علل و ویژگی‌های مهاجرت اتباع افغانستان به ایران و تأثیر آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران بعد از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکترای تخصصی علوم سیاسی، گریش مسائل ایران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار روابط بین‌الملل و عضو هیأت علمی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استادیار علوم سیاسی و عضو هیأت علمی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

4 استادیار علوم سیاسی، واحد آزادشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، گلستان، ایران

چکیده

حوادث و رخ‌دادهای داخلی و خارجی تأثیرگذار بر اوضاع افغانستان، به ویژه در طی چهاردهه اخیر، باعث آوارگی میلیون‌ها افغانستانی به کشورهای دیگر از جمله ایران شده است. عدم بهبود قابل ملاحظه وضعیت امنیتی، سیاسی و اقتصادی افغانستان باعث شده با گذشت سال‌ها هنوز حدود یک میلیون پناهنده و نزدیک به دو میلیون اتباع غیرپناهنده افغانستانی (غیرمجاز) در ایران ساکن باشند. اما اینکه چه عواملی باعث آوارگی اتباع افغانستان شده، ویژگی‌های آن چه بوده، این وضعیتِ به درازا کشیده شده چه تأثیراتی بر امنیت ملی ایران داشته، سئوالاتی‌ست که در این مقاله بدان پرداخته شده است. در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی اقدام به گردآوری اطلاعات و تشریح مفاهیم، اصول و راهبردها در خصوص موارد فوق شده است. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که هنوز ایران سیاستی نظام‌مند برای مواجه با پدیده مهاجرت نداشته و قوانین موجود و تشکیلات اداری فعلی آنچنان که باید پاسخگوی این مسائل نیست و درنتیجه بر تعداد غیرپناهندگان افغانستانی در کشور افزوده شده و عدم امکان رصدشان مخاطراتی را برای امنیت ملی کشور به دنبال داشته است.

کلیدواژه‌ها


بوزان، باری (1390). مردم دولت‌ها و هراس. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
تهامی، مجتبی (1376). امنیت ملی، دکترین و سیاست‌های دفاعی امنیتی. تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
زنجانی، حبیب ا... (1376). تحلیل جمعیت‌شناختی. تهران: انتشارات سمت
زنجانی، حبیب ا... (1380) . مهاجرت. تهران: انتشارات سمت
عزیزی، حسین (1397). بررسی تأثیرات حضور اتباع بیگانه در امنیت کشور با تأکید بر اتباع افغانی. تهران: نشریه جغرافیا و روابط انسانی، زمستان 1397، دوره 1، شماره 3
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان ( 2017 الف). پیشینه حضور آژانس پناهندگان در جمهوری اسلامی ایران، تهران: کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (2017ب). راه حل‌های راهبردی برای پناهندگان افغان، تهران: کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان
کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (بی‌تا). حمایت از پناهندگان، مطالعه میدانی برای سازمان‌های غیردولتی. تهران: کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان
مارسدن، پیتر (1379). طالبان، جنگ، مذهب و نظام جدید در افغانستان، ترجمه فیروزمند، کاظم، تهران: نشرمرکز
مرکز آمار ایران (1390). سالنامه آماری کشور، تهران: انتشارات مرکز آمار ایران
یوانز، مارتین (1396). افغانستان مردم و سیاست، ترجمه مولایی، سیما، تهران: ققنوس
 
