز و زمستان.
صادقی، سید شمس الدین، قنبری، لقمان(1396).« فرهنگ سیاسی توده، دولتهای وامانده و مسئله توسعه سیاسی ایران»، فصلنامه دولت پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال سوم، شماره 11، صفحات 159-123.
فرهادی، محمد، کاظمی، علی(1396)، « بررسی نقش نخبگان سیاسی ایران و ترکیه در توسعه سیاسی»، مطالعات جامعه شناختی، دوره 24، شماره یک، صفحه 99-79.
کارگر اسفندیاری، خدیجه(1385)، «پرورش افکار»، فصلنامه نقد کتاب، سال سوم، شماره 11 و 12، پائیز و زمستان، صفحات 156-143
همراز، ویدا(1376)، «نهادهای فرهنگی در حکومت رضاشاه»، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، سال اول، شماره اول، بهار.63-56
عطار زاده، مجتبی(1378)، دگرپذیری سیاسی و منافع ملی، فصلنامه مطالعات راهبردی شماره 4، صفحه 82-53.
ربیعی، اسماعیل،ساعی، احمدی، میرترابی، سعید(1398) «تاثیر درآمدهای نفتی بر روند دولت سازی در دوره پهلوی اول»، قصلنامه علمی-پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، سال سیزدهم، شماره 46، بهار 1398، صفحه 116-95.
علم، محمدرضا، دشتی، فرزانه، میرزایی، بیژن(1393)، «برنامه تجدد و نوسازی ایران در عصر رضاشاه پهلوی»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره اول، بهار و تابستان. صفحه 86-61.
فرزانه پور، حسین، فیضی، سودابه(1397).«تاثیر فرهنگ سیاسی پاتریمونیالیستی بر توسعه فرهنگی دوره قاجاریه و پهلوی؛گسست یا تداوم». فصلنامه رهیافت انقلاب اسلامی، سال دوازدهم، شماره 42، صفحه 160-137.
ملک پور، حمید، مطلبی، مسعود، ازغندی، علیرضا(1397)، «بررسی رابطه دولت و طبقه متوسط جدید در جمهوری اسلامی ایران(مطالعه موردی 1376 تا 1384)» فصلنامه علمی-پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، دوره 12، شماره 44، صفحه 100-79.
نیرنوری، حمید(1328)«زن ایرانی در گذشته و حال». مجله اطلاعات ماهانه. بهمن ماه، شماره 11.
پایان نامه ها
میرزایی، ساناز(1392)،بررسی نقش نفت در توسعه سیاسی مطالعه تطبیقی کشورهای ایران، ترکیه، عربستان و مالزی، رساله دکتری رشته جامعه شناسی سیاسی دانشکده علوم اجتماعیدانشگاه علامه طباطبائی.
معصوم یاراحمدی(1390)" «بررسی تأثیر سیاست یکپارچه سازی فرهنگی حکومت رضاشاه در تمرکزگرایی» " پایان نامه درجۀ کارشناسی ارشد در رشته تاریخ،دانشگاهلرستان دانشکدهادبیاتوعلومانسانی گروهتاریخ.
 
منابع اینترنتی
رنجبر عمرانی، حمیرا(1394) « کانون بانوان؛ پیکان سیاست حجاب‌ستیزی حکومت رضاخان از ظهور تا افول
»، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، http://www.iichs.ir/News-347
سازمان اسناد ملی ایران، سند شماره 109004 مورخ 1359 ص 4-3، گزارش ارسالی به وزارت امور خارجه در سال 1314ش (سند شماره 2).
Bill,James & Robert Hardgrave,(1981), Comparative politics: The quest for theory,Boston University press
Devos, bianka,werner, Christoph, (2014) "Culture and Cultural Politics Under Reza Shah," New York, Routledge.
Seymour Martin Lipset, American Sociological Review, Vol. 59, No. 1. (Feb., 1994), pp. 1-22.
Pye, Lucian W,(1967),Aspects of political development, Boston: Little Brown
Pye, Lucian. Aspects of political Development. (Boston. Brown and Co 1966(