نشریات:
آذری نجف‌آبادی، محمد مهدی (1390). تغییر مرکز ثقل سیاست خارجی آمریکا پس از یازده سپتامبر، فصلنامه سیاست خارجی، سال 25، شماره 3.
توحیدفام، محمد و پایدار، فرهاد (1391). استراتژی آمریکا در افغانستان و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران، مطالعات روابط بین‌الملل، شماره 20
فرهنگ، امید، (1373)، کارگران افغانستانی سازندگان بی‌نام و نشان ایران، نشریه گفتگو، (شماره 11): ص 50-43.
جمشیدیان، هادی، (1389)، تبیین نظریه امنیتی امام خامنه‌ای، رساله دکتری رشته امنیت ملی، دانشکده امنیت ملی، دانشگاه دفاع عالی.
زرقانی، هادی؛ موسوی، زهرا (1391). مهاجرت بین‌المللی و امنیت ملی. فصلنامه مطالعات راهبردی، سال شانزدهم، (شماره 1).
حاجی مینه، رحمت (1395). مکتب کپنهاگ: مفاهیم و آموزه‌ها. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران شرق.
عبداله خانی، علی (1385). بررسی و نقد نظریه امنیتی ساختن، فصل نامه مطالعات راهبردی، سال 9، ص 511-491
گوهری مقدم، ابوذر (1387). مروری بر تغییر پارادایی در سیاست خارجی آمریکا در دوران بوش، راهبردیاس، شماره 16
محمودیان، حسین (1386). مهاجرت افغان‌ها به ایران: تغییر در ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی و انطباق با جامعه مقصد، نامه انجمن جمعیت شناسی ایران، شماره 4
 
پایان‌نامه‌ها:
احمدی، محمد (1393). تأثیر مهاجرت افغان بر امنیت ملی ایران با تاکید بر مساله اشتغال پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران مرکز.
کاظمی، امیر (1387). تأثیر مهاجرت اتباع افغانستانی در بزه‌کاری آنان در شهر مشهد پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد.
 
روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها
اتباع افغانستان در ایران، روزنامه کیهان، 17/09/1360
استان‌های ممنوعه برای اسکان اتباع افغانستان، خبرگزاری مهر، 25/02/1395
افزایش دوبرابری حضور اتباع خارجی در بازار کار ایران، خبرگزاری فارس، 20/09/1396
سخنرانی رئیس انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده، ایرنا، 08/06/1393
مصاحبه با معاون سیاسی وزارت کشور، روزنامه کیهان، 17/09/1360
مکتب کپنهاگ و معمای امنیت، نوشته یاشار هشترودی، روزنامه رسالت، 18/11/1389
مؤلفه‌های امنیت ملی، بررسی امنیت از تئوری تا عمل، نوشته عباس بشیری، روزنامه جام جم، 29/01/1388
 
وب‌سایت‌ها
اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران،
بررسی امنیت از تئوری تا عمل، مؤلفه‌های امنیت ملی، وب سایت جام‌جم آن‌لاین، 29/01/1388
جعفری، صابر (1396) مهاجران افغانستانی و جامعه ایرانی، بی بی سی فارسی، 14/04/1396
خبرگزاری صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور: شناسایی و ساماندهی تمام اتباع خارجی در کشور، 8 اردیبهشت ماه 1397
نگاهی متفاوت به زندگی مهاجران افغان در ایران، وب سایت جام جم سرا، 11/12/1392
 
 
 
منابع انگلیسی:
Aneja, Atul (2016). "Iran: struggling to cope with refugee crisis". The HINDU (http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-opinion/Iran-struggling-to-cope-with-refugee-crisis/article15282785.ece)
Legatum Institut (2016). “Legatum Prosperity Index”, Legatum Institute, Prosperity Index, London, United Kingdom.
United Naitons High Commissioner for Refugees (2017). “Solutions Strategy for Afghan Refugees to Support Voluntary Repatriation, Sustainable Reintegration and Assistance to Host Countries". UNHCR. Portfolio of Projects 2015-2017. UNHCR
United Nations High Commissioner for Refugees (2004). “Afghanistan: Challenges to Return". UN Refugee Agency. Sweitzerland, Geneva.
United Nations High Commissioner for Refugees (2017). "UNHCR’s Strategic Directions", UN Refugee Agency. 2017-2021
United Nations High Commissioner for Refugees (2018). "UNHCR in Iran". UNHCR Factsheet. Tehran. I.R. of IRAN
 
Papers:
World Food Program, “Settlements Statistices IRAN”. WFP. Tehran. Nov. 2017.
 
Websites:
https://aris.morr.gov.af/en/Home/Index
https://www.imf.org/external/datamapper/NGDP_RPCH@WEO/AFG?year=2019
https://www.savethechildren.net/
https://www.unhcr.org/